Công nghệ phương Tây được sử dụng trong sản xuất 'siêu tên lửa' Oreshnik của Nga như thế nào?

Tên lửa Oreshnik dùng để tấn công Ukraine hồi tháng 11 cho thấy Nga vẫn phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, bất chấp các lệnh trừng phạt của phương Tây. Ảnh: AFP.

Từ các bài đăng tuyển kỹ sư vũ khí của Nga

Hai viện kỹ thuật vũ khí hàng đầu của Nga, được tình báo Ukraine cho là nhà phát triển tên lửa Oreshnik, đều đang quảng cáo tuyển dụng những công nhân có kinh nghiệm làm việc trên hệ thống gia công kim loại do các công ty Đức và Nhật Bản sản xuất.

Các mục đăng tuyển kỹ sư của Viện Công nghệ Nhiệt Moscow và Sozvezdie, được Financial Times theo dõi, cho thấy “cỗ máy chiến tranh” của Nga vẫn phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ nước ngoài, vốn đã bị ngăn chặn do các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Sự phụ thuộc này đặc biệt rõ rệt trong lĩnh vực điều khiển số máy tính (CNC), một công nghệ quan trọng đối với quá trình sản xuất tên lửa Oreshnik, cho phép các nhà máy nhanh chóng tạo hình vật liệu với độ chính xác cao bằng cách sử dụng máy tính để điều khiển các công cụ.

Các nhà phân tích cho rằng tên lửa Oreshnik được chế tạo dựa trên mẫu RS-26 Rubezh, một tên lửa đạn đạo có khả năng hạt nhân đã được thử nghiệm nhưng chưa được triển khai. Tổng thống Nga Vladimir Putin coi việc sử dụng Oreshnik như một phản ứng đáp trả việc các đồng minh của Kiev cho phép nước này sử dụng vũ khí tầm xa của phương Tây tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.

“Chúng tôi có một kho sản phẩm như vậy, một kho các hệ thống như vậy sẵn sàng để sử dụng”, ông Putin cảnh báo sau cuộc tấn công bằng Oreshnik vào một nhà máy ở Dnipro, nơi trước đây là cơ sở chế tạo tên lửa tuyệt mật của Liên Xô.

MITT, một trong những công ty mà tình báo Ukraine tin rằng có liên quan đến Oreshnik, là cơ quan hàng đầu về phát triển tên lửa đạn đạo nhiên liệu rắn của Nga. Trong các quảng cáo tuyển mộ nhân viên được đăng vào năm 2024, công ty lưu ý “chúng tôi có sử dụng các hệ thống của FANUC, SIEMENS, HAIDENHEIN”.

Fanuc là công ty Nhật, trong khi 2 công ty còn lại là của Đức. Cả ba công ty đều chế tạo hệ thống điều khiển cho máy CNC có độ chính xác cao.

Tên của 3 công ty này cũng được nêu trong các quảng cáo tuyển nhân viên do Sozvezdie đăng tải, trong đó liệt kê một trong những chuyên môn của họ là “hệ thống điều khiển tự động và hệ thống liên lạc” dùng cho quân sự. Bài đăng tuyển của họ yêu cầu “kiến thức về hệ thống CNC – Fanuc, Siemens, Haidenhain”.

Một đoạn video được đăng vào đầu năm nay bởi Titan Barrikady, công ty quốc phòng thứ ba tham gia sản xuất Oreshnik, cho thấy một công nhân đứng trước một thiết bị điều khiển mang nhãn hiệu Fanuc.

Công nghệ phương Tây vẫn tuồn vào Nga

Nga từ lâu đã dựa vào các máy công cụ do nước ngoài sản xuất, bất chấp nỗ lực xây dựng các lựa chọn thay thế trong nước. Trong khi Điện Kremlin đang tìm nguồn cung ứng khối lượng lớn máy móc gia công kim loại có độ chính xác cao từ Trung Quốc, các bộ điều khiển chúng vẫn tiếp tục được nhập khẩu từ phương Tây.

Năm 2024, tại một hội chợ thương mại lớn của Nga, 8 công ty Trung Quốc đã giới thiệu 12 mẫu thiết bị CNC. Theo phân tích của Hội đồng An ninh Kinh tế Ukraine (USCU), 11 mẫu trong số đó được trang bị bộ điều khiển do các công ty Nhật Bản hoặc Đức sản xuất.

Denys Hutyk, giám đốc điều hành của ESCU, cho biết: “Sự phát triển của Oreshnik cho thấy tổ hợp công nghiệp-quân sự Nga vẫn phụ thuộc vào các thiết bị cao cấp của phương Tây. Các chính phủ phương Tây nên nỗ lực ngăn chặn dòng hàng hóa này”.

Các đoạn đăng tuyển kỹ sư còn cho thấy Stan, công ty dẫn đầu nỗ lực xây dựng ngành sản xuất CNC trong nước của Nga, đang sử dụng thiết bị của Heidenhain.

Việc ngăn chặn dòng máy móc và bộ điều khiển CNC sang Nga là ưu tiên hàng đầu của các đồng minh của Kiev. Các thiết bị và linh kiện CNC nằm trong “danh sách hàng hóa thông thường được ưu tiên cao” mà họ đặc biệt muốn ngăn chặn Moscow tiếp cận.

Nick Pinkston, giám đốc điều hành của Volition, một công ty phụ tùng công nghiệp và là chuyên gia về công cụ tự động, cho biết: “Nếu bạn có thể hạn chế quyền truy cập vào các bộ điều khiển CNC phương Tây này, bạn có thể làm chậm quá trình sản xuất của Nga”.

Nick Pinkston, giám đốc điều hành của Volition, một công ty phụ tùng công nghiệp và là chuyên gia về công cụ tự động, cho biết: “Nếu bạn có thể hạn chế quyền tiếp cận các bộ điều khiển CNC phương Tây này, bạn có thể làm chậm quá trình sản xuất của Nga”.

“Một số hệ thống điều khiển cao cấp này cho phép bạn cắt nhanh hơn trong khi vẫn duy trì độ chính xác. Và nếu bạn phải chuyển sang một hệ thống điều khiển mới, bạn sẽ phải cấu hình lại phần cứng và công cụ vật lý của máy, cũng như lập trình lại toàn bộ mọi bộ phận, việc này sẽ tốn thời gian, tiền bạc và có thể làm giảm chất lượng bộ phận”, ông nói thêm.

Một đoạn video được đăng vào đầu năm nay bởi Titan Barrikady, một công ty quốc phòng tham gia sản xuất Oreshnik, cho thấy một công nhân đứng trước một thiết bị điều khiển mang nhãn hiệu Fanuc. Ảnh: FT.

Trong khi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đã làm chậm dòng hàng hóa này vào Nga, phân tích của Financial Times về hồ sơ của Nga cho thấy các lô hàng trị giá ít nhất 3 triệu USD, bao gồm các linh kiện của Heidenhain, đã chảy vào Nga kể từ đầu năm 2024. Một số bên nhập lượng hàng này có liên quan đến hoạt động sản xuất quốc phòng.

Một trong những lô hàng kể trên là bộ điều khiển Heidenhain TNC640 mới, được liệt kê là được sản xuất vào năm 2023. Theo trang web của Heidenhain, TNC640 “xác định phổ công nghệ điều khiển cao cấp trong lĩnh vực của nó” và “cho phép các hoạt động phay, tiện và mài kết hợp”.

Có giá 345.000 USD, thiết bị này được vận chuyển qua Trung Quốc tới Công ty Công nghiệp Baltic, một công ty của Nga đã bị Mỹ trừng phạt và có lịch sử cung cấp máy CNC cho ngành công nghiệp quốc phòng.

Diana Kaledina, người đứng đầu Công ty Công nghiệp Baltic, bị bắt vào thời điểm Nga mở “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine vào năm 2022 vì cáo buộc gian lận trong hợp đồng quân sự. Bà bị cáo buộc đã nhập khẩu máy CNC từ Trung Quốc và sau đó coi chúng là do Nga sản xuất để chúng đủ điều kiện nhận tài trợ.

Vụ kiện chống lại Kaledina đã bị hủy bỏ vào cuối năm 2022 sau khi một thanh tra viên ra phán quyết rằng việc truy tố bà “có thể gây ra thiệt hại phi lý cho ngành công nghiệp máy công cụ của Nga”, vốn “cực kỳ quan trọng đối với nền kinh tế”.

Heidenhain và Baltic hiện chưa đưa ra bình luận nào về vấn đề này.

Fanuc thừa nhận rằng chiếc máy được chụp tại Titan Barrikady có vẻ là của họ, nhưng lưu ý rằng nó có vẻ đã cũ. Họ cho biết đã “tăng cường cảnh giác và kiểm soát trong quy trình kiểm soát xuất khẩu của chúng tôi để ngăn chặn khả năng chuyển hướng công nghệ hoặc thiết bị sang các thực thể Nga”.

Theo Financial Times

Huyền Chi