Côn Đảo chuyển mình từ tăng trưởng xám sang tăng trưởng xanh bền vững

Từ “tăng trưởng xám” sang “tăng trưởng xanh”

Sau hai năm triển khai đề án kinh tế tuần hoàn, Côn Đảo đang chứng minh lựa chọn “kinh tế xanh” không chỉ là cam kết môi trường mà đã trở thành hướng phát triển dài hạn, mang lại hiệu quả rõ rệt cho đời sống người dân và sự bền vững của nơi này.

Những chuyển biến mạnh mẽ trong quản lý rác thải, du lịch giảm nhựa và thay đổi hành vi cộng đồng đang tạo tiền đề để Côn Đảo bước vào giai đoạn phát triển mới, hiện đại nhưng vẫn giữ trọn giá trị tự nhiên và văn hóa.

Cảng tàu khách Côn Đảo. (Ảnh: Mạnh Cường)

Tháng 3/2023, đề án “Nghiên cứu và ứng dụng mô hình kinh tế tuần hoàn phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững Côn Đảo giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030” được phê duyệt. Đến tháng 10 cùng năm, đề án chính thức bước vào triển khai, mở ra định hướng phát triển hoàn toàn khác cho đặc khu đảo xa.

Từ tư duy quản lý truyền thống, tập trung vào khai thác tài nguyên và xử lý hậu quả môi trường - Côn Đảo bắt đầu tiếp cận một mô hình mới: Sử dụng tài nguyên theo vòng đời khép kín, giảm thiểu chất thải, tối ưu tái chế và hướng đến phát triển cân bằng.

Điểm đặc biệt của đề án không chỉ nằm ở các giải pháp kỹ thuật mà ở việc thay đổi nền tảng nhận thức, từ cơ quan quản lý đến từng hộ dân và doanh nghiệp. Khi kinh tế tuần hoàn được đưa vào chiến lược phát triển, mỗi hành động nhỏ trong đời sống, như phân loại rác tại nguồn hay giảm dùng túi ni lông đã trở thành một mắt xích trong hệ thống vận hành tổng thể, góp phần giải quyết thách thức lớn nhất của Côn Đảo - áp lực môi trường.

Dù mới thực hiện hơn hai năm, mô hình kinh tế tuần hoàn tại Côn Đảo đã mang lại kết quả tích cực, thể hiện bằng những số liệu rõ ràng.

Lượng rác thải nhựa - loại chất thải nguy hại nhất đối với hệ sinh thái biển giảm khoảng 40%. Đây là mức giảm hiếm có đối với một địa phương phát triển du lịch mạnh, đón hàng trăm nghìn lượt khách mỗi năm. Rác thải sinh hoạt từ hộ gia đình cũng giảm 9%, còn rác thải từ khách sạn, nhà nghỉ giảm đến 18% nhờ các chương trình giảm nhựa trong du lịch và phân loại tại nguồn.

Thay đổi mạnh mẽ nhất đến từ nhóm tiểu thương - đối tượng vốn khó chuyển đổi vì thói quen kinh doanh nhỏ lẻ. Tính đến cuối tháng 10/2025, 95% tiểu thương tại khu A4 chợ đêm và hơn 70% tại chợ Côn Đảo đã không còn sử dụng túi ni lông, đồ nhựa dùng một lần.

Các loại túi giấy, túi bột ngô, hộp đựng sinh học, sản phẩm tái chế đã được sử dụng phổ biến. Đây là bước tiến quan trọng bởi chợ là nơi sản sinh lượng rác nhựa lớn nhất trong ngày.

Song song đó, 100% cơ sở du lịch, lữ hành đã thực hành giảm nhựa và phân loại rác từ gốc. Du khách đến Côn Đảo không chỉ trải nghiệm thiên nhiên mà còn được “trải nghiệm lối sống xanh”, khi nhiều khách sạn không cung cấp chai nước nhựa, dùng bộ đồ dùng tái sử dụng và khuyến khích khách hạn chế rác thải.

Những con số trên cho thấy mô hình kinh tế tuần hoàn không chỉ là khẩu hiệu. Nó thực sự hoạt động hiệu quả, lan tỏa và tạo thay đổi thực chất.

Xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho Côn Đảo

Côn Đảo là không gian đặc biệt, vừa là di tích quốc gia đặc biệt, vừa là quần đảo có hệ sinh thái biển quý hiếm. Việc phát triển kinh tế luôn phải đi kèm với bảo tồn tài nguyên, hạn chế tối đa tác động đến môi trường. Đề án kinh tế tuần hoàn được triển khai nhằm giải quyết đồng thời hai vấn đề quan trọng: Giảm áp lực chất thải, năng lượng và tạo trụ cột phát triển mới cho nền kinh tế.

Lượng rác thải nhựa - loại chất thải nguy hại nhất đối với hệ sinh thái biển ở Côn Đảo giảm khoảng 40%.

Mục tiêu tổng quát của đề án là xây dựng một nền tảng thể chế, hạ tầng và nguồn lực xã hội theo hướng “kinh tế xanh”. Khi rác thải được xử lý hiệu quả, tài nguyên được tái tạo, chi phí vận hành giảm và chất lượng môi trường được nâng lên, các ngành kinh tế chủ lực như du lịch, dịch vụ, logistics và đánh bắt – chế biến hải sản sẽ có điều kiện cạnh tranh tốt hơn.

Đặc biệt, Côn Đảo đang hướng đến phát triển du lịch cao cấp, thu hút nhóm khách có ý thức bảo vệ môi trường. Một địa điểm du lịch xanh, thân thiện, văn minh sẽ tạo lợi thế lớn trong bối cảnh du khách quốc tế ngày càng ưu tiên điểm đến bền vững.

Thành công của kinh tế tuần hoàn tại Côn Đảo bắt nguồn từ sự tham gia của cộng đồng. Nhiều phong trào được duy trì hằng tuần, hằng tháng, tạo thành chuỗi hành động bền bỉ và liên tục.

Phong trào Ngày thứ bảy xanh - sạch - đẹp trở thành thói quen của các khu dân cư, cơ quan, doanh nghiệp. Không còn cảnh rác tràn lề đường hay vật dụng nhựa bị vứt bừa bãi, các tuyến phố, bãi biển và khu dân cư đều được dọn dẹp định kỳ.

Chương trình “Đổi rác thải nhựa lấy quà”, “Ngôi nhà xanh” thu gom rác nhựa đã tạo động lực mạnh cho người dân phân loại rác. Việc tái chế bạt pano quảng cáo thành túi xách không chỉ giúp giảm rác thải mà còn tạo sản phẩm lưu niệm độc đáo phục vụ du lịch.

Những điểm rác tồn đọng trong khu dân cư được xóa bỏ và thay thế bằng vườn cây thuốc nam, vừa tạo cảnh quan, vừa phục vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Rác hữu cơ cũng được xử lý ngay tại các hộ gia đình hoặc khu dân cư để tạo phân bón, hạn chế vận chuyển rác ra bãi chôn lấp.

Các hoạt động bảo vệ biển, nguồn sống và bản sắc của Côn Đảo được chú trọng. Việc phục hồi san hô, bảo vệ đa dạng sinh học, quản lý rác thải ven biển hay chuyển đổi sang giao thông xanh cho thấy cách tiếp cận toàn diện nhằm giữ gìn môi trường tự nhiên.

Du lịch giảm nhựa trở thành “đặc trưng mới” của Côn Đảo

Trong hai năm, mô hình du lịch giảm nhựa đã chuyển từ vận động sang thực hành bắt buộc đối với toàn bộ doanh nghiệp. 100% cơ sở lưu trú, lữ hành, vận chuyển du lịch đều tham gia đồng bộ: không sử dụng ống hút nhựa, hạn chế chai nước nhựa, thay thế đồ vệ sinh cá nhân dùng một lần bằng sản phẩm tái sử dụng hoặc thân thiện môi trường.

Tại các điểm di tích như Nghĩa trang Hàng Dương, mô hình “Không rác thải nhựa” được triển khai nghiêm túc. Du khách được khuyến cáo không mang theo vật dụng nhựa, lực lượng thanh niên, dân quân và đoàn thể địa phương túc trực hướng dẫn. Mô hình “Nói không với cúng đốt hàng mã” cũng được duy trì nhiều năm, giúp giảm đáng kể khói thải và rác đốt, giữ sự tôn nghiêm cho không gian tưởng niệm.

Du khách tham gia nhặt rác ở Hòn Bảy Cạnh. (Ảnh: Nguyên Minh)

Du lịch xanh không chỉ là giải pháp môi trường mà đang trở thành thương hiệu của Côn Đảo. Nhiều du khách đánh giá cao sự chỉn chu và quyết tâm của địa phương, tạo ấn tượng khác biệt so với nhiều điểm đến biển đảo khác.

Từ những thay đổi ban đầu, Côn Đảo đang từng bước hình thành hệ sinh thái kinh tế tuần hoàn tương đối hoàn chỉnh. Rác thải được phân loại, tái chế; du lịch vận hành theo hướng giảm phát thải; cộng đồng thực hành lối sống xanh; doanh nghiệp cam kết trách nhiệm môi trường; cơ quan quản lý xây dựng quy định minh bạch, nhất quán.

Khi nền tảng này tiếp tục được củng cố, Côn Đảo sẽ có điều kiện thực hiện các mục tiêu lớn hơn trong giai đoạn sau 2025, đặc biệt là định hướng đến năm 2030: Phát triển kinh tế chất lượng cao, nâng cấp hạ tầng theo tiêu chuẩn bền vững, thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh và mở rộng các mô hình kinh tế ít phát thải.

Kinh tế tuần hoàn không phải con đường dễ đi đối với một địa phương đặc thù như Côn Đảo, nơi mọi hoạt động kinh tế đều chịu ảnh hưởng bởi thời tiết, chi phí vận chuyển cao, nguồn nhân lực hạn chế. Tuy nhiên, kết quả sau hai năm cho thấy hướng đi này không chỉ đúng mà còn mang lại hiệu quả vượt kỳ vọng.

Hoàng Thọ