Cú sốc Temu và sự trưởng thành của doanh nghiệp Việt

“Mua sắm như tỷ phú”

Temu là nền tảng bán lẻ trực tuyến xuyên biên giới của PDD Holdings (Trung Quốc), tập đoàn sở hữu trang thương mại điện tử (TMĐT) Pinduoduo chuyên hàng giá rẻ. Nền tảng này ra mắt lần đầu tại Mỹ vào tháng 9/2022 và hiện bán hàng trực tiếp đến 82 quốc gia, vùng lãnh thổ.

Nửa đầu năm nay, tổng giá trị giao dịch (GMV) trên sàn này đạt 20 tỷ USD, vượt con số 18 tỷ USD của năm 2023. Temu đã thay thế eBay trở thành website thương mại điện tử được truy cập nhiều thứ hai trên thế giới, với 684,4 triệu lượt truy cập toàn cầu vào tháng 8 năm nay. Hãng dữ liệu thương mại điện tử ECDB cho biết, lượt truy cập nhiều thứ hai chứng tỏ mức độ phổ biến rất lớn tại thị trường quốc tế.

“Cơn lốc” Temu có được nhờ áp dụng kinh nghiệm từ phiên bản nội địa Trung Quốc là Pinduoduo. Cụ thể, họ sử dụng các lượt giới thiệu tặng chiết khấu cao trên mạng xã hội hay còn gọi là tiếp thị liên kết, trò chơi quay trúng phiếu giảm giá và các ưu đãi thời gian ngắn. Mô hình bán hàng giá rẻ tận xưởng giúp họ thu hút tập người dùng tìm kiếm sản phẩm giá phải chăng.

Temu chính thức có “động thái” sau phản ánh chưa đăng ký hoạt động tại Việt NamThông tin từ Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), Temu là nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới có ngôn ngữ thể hiện tiếng Việt và thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định số 52/2013 ngày 16/5/2013 của Chính phủ về thương mại điện tử (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 85/2021). Ngày 24/10, Temu đã có văn bản chính thức gửi Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số về việc thực hiện các yêu cầu tuân thủ pháp luật thương mại điện tử Việt Nam khi gia nhập thị trường.

Với khẩu hiệu “mua sắm như tỷ phú”, người phát ngôn của Temu cho biết sứ mệnh của họ là cung cấp cho người tiêu dùng nhiều lựa chọn hơn về các sản phẩm chất lượng với giá cả phải chăng. “Chúng tôi đạt được điều này thông qua một mô hình kinh doanh hiệu quả giúp loại bỏ những trung gian không cần thiết để chuyển khoản tiết kiệm trực tiếp cho khách hàng”, người này nói.

Từ đầu tháng 10, Temu đã tạo ra cơn sốt tại thị trường Việt Nam dù chưa công bố chính thức vào Việt Nam, nhưng người dùng có thể vào các cửa hàng ứng dụng trên điện thoại để tải app và mua hàng, thanh toán trên nền tảng này với phiên bản tiếng Việt.

Hình thức kinh doanh của các sàn thương mại điện tử như Temu là kết nối trực tiếp người mua hàng với nhà sản xuất. Mô hình bán hàng giá rẻ tận xưởng giúp họ thu hút tập người dùng tìm kiếm sản phẩm giá rẻ. Trong thời gian đầu, hàng bán trên nền tảng này được quảng cáo rầm rộ, giảm tới 70-90%, vận chuyển vào Việt Nam qua các doanh nghiệp hậu cần của Trung Quốc, là Best Express và Ninja Van.

Trước đó, những nền tảng thương mại điện tử Trung Quốc khác như Taobao, 1688, Shein đã tiếp cận thị trường Việt Nam.

Cần siết quản lý sàn thương mại điện tử

Temu xuất hiện không phép, bán hàng rầm rộ ở thị trường Việt Nam đặt ra trách nhiệm cho cơ quan quản lý cần sớm siết quản lý đối với sàn thương mại điện tử.

Chúng ta đã có đầy đủ quy định pháp luật về việc quản lý các sàn thương mại điện tử. Vì vậy, những sàn thương mại điện tử như Temu xuất hiện không phép, bán hàng rầm rộ ở thị trường Việt Nam suốt thời gian qua, cạnh tranh không công bằng với doanh nghiệp nội địa, đặt ra trách nhiệm cho cơ quan quản lý cần phải sớm rà soát và chấn chỉnh lại hoạt động quản lý đối với các sàn này tại Việt Nam.

Điều này càng cần thiết hơn khi hàng hóa có nguồn gốc Trung Quốc đang tràn ngập ngày càng nhiều hơn vào thị trường. Cần nhìn nhận và đánh giá kỹ lưỡng thực tế này, bởi sự xâm lấn thị trường của hàng hóa Trung Quốc đang tạo sức ép rất lớn cho doanh nghiệp Việt Nam và sản xuất trong nước. Đặc biệt, nếu như hàng hóa đó xâm nhập một cách bất hợp pháp, trốn thuế và gian lận thương mại hoặc hoạt động khi chưa được cấp phép thì chúng ta cần phải nhanh chóng có biện pháp ngăn chặn, kiểm soát.

Với hàng loạt vụ việc đã được lực lượng quản lý thị trường kiểm tra và phát hiện thời gian qua, việc quản lý hàng hóa ngày càng chặt chẽ hơn, từng bước ngăn chặn và loại bỏ được hàng gian, hàng giả và trốn thuế trên thị trường. Đồng thời, hiện chúng ta cũng đang sửa một số luật thuế nhưng để đảm bảo tính đồng bộ, ngăn chặn được các sản phẩm gian lận thương mại, trốn thuế trên các kênh thương mại điện tử là vấn đề cần phải đánh giá thấu đáo.

Chúng ta cũng nhìn thấy rõ sự xâm nhập của hàng nước ngoài, đặc biệt là hàng Trung Quốc, đã gây khó khăn cho nhà sản xuất Việt Nam, làm giảm và thu hẹp thị trường, giảm biên lợi nhuận và thậm chí không cạnh tranh nổi, có doanh nghiệp phải phá sản.

Điều đó cho thấy sức cạnh tranh hàng Việt đang bị yếu thế, nhưng chúng ta cần tìm rõ lý do vì sao hàng Việt bị thua trên sân nhà? Là do năng lực tổ chức sản xuất của ta yếu, sản phẩm kém tính cạnh tranh hơn hay vì lý do gì?

Ở khía cạnh khác cũng phải nhìn nhận không nên quá cực đoan với hàng Trung Quốc. Trước đây hàng Trung Quốc có thời kỳ tràn ngập, giá rẻ và đánh bại nhiều hàng hóa trong nước.

Nhưng sau đó hàng Việt quay trở lại, nhờ chính sức ép cạnh tranh của hàng Trung Quốc đã giúp hàng Việt phải chủ động thúc đẩy, đổi mới và nâng cao chất lượng, khả năng cạnh tranh, tồn tại trên thị trường. Tất nhiên, sức ép cạnh tranh hiện nay đối với hàng Việt là khốc liệt hơn do thương mại điện tử là kênh phân phối rất đặc thù. Vì vậy, cần phải nhìn nhận và đánh giá chính xác nguyên nhân để có giải pháp ứng phó cần thiết.

Đó là cần hoàn thiện hệ thống luật pháp thuế và thị trường để thực thi hiệu quả, chặt chẽ hơn. Tăng cường biện pháp quản lý thuế, thị trường để hàng hóa bên ngoài bình đẳng với hàng sản xuất trong nước. Tiếp tục cần phải quay trở lại rà soát chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nội địa, xem thực sự có hiệu quả hay không và hiệu quả đến đâu, bất cập chỗ nào để có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và hàng nội trên chính sân nhà.

Doanh nghiệp Việt cần làm gì?

Theo tìm hiểu của phóng viên, các DN ngành hàng dệt may, cao su - nhựa, gia dụng... quy mô nhỏ tỏ ra khá lo lắng khi hàng giá rẻ tràn vào thị trường Việt Nam.

Ông Phạm Văn Việt - Phó Chủ tịch Hội Dệt may Thêu đan TP.HCM, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Việt Thắng Jeans - đề nghị Nhà nước xây dựng chính sách thuế theo hướng phân biệt giữa hàng nội địa và ngoại nhập. Bên cạnh đó là đầu tư bài bản để cải thiện logistics, từ đó giảm giá thành sản xuất, kinh doanh, phân phối hàng hóa.

Ông Nguyễn Quốc Anh - Chủ tịch Hiệp hội Cao su - Nhựa TP.HCM, so sánh trong khi các DN nội địa phải gánh chịu nhiều loại thuế như thuế thu nhập DN, thuế GTGT, thuế nhập khẩu nguyên liệu sản xuất... thì các sàn TMĐT xuyên biên giới được hưởng ưu đãi về thuế, thậm chí không phải nộp thuế khi bán hàng vào Việt Nam. Chỉ rõ đây là bất công lớn, gây bất lợi cho DN trong nước, ông Quốc Anh thay mặt các DN trong ngành đề xuất Chính phủ áp thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc được bán qua các sàn TMĐT xuyên biên giới vào Việt Nam

Cũng nhìn nhận việc các sàn TMĐT giá rẻ như Temu, 1688, Taobao... chưa đăng ký nhưng vẫn bán hàng rầm rộ ở Việt Nam là mối đe dọa rất lớn đối với DN trong nước, ông Lưu Thanh Phương, chuyên gia TMĐT, góp ý cơ quan quản lý có thể sử dụng giải pháp tạm thời để ngăn chặn, gồm chặn IP, domain, yêu cầu các nền tảng gỡ ứng dụng cho đến khi đáp ứng đầy đủ quy định để được hoạt động ở Việt Nam. Về lâu dài, giải pháp căn cơ là sử dụng công nghệ kiểm soát hoạt động thông quan, nhận diện hàng hóa của sàn TMĐT hoạt động không phép, ngăn chặn sản phẩm “rác” tuồn vào Việt Nam, qua đó giúp tránh thất thu thuế.

Theo ông Phạm Bảo Trung - cố vấn giải pháp tăng trưởng khách hàng của nền tảng phân tích dữ liệu TMĐT Metric, số liệu phân tích quý III và dự báo quý IV/2024 thể hiện phân khúc hàng hóa giá rẻ dưới 200.000 đồng vẫn chiếm tới hơn 50% doanh số toàn thị trường, tăng 9% so với cùng kỳ năm 2023. Điều đó cho thấy người tiêu dùng vẫn quan tâm đến giá cả khi mua sắm trên sàn TMĐT và làn sóng hàng giá rẻ từ Trung Quốc chắc chắn sẽ tạo áp lực cạnh tranh ngày càng lớn cho nhà bán hàng của Việt Nam.

“Tuy nhiên, người tiêu dùng ngày càng có nhiều kinh nghiệm mua sắm online, đồng thời cũng luôn đặt chất lượng sản phẩm lên hàng đầu nên trong giai đoạn đầu, chắc chắn sẽ có không ít sự dè dặt từ phía người mua khi trải nghiệm trên nền tảng mới, nhất là khi Temu chưa hỗ trợ thanh toán trả sau” - ông Trung nhận định.

Để ứng phó với sự cạnh tranh khốc liệt hiện nay, đại diện Metric cho rằng DN nội địa cần nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu uy tín và câu chuyện gắn kết, đổi mới sản phẩm và thiết kế, đặc biệt là đầu tư vào các dòng sản phẩm độc đáo, thiết kế riêng biệt, đáp ứng nhu cầu đặc thù của người Việt. Bởi lẽ, DN trong nước gần như không thể cạnh tranh về giá với Trung Quốc.

“Các sản phẩm mang đậm nét văn hóa, truyền thống hoặc thích ứng với xu hướng tiêu dùng hiện tại có thể tạo lợi thế cạnh tranh. DN cũng cần chú trọng dịch vụ khách hàng, hậu mãi, tận dụng công nghệ và dữ liệu để hiểu khách hàng, qua đó tối ưu hóa sản phẩm và có chiến lược bán hàng cho từng phân khúc” - ông Trung khuyến cáo.

Ông Nguyễn Mạnh Tấn - Giám đốc marketing Haravan - công ty cung cấp giải pháp TMĐT và bán lẻ, cho rằng việc quản lý bằng thủ tục, chính sách thuế... sẽ có tác dụng trong ngắn hạn nhưng có thể có nguy cơ hàng hóa trong nước, nhất là nông sản, gặp rủi ro không xuất khẩu được sang Trung Quốc. Điều này gây tác động ngược đáng kể đến nền kinh tế của nước ta.

“Sàn Temu đánh vào tâm lý thích giá rẻ cùng cam kết hoàn trả hàng trong vòng 90 ngày nhưng thực tế chất lượng kiểu “treo đầu dê bán thịt chó”. Khi nhận hàng, nếu thấy hàng kém chất lượng thì người tiêu dùng sẽ đánh giá, bình luận không tốt trên sàn và quay lưng. Đây là rào cản tự nhiên mà thị trường tạo ra và cũng chính là cơ hội “vàng” để hàng Việt nâng chất thương hiệu, tăng vị thế cạnh tranh” - ông Tấn chỉ ra.

Theo các chuyên gia, không chỉ Indonesia mà nhiều quốc gia lớn như Mỹ, Hàn Quốc... cũng có chính sách ngăn chặn sàn TMĐT bán hàng giá rẻ song không thật sự hiệu quả, chỉ có tính chất tạm thời. Cốt lõi vẫn là DN nội địa phải tự nâng sức cạnh tranh và các cơ quan thuế, hải quan, quản lý thị trường... cần phối hợp chặt chẽ để hạn chế tối đa sự xâm nhập của hàng giá rẻ xuyên biên giới kém chất lượng..

Khánh An