Con đường lát đá xanh gần 100 tuổi trong làng cổ ở Bắc Ninh hiện ra sao?

Con đường đá xanh Làng Phù Lưu từng xuất hiện trong truyện ngắn "Làng" của nhà văn Kim Lân. Những năm gần đây, báo chí cũng có nhiều bài viết về con đường nay với những nét độc đáo "độc nhất vô nhị" và sự bền đẹp cùng thời gian.

Theo ghi nhận của PV, đường chính (trước đây gọi là đường cái quan) được lát 4 hàng đá. Mỗi viên đá có độ dày so với mặt đường khoảng 20cm, chiều rộng khoảng 50x50cm. Hai bên đường được lát gạch đỏ, trong đó một hàng xếp ngang và hai hàng còn lại xếp nghiêng theo kiểu xương cá.

Con đường được xây dựng theo địa hình tự nhiên của mặt đất; tùy nơi cao - trũng mà đặt đá cao hay thấp. Phần lòng đường hơi nhô để chịu lực và thoải dần về hai bên. Khi trời mưa, nước tự rút mà không cần hệ thống tiêu thoát.

Ngoài đường cái quan, các lối ngõ nhỏ cũng được lát 2 hàng đá. Những con đường lát đá này đều là dạng đường thoát.

Nói về lịch sử hình thành con đường đá xanh, ông Hoàng Văn Bình (69 tuổi, Trưởng họ của dòng họ Hoàng - một dòng họ lớn có nhiều ưu tú tại Phù Lưu) cho biết, năm 1920, cụ Hoàng Thụy Chi (người thời đó quen gọi là Cụ Tuần Chi, cụ là Tuần phủ Bắc Giang sau thăng lên Tổng đốc và làm việc tại Phủ Thống sứ Bắc Kỳ) đã kéo được dự án về cho Phù Lưu để xây dựng đường làng.

Năm 1933, sau hơn 10 năm, con đường lát đá xanh hơn 3.000m trải dài quanh co trong làng được hoàn thành. Ngày nay, tổng chiều dài con đường còn lại khoảng 1.700m.

Ông Bình chia sẻ thêm, thời ấy, đá xanh được chuyển về từ Đông Triều, Quảng Ninh.

Cụ Nguyễn Thị Lễ (trú tại làng Phù Lưu) cho biết, con đường có từ khi sinh ra, gắn bó với dân làng Phù Lưu biết bao kỷ niệm.

“Hồi đó có được con đường đá xanh như thế này là quý lắm vì các làng khác chủ yếu là đường đất. Con đường đá giúp người dân đi lại thuận lợi mỗi ngày và là sân phơi thóc chung của cả làng trong những ngày mùa”, bà Lễ nói.

Quá trình phát triển của xã hội, có thời điểm con đường suýt bị thay thế bằng đường bê tông. Tuy nhiên, dân làng Phù Lưu đã cương quyết giữ lại.

“Năm 2007, dân làng Phù Lưu họp bàn về việc tổng trùng tu, nâng cấp con đường đá xanh của làng. Khi ấy, cũng có những ý kiến cho rằng đường làng nên bê tông hóa cho phù hợp thời hiện đại. Bởi những ngày mưa, con đường rất trơn trượt và thực tế cũng đã có những người đã bị ngã khi đi qua. Tuy nhiên, những ý kiến đó bị đa số người dân phản đối. Bởi con đường đá xanh vẫn còn sử dụng được, hơn nữa đã gắn bó với dân làng với bao kỷ niệm”, ông Hoàng Văn Tuấn thông tin.

Người dân làng Phù Lưu cho biết, trước đây chính quyền địa phương ngăn cấm không cho xe có trọng tải lớn đi vào con đường lát đá xanh. Nhưng hiện nay, quyết định ấy không còn nữa, tất cả các phương tiện dù trọng tải lớn nhỏ vẫn lưu thông trên mặt đường này.

Chính vì thế một số đoạn đường đã bị lún, chỗ cao, chỗ thấp. Nhiều viên đá bị nứt, vỡ bề mặt.

PGS.TS Bùi Xuân Đính (Viện Dân tộc học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) chia sẻ, con đường đá xanh ở Phù Lưu đã gắn bó với kỷ niệm bao thế hệ dân làng, tạo ra những nét văn hóa, suy nghĩ riêng. Vì vậy mọi người nên cố gắng giữ gìn.

"Tôi cho rằng cơ quan chức năng, trước hết ngành văn hóa, dân làng, chính quyền địa phương có ý kiến lên các cấp ban ngành. Nếu để ô tô tải đi lại, ảnh hưởng đến tuổi thọ của con đường thì phải có biện pháp hạn chế để giữ gìn con đường kỷ niệm của dân làng", ông Đính nhấn mạnh.

Trao đổi với PV, bà Nguyễn Thị Ánh Tuyết, Phó chủ tịch UBND phường Đông Ngàn, thị xã Từ Sơn (Bắc Ninh) cho biết, hình thành cách đây gần 1 thế kỷ nhưng con đường đá xanh chưa được công nhận là di tích lịch sử, nên không có chính sách riêng cho việc duy tu, bảo trì.

“Mong muốn của người dân là gìn giữ lại nét cổ xưa của con đường, nên chính quyền địa phương vẫn hỗ trợ, chỗ nào hư hỏng sẽ sửa chữa ngay đến đó. Hiện nay, khu phố cũng đang chuẩn bị sửa chữa những nơi xuống cấp để bảo đảm an toàn giao thông và bảo tồn con đường”, bà Tuyết nói và cho biết, con đường đá xanh vẫn phục vụ người dân đi lại tốt, chưa có vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng nào xảy ra vì lý do xuống cấp.

Lãnh đạo UBND thành phố Từ Sơn thì cho biết, thành phố có chủ trương cụ thể để bảo tồn những giá trị văn hóa, trong đó có con đường đá xanh gần 100 năm tuổi ở làng Phù Lưu.

Phùng Đô