Công nghệ hội tụ thay đổi thế giới

Tiếp cận Mặt trời: Kỳ tích trong lịch sử khoa học không gian

Cuối năm 2024, Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) thông báo một trong các tàu thăm dò của cơ quan này đã tiếp cận Mặt trời ở khoảng cách gần nhất so với bất kỳ tàu nào trước đây. NASA cho biết tàu Parker Solar Probe đang bay quanh Mặt trời đã tiếp cận bề mặt ngôi sao này ở khoảng cách khoảng 6,1 triệu km. Đây là một kỳ tích chưa từng có trong lịch sử khoa học không gian.

Tàu thăm dò Parker Solar Probe được phóng lên từ tiểu bang Florida ở phía Nam nước Mỹ vào năm 2018. Tàu được che phủ bằng các tấm chắn nhiệt làm từ sợi carbon, có thể chịu được nhiệt độ cao lên tới khoảng 1.400 độ C. Trên tàu được trang bị nhiều thiết bị quan sát, với kỳ vọng sẽ giúp giải đáp những bí ẩn về ngôi sao gần Trái đất nhất, chẳng hạn như cơ chế khiến vành nhật hoa (lớp khí quyển ngoài cùng của Mặt trời) có thể đạt nhiệt độ hơn 1 triệu độ C, hay các dòng điện tích từ Mặt trời, còn gọi là gió mặt trời, tăng tốc như thế nào. Đây là những câu hỏi khoa học đã làm đau đầu các nhà vật lý thiên văn trong nhiều thập kỷ.

Không chỉ mang lại hiểu biết sâu sắc về hoạt động của Mặt trời, sứ mệnh của tàu thăm dò Parker Solar Probe còn có ý nghĩa thực tiễn to lớn. Theo đó, việc hiểu rõ hơn về thời tiết không gian giúp bảo vệ các hệ thống viễn thông, định vị GPS và lưới điện trên Trái đất trước các sự kiện bão Mặt trời. Đặc biệt, trong chu kỳ hoạt động mạnh hiện nay của Mặt trời, dữ liệu từ tàu Parker Solar Probe có thể giúp dự báo và giảm thiểu các tác động tiêu cực đến cuộc sống của con người.

Khám phá Mặt trăng: Những mẫu vật từ vùng ẩn số

Ngày 25-6-2024, tàu vũ trụ Thường Nga-6 của Trung Quốc đã hạ cánh xuống bãi đáp ở vùng sa mạc khu tự trị Nội Mông, miền Bắc nước này, mang theo các mẫu đất và đá thu thập được từ vùng tối của Mặt trăng. Như vậy, Trung Quốc là quốc gia đầu tiên trên thế giới mang được những mẫu vật từ vùng vẫn còn là ẩn số với giới khoa học, đồng thời sứ mệnh của tàu Thường Nga-6 được đánh giá là một thành tựu chưa từng có trong lịch sử nhân loại về khám phá Mặt trăng.

Đây là vệ tinh tự nhiên duy nhất của Trái đất và là vệ tinh tự nhiên lớn thứ 5 trong Hệ mặt trời. Các nhà khoa học kỳ vọng trong số các mẫu vật mà tàu Thường Nga-6 mang về sẽ bao gồm đá núi lửa 2,5 triệu năm tuổi và các vật liệu khác, có thể giúp trả lời những câu hỏi về sự khác biệt địa lý ở hai mặt của Mặt trăng.

Về phía Mỹ, ngày 28-10-2024, NASA đã công bố chọn 9 khu vực của Mặt trăng làm các địa điểm có thể đáp phi thuyền trong sứ mệnh Artemis. Hoạt động này dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 9-2026. Tất cả 9 khu vực được NASA chọn đều gần Cực Nam của Mặt trăng. NASA nói rằng các địa điểm được chọn dựa trên tiềm năng khám phá tài nguyên cũng như khả năng hạ cánh an toàn.

Các nhà khoa học cho biết nước có thể tồn tại dưới dạng băng gần Cực Nam của Mặt trăng luôn bị che khuất. Nếu xác nhận được có nước ở đây, các phi hành gia sẽ nghiên cứu xem liệu nước có thể được sử dụng làm nhiên liệu hoặc nước uống hay không.

Trí tuệ nhân tạo: Một thế giới do công nghệ dẫn dắt

Năm 2024 đánh dấu bước tiến vượt bậc của trí tuệ nhân tạo (AI) khi công nghệ này len lỏi vào mọi lĩnh vực từ kinh doanh, giáo dục, y tế đến nông nghiệp, buộc con người phải nhanh chóng thích nghi với một thế giới do công nghệ dẫn dắt. Trong số đó phải kể đến hai nền tảng AI hàng đầu là Gemini của Tập đoàn Google và ChatGPT của Công ty OpenAI. Gemini không chỉ được sử dụng để trả lời câu hỏi hoặc viết nội dung mà còn áp dụng trong phân tích dữ liệu phức tạp, từ việc dự đoán bệnh tật đến hỗ trợ khám phá vật liệu mới…

AI cũng đang giúp giới nghiên cứu hiểu về sự sống ở quy mô nhỏ nhất: chuỗi phân tử tạo thành protein - thành phần cơ bản của sự sống. Nhờ AI, các nhà khoa học đã giải mã được ký tự cổ, ngôn ngữ động vật, thậm chí hiểu thêm về cơ thể người.

Công nghệ lượng tử: Bước nhảy vọt về sức mạnh điện toán

Liên hợp quốc đã tuyên bố rằng năm 2025 sẽ là “Năm quốc tế về khoa học và công nghệ lượng tử”. Sáng kiến toàn cầu này nhằm tôn vinh những đóng góp của khoa học lượng tử đối với tiến bộ công nghệ trong suốt một thế kỷ qua.

Các chuyên gia dự đoán rằng điện toán lượng tử sẽ cách mạng hóa nhiều lĩnh vực, bao gồm mô hình khí hậu, khám phá vật liệu, hệ gene, năng lượng sạch và mã hóa trong tương lai gần. Một số người cũng tin rằng điện toán lượng tử sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của AI, vì các thuật toán lượng tử xử lý dữ liệu cần thiết cho xử lý ngôn ngữ tự nhiên, lái xe tự động và các ứng dụng thị giác máy tính với tốc độ chưa từng có.

Nhân sự AI: Xu hướng công nghệ hàng đầu

Công ty Nghiên cứu và tư vấn công nghệ Gartner của Mỹ nhận định AI Agents (Tạm dịch: Nhân sự AI) là xu hướng công nghệ hàng đầu cho năm 2025. Các nhân sự AI là những hệ thống thông minh tự chủ thực hiện các nhiệm vụ cụ thể mà không cần sự can thiệp của con người. Phạm vi ứng dụng của chúng trong nhiều ngành công nghiệp, bao gồm sản xuất, dịch vụ khách hàng, hậu cần và chăm sóc sức khỏe, thông qua phân tích nhanh chóng các tập dữ liệu khổng lồ.

Trong lĩnh vực tài chính, nhân sự AI đang được sử dụng để phân tích xu hướng thị trường, đánh giá những cơ hội đầu tư và tạo ra các kế hoạch tài chính được cá nhân hóa. Gartner dự báo rằng: “Đến năm 2028, ít nhất 15% các quyết định công việc hàng ngày sẽ được thực hiện tự động bởi các nhân sự AI, một bước nhảy vọt đáng kể so với con số 0% vào năm 2024”.

Công nghệ bảo mật: An ninh mạng là sứ mệnh toàn cầu

Khi AI tạo sinh ngày càng được sử dụng phổ biến và trở nên tinh vi hơn, nguy cơ công nghệ này bị lợi dụng cho những mục đích tiêu cực cũng gia tăng, bao gồm việc phát tán thông tin sai lệch hoặc độc hại nhằm tấn công các doanh nghiệp, cũng như gây tổn hại đến lòng tin của công chúng vào các thể chế và trong các cuộc bầu cử. Tác động của nó có thể khiến nền kinh tế toàn cầu thiệt hại hàng tỷ USD mỗi năm. Do đó, công nghệ bảo mật chống thông tin sai lệch ra đời để bảo vệ các tổ chức và cá nhân khỏi những mối đe dọa này, bằng cách ngăn chặn và đối phó với sự lan truyền của thông tin sai lệch trên các nền tảng trực tuyến.

Theo Công ty Gartner, đến năm 2028, 50% doanh nghiệp sẽ bắt đầu áp dụng các sản phẩm, dịch vụ hoặc tích hợp các tính năng đặc biệt để giải quyết vấn đề bảo mật chống thông tin sai lệch, tăng mạnh so với mức chưa đến 5% hiện nay.

Robot đa chức năng: Thay đổi ngành công nghệ

Robot đa chức năng đang thay đổi ngành công nghệ khi thay thế robot truyền thống chuyên biệt bằng máy móc có khả năng thực hiện nhiều chức năng. Amazon và Siemens là hai công ty đầu tư vào robot đa chức năng để tăng cường tính linh hoạt trong hoạt động.

Trong khi Amazon sử dụng những robot này trong kho của mình để thực hiện các nhiệm vụ từ phân loại đến đóng gói, thì Siemens tích hợp chúng vào các quy trình để hợp lý hóa dây chuyền sản xuất. Theo dự báo của Gartner, đến năm 2030, “80% người dân sẽ tương tác với các robot thông minh hàng ngày”, tăng mạnh so với mức dưới 10% hiện nay.

Nguyễn Tuyên