Cổ tích mùa đông của nước Đức

Theo nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn, với tuyển tập này, dịch giả Phan Kim Hổ đã góp phần đưa một "nền thơ vạn dặm" đến gần bạn đọc Việt bởi lẽ Đức và Việt Nam là hai nền văn hóa, hai nền thi cá khác nhau rất nhiều. "Một bài thơ hay là gia bảo của một quốc gia, biết được một bài thơ tiếng nước ngoài là tiếp cận một viên ngọc của một dân tộc khác", ông nói và đánh giá tập thơ thể hiện được đủ cung bậc của mê đắm, phẫn nộ, yêu thương, si cuồng của thi ca Đức.

Từ trái qua: MC Phương Thảo, dịch giả Phan Kim Hổ, TS Nguyễn Xuân Xanh, nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn tại buổi giao lưu giới thiệu cuốn sách Nước Đức - Cổ tích mùa đông vào sáng 15/3 tại TP.HCM. Ảnh: Phanbook.

Một số tác giả trong tuyển tập đã quen thuộc với độc giả Việt Nam như Johann Wolfgang von Goethe với tập kịch thơ kinh điển Faust (Quang Chiến dịch), Bertolt Breht với tập Thơ trữ tình (Quang Chiến dịch), Heinrich Heine với Nước Đức, Một truyện cổ tích mùa đông và 25 bài thơ khác (Trần Đương dịch).

Trong tuyển tập này, dịch giả Phan Kim Hổ dịch trích đoạn Faust và Nước Đức. Chuyện cổ tích mùa đông, đồng thời giới thiệu một số sáng tác khác của hai thi sĩ như Thần Prometheus; Tình yêu mới, cuộc sống mới; Phù thủy tập sự (Goethe) và Một chàng trai yêu một cô gái; Nàng Loreley; Em có kim cương và ngọc quý (Heinrich Heine). Riêng Nàng Loreley có đến ba bản dịch: theo thể thơ lục bát, thơ bảy chữ, thơ năm chữ.

Herman Hesse được biết đến nhiều hơn với các tiểu thuyết Siddhartha, Bánh xe số phận, Nhà khổ hạnh và gã lang thang, Câu chuyện dòng sông,... có nhiều hơn một bản dịch. Phan Kim Hổ giới thiệu chân dung thi sĩ Herman Hesse với đa dạng đề tài trong các bài thơ Vì anh yêu em, Về già, Sách,...

Rainer Maria Rikle là một trường hợp đặc biệt vì ông được độc giả Việt Nam biết đến nhiều nhất qua Thư gửi nhà thơ trẻ (hay một bản dịch khác là Thư gửi người thi sĩ trẻ tuổi) bên cạnh nhiều bài thơ được dịch và chia sẻ trên các trang thơ, diễn đàn. Một số tác giả còn lại từng được dịch ở Việt Nam song chưa nhiều cũng xuất hiện trong tuyển tập như Bertolt Brecht với Truyền thuyết về sự hình thành Đạo đức kinh trên đường Lão Tử đi ở ẩn, Gởi người sinh sau...

Vườn thơ đa dạng

Đáng chú ý nhất có lẽ là nỗ lực của dịch giả với mong muốn giới thiệu một "vườn thơ" Đức đa dạng. Trong đó, Annette von Droste-Hülshoff là nữ thi sĩ duy nhất với 5 bài thơ được dịch trong tập sách này (cùng 1 bài của cháu gái bà đi kèm). Chùm thơ thể hiện tâm hồn của một người phụ nữ sinh ra trong gia đình quý tộc trí thức nhưng vẫn chịu sự bất bình đẳng giới trong học tập giữa bối cảnh thế kỷ 19. Dẫu vậy, với tình yêu thi ca và cảm nhận thiên nhiên sâu sắc, bà để lại dấu ấn sâu sắc trên thi đàn.

Bài Trên tháp lâu đài bộc lộ dòng suy tưởng của một người thưởng lãm khung cảnh một cái hồ đứng từ vị trí lâu đài mà miên man nghĩ chuyện được lên rừng, xuống biển trong thực tại "Giờ tôi phải ngồi tinh tế và thanh tịnh / Như trẻ con ngoan ngoãn thương ngày". Qua đó, bà thể hiện khao khát được tự do và phiêu lưu của một người phụ nữ còn chịu trói buộc của xã hội đương thời.

Bìa tập thơ Nước Đức - Cổ tích mùa đông. Ảnh: Phanbook.

Sách cũng giới thiệu các sáng tác của Hoffmann von Fallersleben - tác giả Bài ca của người Đức, thi phẩm được phổ nhạc và chọn làm Quốc ca Đức và Friedrich von Schiller, tác giả của Gởi niềm hoan lạc có phân khúc đầu được Beethoven phổ nhạc cho chương cuối cùng của Bản giao hưởng thứ chín, về sau trở thành Quốc ca của Liên minh châu Âu.

Dịch giả Phan Kim Hổ sinh năm 1951 tại TP.HCM, là tiến sĩ ngành Hóa cao phân tử tại Đức. Ông từng tham gia dịch bộ sách Nhất nghệ tinh giới thiệu những ấn phẩm khoa học với kiến thức cập nhật, chuyên sâu; và dịch các cuốn sách phổ biến khoa học Ngộ quá, cái gì cũng Hóa! và Đừng như con ếch lên dây cót của tác giả Nguyễn-Kim Mai Thi.

Nước Đức - Cổ tích mùa đông là lần đầu ông ra mắt một dịch phẩm văn học, song ông chia sẻ từ bé đã say mê Truyện Kiều, Chinh phụ ngâm,... và chưa bao giờ thôi yêu ngôn ngữ và thi ca tiếng mẹ đẻ.

Trong Nước Đức - Cổ tích mùa đông, dịch giả còn giới thiệu về lịch sử thi ca Đức, các thể thơ phổ biến và tiểu sử các tác giả. Ngôn ngữ dịch thuật được trau chuốt để giữ được hình thức các bài thơ phần nào như trong tiếng Đức, dù công việc này đôi khi gần như là bất khả.

Tâm Anh