CÔNG ƯỚC HÀ NỘI: Cơ chế hợp tác thực chiến toàn cầu về phòng, chống tội phạm mạng

Công ước Hà Nội đặt nền tảng cho hợp tác toàn cầu chống tội phạm mạng, đưa ra cơ chế thực thi rõ ràng, hiện đại và đồng bộ, giúp các quốc gia tăng năng lực ứng phó trước thách thức an ninh mạng ngày càng gia tăng.

Sau Lễ mở ký lịch sử tại Hà Nội, công tác triển khai Công ước Liên Hợp Quốc về phòng, chống tội phạm mạng – Công ước Hà Nội – trở thành trọng tâm đối với các quốc gia thành viên.

Văn kiện này không chỉ thiết lập khung pháp lý chung mà còn đưa ra những cơ chế hợp tác thực chiến và các điểm mới nhằm ứng phó hiệu quả với thách thức an ninh mạng toàn cầu.

Công ước Hà Nội: Khung hợp tác đa tầng và những yêu cầu mới trong bảo vệ không gian mạng

Công ước Hà Nội được xây dựng dựa trên nguyên tắc tội phạm mạng không biên giới, nhưng hành lang pháp lý của từng quốc gia vẫn cần đảm bảo chủ quyền và quyền tự chủ trong xử lý các vụ việc nội địa. Điểm mới quan trọng nhất là việc quy định cụ thể trách nhiệm của pháp nhân.

Doanh nghiệp, tổ chức tài chính, tập đoàn công nghệ và các cơ sở cung cấp dịch vụ trực tuyến được yêu cầu chủ động quản lý rủi ro, bảo vệ hệ thống và dữ liệu khách hàng. Nếu để hệ thống bị tội phạm lợi dụng, họ phải chịu chế tài hình sự, dân sự hoặc hành chính.

Đây là bước tiến mạnh mẽ, thúc đẩy khu vực tư nhân tham gia tích cực vào công tác phòng, chống tội phạm mạng, đồng thời củng cố nền tảng pháp lý quốc gia.

Công ước cũng đưa ra cơ chế hợp tác quốc tế đa tầng, đa chiều. Mạng lưới liên lạc 24/7 giữa các cơ quan đầu mối quốc gia là công cụ quan trọng để chia sẻ thông tin, bảo toàn chứng cứ điện tử và hỗ trợ lẫn nhau trong các vụ án công nghệ cao.

Các quy định về dẫn độ tội phạm, truy tìm và thu hồi tài sản do phạm tội mà có được chuẩn hóa, tạo hành lang pháp lý để đánh trực tiếp vào động cơ tài chính của tội phạm xuyên quốc gia.

Điều này giúp giảm thiểu kẽ hở pháp lý và tăng cường hiệu quả trấn áp các tổ chức tội phạm có tổ chức, sử dụng công nghệ cao.

Một điểm nổi bật khác là nguyên tắc bảo vệ quyền con người và tự do hợp pháp trong điều tra mạng. Công ước yêu cầu các biện pháp điều tra phải tương xứng, cần thiết và chịu sự giám sát của cơ quan tư pháp độc lập.

Việc cân bằng giữa bảo vệ an ninh mạng và tôn trọng quyền riêng tư, tự do ngôn luận hợp pháp là bước tiến quan trọng, tạo chuẩn mực để các quốc gia vận dụng khi xây dựng luật pháp nội địa.

Trong quá trình triển khai, các quốc gia thành viên có thể chia sẻ chương trình đào tạo, chuyển giao kỹ thuật và kinh nghiệm thực tiễn. Điều này đặc biệt hữu ích đối với các nước đang phát triển, giúp nâng cao năng lực điều tra, xử lý vụ việc công nghệ cao và rút ngắn khoảng cách trình độ kỹ thuật so với thế giới.

Việt Nam là một trong những quốc gia tích cực tham gia các chương trình này, góp phần nâng cao năng lực tổng thể của hệ thống an ninh mạng quốc gia và tạo cơ hội tiếp cận công nghệ điều tra tiên tiến.

Tăng cường năng lực quốc gia và phối hợp quốc tế trong thực thi Công ước Hà Nội

Việc triển khai Công ước Hà Nội tại Việt Nam được thực hiện đồng bộ qua nhiều bước: Hoàn thiện luật pháp trong nước, xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, thiết lập mạng lưới hợp tác kỹ thuật với các quốc gia thành viên khác, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo chuyên sâu cho cán bộ an ninh mạng, tư pháp và các doanh nghiệp.

Việc này đảm bảo rằng các quy định của Công ước không chỉ nằm trên giấy mà được áp dụng hiệu quả trong thực tiễn, từ bảo vệ hệ thống thông tin quốc gia đến điều tra các vụ án xuyên biên giới.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đẩy mạnh hợp tác với các đối tác quốc tế để triển khai các chương trình tương trợ kỹ thuật và tố tụng.

Việc này giúp giảm thiểu thời gian phản ứng trong các vụ việc khẩn cấp, bảo toàn chứng cứ điện tử quan trọng, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho dẫn độ tội phạm và thu hồi tài sản phạm tội. Cơ chế này được đánh giá là bước tiến vượt bậc trong hợp tác đa phương về phòng, chống tội phạm mạng.

Công ước Hà Nội cũng tạo ra một chuẩn mực quốc tế về trách nhiệm chung giữa nhà nước và khu vực tư nhân. Theo đó, doanh nghiệp được khuyến khích phối hợp với cơ quan chức năng trong giám sát, phát hiện và ứng phó các mối nguy cơ mạng.

Điều này không chỉ giúp bảo vệ dữ liệu khách hàng và duy trì uy tín thương hiệu mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh tế số minh bạch, an toàn.

Sự tham gia tích cực của doanh nghiệp, từ VietinBank, PVN, EVN, MB Bank, Agribank, SSI, FPT, VPBank, Gelex, Vietnam Airlines, VIX, BIDV, Viettel đến OKX, giúp khẳng định cam kết rõ ràng về việc chung tay xây dựng môi trường số an toàn, minh bạch và bền vững.

Việc triển khai Công ước Hà Nội còn mở ra cơ hội thúc đẩy sáng kiến pháp lý và công nghệ mới, từ giám sát mạng, hệ thống cảnh báo sớm đến nền tảng chia sẻ thông tin tình báo mạng và các ứng dụng quản lý rủi ro công nghệ cao. Những sáng kiến này không chỉ nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm mà còn tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của kinh tế số./.