COP29: Tại sao các quốc gia tranh cãi về tài chính khí hậu?

Sau đây là những thông tin đáng lưu ý về các cuộc đàm phán về tài chính diễn ra từ ngày 11 đến 22 tháng 11.

Mục tiêu là gì?

Năm 2009, các nước phát triển đã cam kết hỗ trợ tài chính cho các nước đang phát triển với số tiền 100 tỷ USD mỗi năm, nhằm giúp các nước đang phát triển chuyển đổi sang sử dụng năng lượng sạch và thích ứng với những tác động của biến đổi khí hậu.

Mặc dù các khoản thanh toán 100 tỷ đô la được cam kết từ năm 2020, nhưng phải đến năm 2022, con số này mới được hoàn toàn đáp ứng và thời hạn của cam kết này sắp kết thúc.

Các quốc gia hiện đang đàm phán về mục tiêu tài trợ khí hậu cao hơn bắt đầu từ năm sau, nhưng một số vẫn chưa muốn xác nhận quy mô cụ thể cho đến khi có sự rõ ràng về những quốc gia sẽ đóng góp.

Thay vào đó, họ đang thảo luận về một mục tiêu đa tầng, với một số tiền cốt lõi từ ngân sách của các quốc gia giàu có, và một khoản lớn hơn bao gồm tài chính từ các nguồn khác như các tổ chức cho vay đa phương hoặc các nhà đầu tư tư nhân.

Trước đây, các khoản đóng góp chủ yếu được cung cấp từ ngân sách công của các quốc gia phát triển, chiếm phần lớn trong cam kết 100 tỷ đô la.

Toàn cảnh lễ khai mạc COP29 tại Baku, Azerbaijan vào ngày 12 tháng 11 năm 2024. Ảnh: Reuters

Quốc gia nào sẽ đóng góp?

Chiến thắng của ông Donald Trump trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ đã tạo ra một sự lo ngại lớn trong các cuộc đàm phán COP29, vì nhiều người dự đoán rằng ông sẽ cắt giảm hoặc dừng hoàn toàn các khoản đóng góp tài chính khí hậu của Mỹ.

Điều này có thể tạo ra một lỗ hổng lớn trong bất kỳ mục tiêu tài chính toàn cầu mới nào, khiến các nhà tài trợ khác gặp khó khăn trong việc lấp đầy khoảng trống đó. Một số nhà đàm phán khí hậu lo ngại rằng mục tiêu tài chính chung tại COP29 sẽ bị điều chỉnh xuống thấp hơn, vì không thể kỳ vọng sự đóng góp mạnh mẽ từ nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Hoa Kỳ đã cung cấp gần 10 tỷ đô la tài chính khí hậu quốc tế vào năm ngoái, ít hơn so với khoản đóng góp 31 tỷ đô la của Liên minh châu Âu.

Các quốc gia phát triển muốn mở rộng phạm vi đóng góp tài chính cho khí hậu, không chỉ giới hạn ở các nước hiện tại mà còn bao gồm cả các nước phát triển nhanh như Trung Quốc và các nước xuất khẩu dầu mỏ lớn.

Bắc Kinh phản đối điều này, nói rằng với tư cách là một quốc gia đang phát triển, họ không có cùng trách nhiệm như các quốc gia công nghiệp hóa lâu đời như Vương quốc Anh và Mỹ.

Trung Quốc đã và đang đầu tư hàng trăm tỷ đô la vào các lĩnh vực như xe điện và năng lượng tái tạo tại các quốc gia khác, họ thực hiện theo các điều khoản của riêng họ.

Điều này có thể tạo ra một thách thức lớn trong các cuộc đàm phán COP29, bởi vì bất kỳ thỏa thuận khí hậu toàn cầu nào đều cần phải có sự chấp thuận của tất cả các bên tham gia.

Các quốc gia cần đóng góp bao nhiêu là đủ?

Các nước đang phát triển nhấn mạnh rằng việc xác định một con số cụ thể về nhu cầu tài chính để ứng phó với biến đổi khí hậu là điều kiện tiên quyết để bắt đầu các cuộc đàm phán và đảm bảo rằng kết quả cuối cùng đáp ứng đầy đủ các nhu cầu của họ.

Theo hầu hết các ước tính, các nước đang phát triển cần hơn 1 nghìn tỷ đô la mỗi năm để đạt được các mục tiêu về khí hậu và bảo vệ đất nước khỏi thời tiết khắc nghiệt.

Các quốc gia Ả Rập, bao gồm Ả Rập Xê Út, đã đưa ra mục tiêu 1,1 nghìn tỷ đô la mỗi năm, với 441 tỷ đô la trực tiếp từ các chính phủ các nước phát triển dưới dạng tài trợ.

Ấn Độ, các quốc gia châu Phi và các quốc đảo nhỏ cũng đã kêu gọi huy động hơn 1 nghìn tỷ đô la mỗi năm để đối phó với biến đổi khí hậu.

Các nước phát triển vẫn chưa đưa ra một con số cụ thể cho khoản tiền mà họ sẽ đóng góp, mặc dù Hoa Kỳ và EU đã đồng ý rằng số tiền này phải lớn hơn mục tiêu 100 tỷ đô la trước đó.

Một số nhà ngoại giao từ các quốc gia phát triển cho rằng, với ngân sách quốc gia đang bị căng thẳng do các áp lực kinh tế khác, việc tăng mạnh hơn mức 100 tỷ đô la là điều không thực tế.

Tại sao điều này quan trọng?

Biến đổi khí hậu đã diễn ra nhanh chóng hơn so với dự đoán. Các hoạt động của con người, đặc biệt là việc đốt nhiên liệu hóa thạch, đã làm tăng nhiệt độ trung bình dài hạn của hành tinh lên khoảng 1,3 độ C so với mức trước công nghiệp, gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt, bão mạnh và đợt nắng nóng khắc nghiệt trên khắp thế giới.

Mặc dù các quốc gia đã đưa ra các kế hoạch cắt giảm khí thải, nhưng những biện pháp này hiện tại không đủ để làm chậm quá trình biến đổi khí hậu. Thực tế, nếu các kế hoạch này được thực hiện như hiện nay, chúng có thể chỉ làm trầm trọng thêm tình trạng nóng lên toàn cầu.

Các nhà khoa học cảnh báo rằng hạn chót của Liên hợp quốc vào năm tới để các quốc gia cập nhật các kế hoạch khí hậu quốc gia là cơ hội cuối cùng để ngăn chặn thảm họa khí hậu toàn cầu.

Tuy nhiên, các nhà đàm phán cũng cho biết rằng việc không đạt được một thỏa thuận tài chính lớn tại COP29 có thể khiến các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển, phải đưa ra các kế hoạch khí hậu yếu kém.

Hầu hết các khoản đầu tư vào các hoạt động bảo vệ môi trường trên toàn cầu đều đổ dồn vào các cường quốc kinh tế như Trung Quốc và Hoa Kỳ.

54 quốc gia của châu Phi chỉ nhận được 2% khoản đầu tư vào năng lượng tái tạo toàn cầu trong hai thập kỷ qua.

Hà Trang (theo COP29, Reuters)