Công ty chứng khoán trước cuộc đua margin

Vừa làm vừa chạy với margin

Thống kê dựa trên báo cáo tài chính hợp nhất của 27 công ty chứng khoán lớn trên thị trường hiện nay cho thấy, tổng dư nợ margin tính đến cuối năm 2024 ở mức hơn 223.000 tỷ đồng, tăng 38% so với đầu năm 2024. Trong đó có 8 công ty tăng giá trị cho vay margin lên trên 50%. Tăng mạnh nhất phải kể đến Công ty cổ phần Chứng khoán KAFI. Nếu đầu năm 2024 cho vay margin của KAFI chỉ mới trên 1.000 tỷ đồng thì đến cuối năm, con số đã lên đến 5.322 tỷ đồng. Công ty cổ phần Chứng khoán Tiên Phong (TPS) cũng có mức tăng cho vay margin lên đến 173% so với đầu năm 2024; Công ty cổ phần Chứng khoán VIX và Công ty TNHH Chứng khoán ACB (ACBS) ở nhóm kế cận khi cho vay margin tăng hơn 90% trong năm vừa qua…

Không dừng lại ở đó, làn sóng tăng vốn để cải thiện nguồn vốn cho vay margin cũng diễn ra rõ rệt tại các công ty chứng khoán trong năm vừa qua. Đơn cử, khi Công ty cổ phần Chứng khoán KAFI vừa tăng lượng cho vay margin hơn 4.300 tỷ đồng, vừa tăng vốn thêm 3.500 tỷ đồng. Mới đây, Hội đồng Thành viên ACBS đã đặt kế hoạch tăng vốn chủ sở hữu thêm 40% trong năm 2025, đưa quy mô vốn chủ sở hữu lên 13.315 tỷ đồng; cho vay margin dự kiến tăng trên 75%, đạt 15.400 tỷ đồng và kế hoạch lãi trước thuế đạt 1.350 tỷ đồng.

Tuy nhiên theo các chuyên gia, khi dư nợ margin liên tục tạo đỉnh mới và có xu hướng tiếp tục trong tương lai gần, mà thanh khoản trên TTCK chưa có dấu hiệu hồi phục thì sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro. Thứ nhất, margin gia tăng phần lớn đến từ hoạt động vay ký quỹ theo thỏa thuận, thay vì dòng tiền rót vào tài khoản của các nhà đầu tư cá nhân. Thứ hai, một số công ty chứng khoán vẫn đang “nhập nhằng” trong cho vay ký quỹ.

Thị trường cần giải pháp để kiểm soát tỷ lệ margin mà không làm suy giảm uy tín hoặc hiệu quả dài hạn của công ty chứng khoán

Những bài học nhãn tiền

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước mới đây đã phát hiện và xử phạt các công ty có liên quan đến vấn đề này. Có thể kể đến như Công ty cổ phần Chứng khoán APG bị xử phạt vì hàng loạt vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán. Trong đó, bị phạt 275 triệu đồng vì phối hợp với một tổ chức để cung cấp dịch vụ cho khách hàng vay tiền mua chứng khoán (bắt đầu từ tháng 10/2023) khi chưa được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận; phạt 137,5 triệu đồng do cho khách hàng thực hiện giao dịch ký quỹ vượt quá sức mua hiện có trên tài khoản giao dịch ký quỹ của khách hàng. Trước đó, cơ quan này đã ban hành quyết định về việc xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty cổ phần Chứng khoán Pinetree số tiền 125 triệu đồng do lỗi vi phạm quy định về hạn chế giao dịch ký quỹ. Công ty đã thực hiện cho vay mới đối với các chứng khoán không còn nằm trong danh sách chứng khoán được phép giao dịch ký quỹ và tính chứng khoán này làm tài sản thực có của khách hàng trên tài khoản giao dịch ký quỹ.

Bên cạnh đó, dù mang lại lợi nhuận lớn cho các công ty chứng khoán, nhưng margin không phải là “cây đũa thần”. Tăng margin đồng nghĩa với việc tăng thêm áp lực lên các công ty chứng khoán. Nhắc đến bài học margin kinh điển, nhà đầu tư và giới tài chính hẳn còn nhớ đến năm 2010, với vị thế tiên phong, Công ty Chứng khoán Thăng Long (TLS) sử dụng margin, thăng hạng nhanh chóng và trở thành một trong những tên tuổi hàng đầu thị trường tại thời điểm đó. Sau đó, do quá sa đà vào margin, nền kinh tế có dấu hiệu khó khăn, TTCK giảm sâu, margin khiến TLS suy sụp nhanh chóng. Việc quản lý rủi ro không chặt chẽ trong cho vay khiến TLS mất khả năng thanh toán, cuối cùng phải tái cấu trúc công ty và cái tên Chứng khoán Thăng Long biến mất khỏi thị trường. Tương tự, năm 2019, hàng loạt công ty chứng khoán thiệt hại hàng trăm tỷ đồng vì cho vay margin đối với cổ phiếu FTM của Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển Đức Quân. Hàng chục phiên giảm sàn trong giai đoạn tháng 7/2019 đã kéo giá cổ phiếu FTM lao thẳng từ 24.000 đồng/cổ phiếu, xuống còn hơn 3.000 đồng/cổ phiếu.

Bài học “nhãn tiền” vẫn còn đó và cuộc đua margin vẫn đang tiếp diễn, các công ty chứng khoán cần rất tỉnh táo trong việc cho vay margin dưới sự giám sát ngày càng sâu sát của các cơ quan chức năng. Để đạt được sự cân bằng, vị chuyên gia này cho rằng, cần có chính sách quản trị rủi ro hiệu quả, bao gồm các biện pháp kiểm soát tỷ lệ margin, đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng và áp dụng công nghệ giám sát. Chỉ khi duy trì được sự ổn định và bảo vệ an toàn vốn, công ty chứng khoán mới có thể khai thác tối đa lợi ích từ hoạt động cho vay margin mà không làm suy giảm uy tín hoặc hiệu quả dài hạn.

Để ngăn ngừa những rủi ro ảnh hưởng đến thị trường cũng như ảnh hưởng đến tiến độ nâng hạng TTCK trong thời gian tới, bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, năm nay sẽ tiếp tục cơ cấu lại cơ sở hàng hóa; các tổ chức kinh doanh chứng khoán trên thị trường... Đồng thời, tăng cường năng lực quản lý, giám sát, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm về chứng khoán; tiếp tục đầu tư, nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin hiện đại, đảm bảo an ninh, an toàn hệ thống công nghệ thông tin và cơ sở dữ liệu phục vụ tốt công tác quản lý và giám sát thị trường, đảm bảo thị trường vận hành an toàn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.

Võ Giang