Cuộc chiến giành tài nguyên đất hiếm khốc liệt không kém dầu mỏ

Thị trường đất hiếm đang trải qua thời kỳ biến động và rơi vào tình trạng khan hiếm, nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn lệnh hạn chế xuất khẩu gần đây của Trung Quốc, quy định có hiệu lực từ ngày 1/10/2024 đã khiến giá nhiều vật liệu quan trọng tăng 8,33%.

Giới phân tích nhận xét, nguyên liệu thô này có tầm quan trọng to lớn đối với nền kinh tế quốc dân, giống như tài nguyên hóa thạch đã từng giữ vị trí nói trên, đó là lý do tại sao đất hiếm được gọi là "dầu khí" mới.

Nguyên nhân là bởi vì khả năng một quốc gia cụ thể trở thành nước dẫn đầu thế giới về công nghiệp và cả lĩnh vực quân sự phụ thuộc rất nhiều vào việc họ có được nguồn cung đất hiếm đầy đủ hay không.

Hiện tại với sự thống trị của Trung Quốc trên thị trường đất hiếm toàn cầu thì rõ ràng bất kỳ sự thay đổi chính sách nào ảnh hưởng đến xuất khẩu đất hiếm cũng gây ra những hậu quả sâu rộng trên phạm vi thế giới.

Cuộc cạnh tranh nhằm giành quyền kiểm soát nguồn tài nguyên nói trên được so sánh giống như nỗ lực kiểm soát dầu mỏ, từng gây ra nhiều cuộc chiến tranh trên toàn thế giới trong suốt thế kỷ 20.

Bất chấp Mỹ đang rất nỗ lực nhằm đa dạng hóa nguồn cung, tránh phụ thuộc vào các nguồn tài nguyên nhập khẩu nhưng rõ ràng Washington cần có thêm thời gian và các khoản đầu tư đáng kể trước khi thấy được hiệu quả.

Sự bế tắc về việc đảm bảo nguồn cung đất hiếm đang thúc đẩy leo thang xung đột và mâu thuẫn, vượt ra ngoài những cuộc cạnh tranh kinh tế và chính trị thông thường, lôi kéo ngày càng nhiều quốc gia góp mặt.

Lệnh hạn chế xuất khẩu đất hiểm của Trung Quốc đã gây ra những hậu quả địa chính trị đáng kể cho nhiều nước phương Tây, khi có khả năng mang đến lợi thế lớn cho nền sản xuất của Bắc Kinh.

Cho đến khi các mỏ đất hiếm mới ở Mỹ Latinh được đưa vào sản xuất, bằng cách kiểm soát nguồn cung tài nguyên này, Trung Quốc sẽ gây ảnh hưởng lớn lên thương mại quốc tế và có thể kiểm soát hoạt động kinh tế toàn cầu.

Tình trạng này nhấn mạnh sự cần thiết trong việc gia nhập thị trường từ các nước khác để giảm nguy cơ chi phối từ Trung Quốc cũng như đảm bảo chuỗi cung ứng đối với nguyên liệu thô quan trọng trước khi mâu thuẫn lợi ích biến thành đụng độ quân sự.

Trong diễn biến mới nhất, việc phát hiện ra mỏ đất hiếm ở Wyoming đã làm tăng hy vọng giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc, có khả năng dẫn đến sự bùng nổ khai thác tại Mỹ và thay đổi động lực thị trường toàn cầu.

Nhưng đây là vấn đề của tương lai, thậm chí có thể là trong trung hạn, còn hiện tại, cách hành xử của Washington cùng với Bắc Kinh luôn tiềm ẩn nguy cơ gây ra những hậu quả khó lường.

Trong nhiều năm, chính phủ Mỹ đã phải chịu đựng sự thống trị của Trung Quốc trong việc nhập khẩu nguyên liệu thô mang tính chiến lược cho nhiều ngành công nghiệp.

Chỉ trong năm ngoái, Nhà Trắng mới khởi xướng và khuyến khích việc thăm dò cùng với sản xuất nguyên liệu thô của riêng mình, hoặc lấy chúng từ các nước thân thiện ở Mỹ Latinh, hành động bị nhận xét là khá chậm trễ nhưng còn hơn không.

Việt Dũng