Cuộc sống 'nằm vùng' của điệp viên Nga

Sự thật bất ngờ

Darja Stefancic - họa sĩ nổi tiếng về mảng tranh phong cảnh ở Slovenia - cảm thấy lạ khi một phòng trưng bày trực tuyến ít người biết đến do một phụ nữ Argentina điều hành bất ngờ liên lạc đề nghị cô tham gia trưng bày. Người họa sĩ đầy hoài nghi vì lo ngại phòng trưng bày này có thể “chỉ muốn lừa đảo”. Sự thực thì nó đã vượt xa cả những nghi ngờ đen tối nhất của Darja Stefancic. Phòng trưng bày này thực chất là vỏ bọc cho một nhánh của mạng lưới điệp viên thuộc Cơ quan Tình báo nước ngoài của Nga (SVR). Họ bí mật đóng giả người Argentina, Brazil và các công dân các nước khác hoạt động tại châu Âu. Họ là phiên bản đời thực của các ngôi sao hư cấu trong “The Americans” - bộ phim truyền hình dài tập lấy cảm hứng từ vụ bắt giữ nhóm điệp viên Nga tại Mỹ năm 2010.

Đại sứ quán Nga tại Thủ đô Ljubljana, Slovenia

Nga (trước đó là Liên Xô) có truyền thống đầu tư mạnh trong thời gian dài cho các điệp viên “nằm vùng” để họ “luồn sâu, leo cao” tại các quốc gia mục tiêu. Không giống như các điệp viên “hợp pháp” hoạt động dưới vỏ bọc ngoại giao tại các đại sứ quán, các điệp viên “nằm vùng” không được miễn trừ truy tố, không được phép có mối liên hệ với Nga, nhưng vì thế họ cực kỳ khó bị phát hiện.

Chủ phòng tranh ở Slovenia đã đóng vai nghệ sĩ người Argentina dưới cái tên Maria Rosa Mayer Munos (tên thật là Anna Dultseva) một cách xuất sắc. Đến mức ngay cả 2 đứa con của cô cũng không biết gia đình mình là người Nga cho đến khi họ được đưa về Matxcơva hôm 1-8-2024 trong cuộc trao đổi tù nhân giữa Nga và phương Tây. Tổng thống Nga Putin đã chào đón những đứa trẻ (cô con gái 12 tuổi và cậu con trai 9 tuổi) bằng tiếng Tây Ban Nha, ngôn ngữ mà gia đình này đã sử dụng ở Slovenia nhằm che giấu mối liên hệ với Nga. Trong sự kiện đó, ông Sergey Naryshkin - người đứng đầu SVR cũng có mặt.

Tổng thống Vladimir Putin đích thân đón những công dân Nga được thả trong cuộc trao đổi tù nhân lớn với phương Tây

Anna Dultseva và chồng bị bắt vào tháng 12-2022. Hôm đó, lực lượng chức năng Slovenia đã đột kích vào ngôi nhà của họ ở Crnuce, ngoại ô Thủ đô Ljubljana của Slovenia. Cuộc đột kích được lên kế hoạch để bắt quả tang cặp vợ chồng này đang liên lạc với Matxcơva bằng thiết bị đặc biệt. Nguồn tin ban đầu đến từ Cơ quan tình báo Anh, khi đôi vợ chồng thường xuyên đến Anh với mục đích công việc. Anna Dultseva đã tổ chức 2 cuộc triển lãm nghệ thuật tại thành phố Edinburgh (Scotland), còn người chồng là Artem Dultsev (trong vỏ bọc doanh nhân người Argentina có tên Ludwig Gisch) điều hành công ty khởi nghiệp công nghệ cao.

Cuộc sống bình lặng

Nơi ở của cặp vợ chồng điệp viên này là ngôi nhà 3 tầng với khu vườn nhỏ được bao quanh bởi hàng rào gỗ. “Họ sống hoàn toàn tách biệt và không bao giờ chào hỏi bất kỳ ai. Tôi nghĩ họ đến từ Venezuela” - bà Majda Kvas, một phụ nữ 93 tuổi sống đối diện ngôi nhà cho biết. Những người hàng xóm khác thì kể rằng, gia đình này sống khép kín, nuôi một chú chó nhỏ và hiếm khi có khách đến thăm. Con cái họ theo học Trường Quốc tế Anh gần đó với mức học phí hơn 10.000 USD/năm, vượt xa khả năng chi trả của cặp vợ chồng (dựa trên báo cáo tài chính mà họ đã nộp cho nhà chức trách địa phương).

Ngôi nhà ở Ljubljana, nơi gia đình điệp viên Nga đóng giả là công dân Argentina dưới tên gọi Maria Rosa Mayer Munos và Ludwig Gisch sống cùng các con của họ

Phòng trưng bày nghệ thuật của Anna Dultseva (có tên là 5’14) đã báo cáo lỗ 10.827 euro, tương đương gần 12.000 USD vào năm 2019; lãi 483 euro vào năm 2020 và lãi 3.032 euro vào năm 2021 (năm cuối cùng nộp báo cáo kết quả kinh doanh thường niên lên chính quyền). Ông Tevz Logar - Giám tuyển nổi tiếng người Slovenia cho biết: “Các tác phẩm nghệ thuật của phòng trưng bày có chất lượng kém và kết quả kinh doanh khiêm tốn như vậy đáng lẽ phải gây ra sự nghi ngờ. Nhưng nghệ thuật ở Slovenia “là một không gian an toàn” vì không có sự giám sát hay kiểm soát nào”. Ông cũng cho biết, hầu hết các tác phẩm mà bà Dultseva rao bán “là loại tranh nghệ thuật được đặt mua từ Trung Quốc”. Trong khi đó, Công ty DSM&IT của chồng bà báo cáo tổng lợi nhuận chỉ vài nghìn euro mỗi năm. Cả 2 doanh nghiệp này đều chỉ có 1 nhân viên.

Khoảng cách giữa nhân vật điệp viên được xây dựng trong phim và cuộc sống thực tế đôi khi khác xa nhau, và bà Nina Khrushcheva (một học giả người Nga tại Trường New School ở New York) đã tận mắt chứng kiến điều đó. Vào đầu những năm 2000, bà có một học trò tên là Richard Murphy tự nhận mình là người Philadelphia. Nhưng bà Khrushcheva nhớ lại: “Cậu ta trông giống Boris Yeltsin và có giọng Nga khá nặng”. Thực tế, ông Richard Murphy tên thật là Vladimir Guryev, đã bị bắt vào năm 2010 vì tội gián điệp ở New Jersey cùng vợ. Những nhân vật này nằm trong nhóm đã truyền cảm hứng cho bộ phim “The Americans” và sau đó bị trục xuất về Nga trong một cuộc trao đổi tù nhân khác.

Tuy nhiên, vợ chồng điệp viên Anna Dultseva dường như có trình độ cao hơn. Theo Mariken Heijwegen - một nữ nghệ sĩ người Hà Lan nhận xét, chủ nhân phòng tranh Dultseva nói tiếng Tây Ban Nha trơn tru. Nữ nghệ sĩ cho biết đã gặp cô Dultseva tại một hội chợ nghệ thuật ở Croatia và nhờ đó bán được 2 bức tranh: “Cô ấy trông rất giống người Argentina, rất ngọt ngào và tốt bụng”. Nghệ sĩ Heijwegen không hề biết rằng chủ phòng tranh có tên Maria Rosa Mayer Munos đã bị bắt vì làm gián điệp cho Nga cho tới khi những bức tranh cô ký gửi ở Slovenia đột nhiên bị gửi trả về Hà Lan.

Damian Kosec - một người quen thuộc với giới nghệ thuật Slovenia và là chủ phòng trưng bày lớn nhất nước này cho biết, ông chưa bao giờ nghe nói đến công việc kinh doanh của cô Dultseva cho đến khi nghe tin tức về vụ bắt giữ trên các phương tiện truyền thông. Ông cho rằng, việc chọn nghệ thuật làm vỏ bọc là hợp lý vì “lĩnh vực này ở Slovenia phát sinh rất ít tiền, đến mức không cơ quan chức năng nào chú ý đến”.

Kích hoạt chế độ điệp viên đúng thời điểm

Ngày 2-8, ông Vojko Volk - Bộ trưởng An ninh và tình báo Slovenia cho biết, các nhà điều tra vẫn đang cố gắng ghép nối lại những gì cặp đôi này đã làm trước khi bị bắt vào năm 2022, nhưng “không nghi ngờ gì nữa, họ rất, rất, rất quan trọng”. Việc phát hiện ra số tiền mặt lớn trong nhà họ đã làm dấy lên suy đoán rằng, có lẽ họ đã tham gia vào việc tài trợ cho các hoạt động khác của người Nga trên khắp châu Âu.

Ông Marjan Miklavcic - cựu Giám đốc Cơ quan Tình báo quân sự Slovenia lại cho rằng, các điệp viên “nằm vùng” của Nga thường được cài cắm mà không có nhiệm vụ rõ ràng. Họ đóng vai trò là “lực lượng dự bị ẩn” và có thể được kích hoạt vào thời điểm khủng hoảng. Cặp đôi người Argentina giả mạo này lần đầu tiên chuyển đến Slovenia vào năm 2017, nhưng có lẽ họ chỉ được kích hoạt hoàn toàn sau khi xung đột Nga - Ukraine bùng nổ và những điệp viên bị tình nghi đã bị trục xuất khỏi nhiều quốc gia châu Âu. Vào tháng 11-2022, người đứng đầu Cơ quan tình báo Anh (MI5) cho biết, hơn 400 điệp viên Nga đã bị trục xuất khỏi khắp châu Âu, giáng “đòn chiến lược quan trọng nhất vào các cơ quan tình báo Nga”. Ông Miklavcic nói: “Các mạng lưới điệp viên của Nga bị lộ có nghĩa là họ đã mất đi rất nhiều nguồn thông tin thường xuyên và có thể phải kích hoạt các điệp viên “nằm vùng” để lấp đầy khoảng trống. Nhưng tất nhiên, họ không phải là James Bond”. Ông cũng nói thêm và trích dẫn thực tế là các điệp viên Nga bị bắt vì dường như đã phạm phải những sai lầm lớn trong nghề.

Theo Theo New York Times

Yến Chi