Còn sự chồng chéo trong công tác thanh tra và kiểm tra

Đại biểu Quốc hội Trần Thị Nhị Hà phát biểu. Ảnh: Quang Vinh.

Ngày 22/5, Quốc hội thảo luận về dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi.

Phát biểu tại hội trường, đại biểu Quốc hội (ĐB) Trần Thị Nhị Hà (Đoàn Hà Nội) cho rằng, dự thảo luật và hệ thống thanh tra sau sắp xếp đã tách bạch hai hoạt động thanh tra và kiểm tra. Theo đó, thanh tra là hoạt động do cơ quan thanh tra chuyên trách thực hiện, còn kiểm tra là chức năng của thủ trưởng cơ quan quản lý chuyên ngành.

Tuy nhiên theo bà Hà, dự thảo luật hiện chỉ đề cập nguyên tắc tránh chồng chéo giữa thanh tra và kiểm toán, mà chưa có quy định kiểm soát chồng chéo giữa thanh tra và kiểm tra, trong khi đây là vấn đề phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý doanh nghiệp. Tình trạng lặp lại các cuộc thanh tra, kiểm tra không chỉ gây tốn kém chi phí tuân thủ mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư.

Nói về Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, bà Hà nêu rõ, tại Nghị quyết này yêu cầu chấm dứt tình trạng thanh tra, kiểm tra chồng chéo, kéo dài, không cần thiết; bảo đảm nguyên tắc chỉ thực hiện thanh tra, kiểm tra mỗi năm 1 lần với doanh nghiệp, trừ trường hợp có vi phạm rõ ràng. Do đó theo bà Hà, nếu không có cơ chế điều phối cụ thể giữa thanh tra và kiểm tra, sẽ rất khó thực hiện hiệu quả chỉ đạo này.

Từ đó, bà Hà kiến nghị bổ sung khái niệm kiểm tra vào dự thảo luật để làm rõ tính chất, chủ thể, hệ quả pháp lý và trách nhiệm tổ chức thực hiện, đồng thời bổ sung nguyên tắc phối hợp, tránh chồng chéo giữa “kiểm tra” và “thanh tra”. Đồng thời giao Thanh tra Chính phủ, thanh tra tỉnh giữ vai trò đầu mối điều phối kế hoạch thanh tra, kiểm tra trong phạm vi quản lý.

Đại biểu Quốc hội Phạm Khánh Phong Lan phát biểu. Ảnh: Quang Vinh.

ĐB Phạm Khánh Phong Lan (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đánh giá, dự thảo luật lần này chủ yếu tập trung vào việc xây dựng thanh tra hai cấp tuy nhiên cũng đặt ra những mối lo ngại về thanh tra chuyên ngành, bởi vì hai cấp là hai cấp cao gồm Chính phủ và cấp tỉnh, thành.

“Từ đó cũng đặt ra những khó khăn, đặc biệt là đối với thanh tra chuyên ngành khi mà lực lượng tại quận, huyện của chúng ta hầu như vẫn chưa có lực lượng chuyên ngành và chủ yếu vẫn chỉ trông cậy vào liên ngành là chính”, bà Lan nói.

Bà Lan cũng cho biết, phần nào yên tâm khi thấy trong dự luật đã có những điều khoản quy định về kiểm tra chuyên ngành, trách nhiệm của thủ trưởng trong việc triển khai, trong việc tổ chức kiểm tra chuyên ngành và cũng như các sở cũng phải bảo đảm về kiểm tra chuyên ngành.

Nêu thực tế Luật Thanh tra hiện hành cũng như là Luật Thanh tra sửa đổi lần này, bà Lan cho biết vẫn còn băn khoăn có phải chăng là chúng ta tập trung hơi nhiều vào xây dựng luật như thế nào để phòng chống lạm quyền? tiêu cực của thanh tra?, trong khi quyền hạn, sức mạnh làm sao cho thanh tra hiệu quả hơn thì chưa có giải pháp chưa có giải pháp tận gốc vấn đề này.

Theo bà Lan, ở nước ngoài, lực lượng thanh tra quyền lực rất lớn. Đương nhiên, quyền lực cũng có thể sẽ đi kèm với những nguy cơ về yếu tố lạm quyền nhưng phải phân định rõ ràng.

Cũng theo bà Lan, tuy thế, thanh tra hiện nay bị “trói tay, trói chân” rất nhiều. “Tại sao chúng ta không có những quy định thoáng hơn để có thể thanh tra đột xuất được nhiều hơn là thanh tra kế hoạch”, bà Lan đặt vấn đề và cho rằng, thanh tra kế hoạch hầu như không có hiệu quả khi danh sách thanh tra phải công khai thống nhất và thông báo cho các đơn vị về kế hoạch thanh tra.

Bà Lan nêu ví dụ, vấn đề về sữa giả, về thực phẩm chức năng giả, Thủ tướng yêu cầu ra quân để xử lý nhưng có một thực tế là lực lượng thanh tra đi đến đâu thì hàng hóa bị giấu, các nhà thuốc tìm cách đối phó. Rất khó để có thể bắt quả tang khi chúng ta làm một việc gì có kế hoạch và rầm rộ thông tin từ trước.

Bên cạnh đó, còn có trường hợp các đơn vị, cá nhân sau khi bị chốt biên bản vi phạm và xử lý vi phạm hành chính thì không tuân thủ, không nộp phạt và chỉ cần là dẹp các đơn vị đó mở một công ty mới, một cơ sở mới. Vấn đề này cũng chưa có chế tài nào xử lý.

Đặt vấn đề liệu Luật Thanh tra sửa đổi sẽ hiệu quả hơn hay không? bà Lan đề nghị cần tập trung thảo luận, sửa đổi theo hướng làm sao để thanh tra được hiệu quả, khắc phục những tồn tại cũ.

Trong khi đó, ĐB Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa) đề nghị, sau sắp xếp tinh gọn hệ thống cơ quan thanh tra sẽ không tổ chức thanh tra bộ, sở, nhưng các bộ, sở đều thực hiện nhiệm vụ tiếp dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân. Vì thế, phải quy định để khi có vụ việc cần phải thanh tra, kiểm tra xác minh làm rõ để kết luận. Bên cạnh đó, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo cần phải có bộ phận để tham mưu, nếu không có quy định sẽ rất bất cập.

Việt Thắng