Cuộc đua mở rộng đại lý thanh toán nóng trở lại giữa các ngân hàng

Đầu tháng 12 năm ngoái, VPBank công bố chính thức hợp tác với Công ty Cổ phần Thế giới Di động (TGDĐ) để triển khai mô hình đại lý thanh toán tại Việt Nam. Với hợp tác này, các khách hàng có thể tiếp cận các dịch vụ tài chính như nộp/rút/chuyển tiền, mở tài khoản thanh toán hoặc mở thẻ tín dụng online thông qua mạng lưới hơn 3.000 điểm bán lẻ của Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh trên toàn quốc.

Mô hình đại lý thanh toán như của VPBank vàTGDĐ được triển khai trên cơ sở tuân thủ các quy định tại Thông tư số 07/2024/TT-NHNN về Quy định về hoạt động đại lý thanh toán. Với khung pháp lý đã được cơ quan quản lý cụ thể hóa, mô hình đại lý thanh toán, một phần nghiệp vụ của mô hình hoạt động ngân hàng đại lý (agent banking), đã được hâm nóng lại và được dự đoán sẽ trở thành một cuộc đua của các ngân hàng trong giai đoạn phát triển mới.

Sự trở lại của mô hình đại lý thanh toán

Các NHTM như MB, VPBank hay Techcombank đang đẩy nhanh triển khai mô hình đại lý thanh toán như một cánh tay nối dài trong tiếp cận khách hàng. (Ảnh: MB).

VPBank không phải ngân hàng đầu tiên triển khai mô hình đại lý thanh toán. Trước đó, trong giai đoạn từ năm 2014 đến 2023, thực tế, NHNN đã cho phép ba ngân hàng triển khai thí điểm mô hình đại lý thanh toán, cụ thể là Vietcombank và M-Service (công ty mẹ của ví điện tử MoMo), PGBank và Petrolimex và MB và Viettel. Sau thời gian thí điểm nói trên, việc thông tư 07/2024/TT-NHNN chính thức có hiệu lực đã khởi động lại sức nóng của mô hình đại lý thanh toán.

SauTGDĐ, VPBank tiếp tục mở rộng mô hình đại lý thanh toán bằng việc kết nạp thêm 127 đại lý thanh toán tại hệ thống cửa hàng Hoàng Hà Mobile trên toàn quốc vào phạm vi hoạt động của mình.

Tháng 11 năm ngoái, Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cũng chấp thuận bổ sung nội dung “Giao đại lý thanh toán theo quy định của Thống đốc NHNN Việt Nam” cho MB. Đây là tiền đề để MB chính thức công bố hợp tác cùng Viettel Store để triển khai điểm giao dịch tại gần 400 siêu thị trên toàn quốc vào hồi cuối tháng 5/2025. Phạm vi hợp tác của Viettel Store và MB bao gồm các dịch vụ như nạp/chuyển tiền nhanh, cập nhật căn cước (xác thực sinh trắc học), mở tài khoản số đẹp và các dịch vụ tài chính khác.

Một ngân hàng TMCP lớn khác là Techcombank cũng không đứng ngoài cuộc chơi này, dù vậy, phạm vi tiếp cận của nhà băng này có phần thận trọng hơn và ở quy mô hẹp hơn so với MB hay VPBank.

Cụ thể, hồi tháng 2 năm ngoái, Techcombank triển khai mô hình đại lý với sự hợp tác cùng WinCommerce, tuy nhiên mới tập trung tại các điểm bán WinMart/WinMart+/WiN tại ba tỉnh thành Bắc Ninh, Bắc Giang và Cần Thơ. Tuy nhiên, với mạng lưới gần 4.000 siêu thị/cửa hàng trong hệ thống WinCommerce, việc Techcombank mở rộng mô hình đại lý thanh toán tại đây chỉ là vấn đề thời gian.

Vì sao mô hình ngân hàng đại lý hấp dẫn với các ngân hàng?

Một trong những động lực kinh tế cốt lõi thúc đẩy xu hướng đại lý thanh toán là lợi thế về chi phí so với việc mở rộng mạng lưới chi nhánh truyền thống. Chi phí thành lập và vận hành một kênh đại lý thấp hơn rất nhiều so với một chi nhánh ngân hàng thông thường.

Lợi thế chi phí đáng kể này cho phép các ngân hàng mở rộng độ bao phủ thị trường một cách hiệu quả, đặc biệt là ở những khu vực có số lượng người sử dụng dịch vụ và giao dịch thấp, nơi việc mở chi nhánh truyền thống chưa khả thi về mặt kinh tế.

Đây là bài toán mà các ngân hàng cần cân nhắc, đặc biệt là trong bối cảnh quy định số lượng đơn vị giao dịch trong hệ thống ngân hàng vẫn dựa trên quy mô vốn của các tổ chức tín dụng. Đó là chưa kể đến việc NHNN cũng đang có nhiều khuyến khích để các ngân hàng tăng cường sự hiện diện ở khu vực nông thôn.

Ngoài ra, các đại lý thanh toán còn giúp giảm tải cho các chi nhánh hiện có, gián tiếp nâng cao năng suất và hiệu quả hoạt động của toàn bộ mạng lưới truyền thống trong việc đáp ứng các nhu cầu cơ bản của người dùng. Điều này là đặc biệt quan trọng khi số lượng khách hàng của nhiều ngân hàng lớn đã vượt quá mốc 10 triệu người dùng.

Số lượng điểm giao dịch của một số NHTM tại Việt Nam tính đến thời điểm cuối năm 2024. (Nguồn: Báo cáo thường niên, Đồ họa và Tổng hợp: Đăng Sơn)

Thực tế, mô hình đại lý thanh toán không chỉ mang lại lợi ích cho ngân hàng và khách hàng mà còn mang đến những tác động tích cực cho các đối tác của ngân hàng như WinCommerce, Viettel Store hayTGDĐ bởi việc gián tiếp cung cấp thêm các dịch vụ tài chính giúp đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ mà các đơn vị bán lẻ này cung cấp. Khi người dùng có thêm lý do đến các cửa hàng, các chuỗi bán lẻ sẽ có thêm cơ hội bán chéo, tiếp thị chính sản phẩm, dịch vụ của mình.

Mặc dù các lợi ích của hoạt động đại lý thanh toán là dễ thấy, mô hình này đồng thời tồn tại không ít rủi ro và thách thức cần được quản lý chặt chẽ, nhất là với tính chất phân tán của mô hình này, đặc biệt là vấn đề đạo đức nghề nghiệp và kiểm soát chất lượng dịch vụ tại các đại lý thanh toán cần được các bên tham gia đảm bảo.

Đăng Sơn