Còn khoảng cách chênh lệch lớn xã đạt chuẩn nông thôn mới giữa các vùng

Với việc triển khai Chương trình MTQG xây dựng NTM, hệ thống trường học ở các địa phương khu vực miền núi đã được đầu tư xây dựng cơ bản. Ảnh: Bích Nguyên

Doanh nghiệp và cộng đồng tự nguyện hỗ trợ hơn 10% vốn đầu tư

Theo thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tổng vốn ngân sách Trung ương phân bổ giai đoạn 2021-2025 thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM là 41.179 tỷ đồng, trong đó, kế hoạch vốn năm 2025 đã phân bổ là 9.018 tỷ đồng, bao gồm: 7.150,6 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển và 1.867,5 tỷ đồng vốn sự nghiệp. Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã hoàn thiện phương án điều chỉnh kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2021-2025 và phương án phân bổ 43,66 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển (nguồn trong nước) còn lại cho các địa phương. Đồng thời, đang phối hợp với các bộ, cơ quan Trung ương có liên quan rà soát, hoàn thiện phương án phân bổ 344,4 tỷ đồng kinh phí sự nghiệp còn lại theo quy định.

Đến hết năm 2024, tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách Trung ương đạt khoảng 75% kế hoạch vốn được giao (26.510/35.378 tỷ đồng), trong đó, vốn đầu tư phát triển đạt 77,4%, vốn sự nghiệp 68%. Tính đến hết tháng 2/2025, vốn đầu tư phát triển giải ngân đạt khoảng 16,89% kế hoạch, trong đó, vốn kéo dài từ các năm trước đạt 31,33%, vốn năm 2025 đạt 16,77%. Vốn sự nghiệp giải ngân đạt khoảng 0,2% so với dự toán được giao.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết thêm, lũy kế đến tháng 3/2025, tổng nguồn lực huy động phát triển các vùng nông thôn trên cả nước khoảng trên 3 triệu tỷ đồng. Trong số đó, vốn ngân sách Trung ương bố trí trực tiếp để thực hiện chương trình chiếm 1,3%; vốn ngân sách địa phương chiếm 8,4%. Vốn lồng ghép từ 2 Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các chương trình, dự án khác thực hiện trên địa bàn nông thôn để góp phần hỗ trợ hoàn thành các tiêu chí NTM chiếm 6,8%. Vốn tín dụng chiếm 73,3%. Các doanh nghiệp và huy động đóng góp tự nguyện của người dân và cộng đồng chiếm khoảng 10,2%.

Nhiều chỉ tiêu chưa hoàn thành

Bộ Nông nghiệp và Môi trường thông tin, đến tháng 3/2025, có 78% xã đạt chuẩn NTM, đạt 97,5% mục tiêu giai đoạn 2021-2025. Tỷ lệ xã đạt NTM nâng cao là 39,2% so với chỉ tiêu 40% được giao (tăng hơn 2 lần so với cuối năm 2021). Tỷ lệ xã đạt NTM kiểu mẫu là 9,95% so với chỉ tiêu 10% được giao (tăng hơn 10 lần so với cuối năm 2021).

Đối với mục tiêu cấp huyện, kết quả nổi bật là có 5/16 huyện đã tách ra khỏi danh sách huyện “trắng xã đạt chuẩn NTM”. Tỷ lệ đơn vị cấp huyện được công nhận hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn NTM là 47,6% so với chỉ tiêu 50% được giao (tăng 44% so với cuối năm 2021), đạt 95,2% mục tiêu giai đoạn 2021-2025; có 6 tỉnh đã hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM, đạt 40% mục tiêu giai đoạn 2021-2025. Tỷ lệ huyện NTM nâng cao đạt 9,1% so với chỉ tiêu 20% được giao (cuối năm 2021 chưa có huyện NTM nâng cao).

Bà con nhiều vùng dân tộc thiểu số đã tận dụng phong cảnh tự nhiên, văn hóa truyền thống đặc sắc và hạ tầng giao thông thuận lợi để phát triển du lịch nông thôn, tăng thu nhập cho gia đình. Ảnh: Bích Nguyên

Đối với mục tiêu cấp tỉnh, có 6 tỉnh (Nam Định, Đồng Nai, Hà Nam, Hưng Yên, Hải Dương, Trà Vinh) được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM so với chỉ tiêu 15 tỉnh được giao.

Trong khi đó, Chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) tiếp tục được các địa phương triển khai đồng bộ, rộng khắp. Đến nay, cả nước có trên 14.000 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, trong đó, 72,1% sản phẩm 3 sao, 25,8% sản phẩm 4 sao, 2,1% sản phẩm 5 sao.

Đề nghị tích hợp 2 chương trình

Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong bức tranh tổng thể, kết quả đạt chuẩn xã NTM của một số vùng vẫn còn khoảng cách chênh lệch lớn. Hiện, vẫn còn 4 tỉnh (Hà Giang, Cao Bằng, Bắc Kạn, Điện Biên) thuộc khu vực trung du và miền núi phía Bắc có tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM dưới 30%. Đặc biệt, đến nay, vẫn còn huyện nghèo thuộc 7 tỉnh “trắng xã NTM”; 4 tỉnh chưa có đơn vị cấp huyện được công nhận đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM bao gồm Cao Bằng, Điện Biên, Quảng Bình, Kon Tum. Bên cạnh đó, một số địa phương hoàn thành NTM đã chững lại, chưa chú trọng nâng cao chất lượng tiêu chí sau đạt chuẩn. Hạ tầng xuống cấp, môi trường ô nhiễm, công trình xử lý rác thải, nước thải hoạt động kém hiệu quả.

Trong khi đó, về khung pháp lý, một số cơ chế, chính sách, văn bản hướng dẫn chậm được ban hành hoặc còn khó triển khai trên thực tiễn. Ngoài ra, tiến độ giải ngân vốn ngân sách Trung ương còn chậm. Một số địa phương còn khó khăn trong cân đối nguồn lực, dự án đầu tư còn dàn trải.

Để tiếp tục triển khai hiệu quả các chương trình năm 2025, cũng như trong thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa kiến nghị với Phó Thủ tướng Chính phủ, Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương các chương trình MTQG tích hợp 2 Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững và xây dựng NTM thành một chương trình thực hiện giai đoạn 2026-2030 vì địa bàn thực hiện, đối tượng hỗ trợ và nội dung thực hiện 2 chương trình có nhiều tương đồng; cùng với việc thực hiện chủ trương của Trung ương về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Cùng với đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị bố trí nguồn lực để thực hiện thuê đơn vị tư vấn đánh giá kết quả thực hiện giai đoạn 2021-2025, xây dựng Bộ tiêu chí đánh giá các chương trình mục tiêu giai đoạn 2026-2030. Đồng thời, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về 2 Chương trình MTQG xây dựng NTM và giảm nghèo bền vững để nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước.

Kim Ngân