Có thể tận dụng thuế quan để tăng xuất khẩu thủy sản qua Mỹ không?

Ngành thủy sản có cơ hội nhưng cũng gặp thách thức gia tăng xuất khẩu trước chính sách thuế mới của Mỹ. Ảnh: Trung Chánh

Cá tra hưởng lợi, tôm khó cạnh tranh

Việc Mỹ áp thuế bổ sung 10% đối với hàng hóa từ Trung Quốc, có thể dẫn đến việc nhà nhập khẩu đến từ Mỹ tìm kiếm nguồn cung thay thế có giá cả cạnh tranh hơn, nhất là với sản phẩm thủy sản. Khi đó, tôm và cá tra Việt Nam nói riêng và thủy sản nói chung được đánh giá có cơ hội để gia tăng xuất khẩu.

“Ngành cá tra Việt Nam kỳ vọng sẽ tăng sản lượng, khối lượng xuất khẩu và giá trị trong năm 2025 nhờ giá cả hấp dẫn và bối cảnh thương mại ngày càng có lợi hơn sau động thái thuế của Tổng thống Mỹ Donald Trump đối với Trung Quốc”, Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) đánh giá.

Việc kỳ vọng các nhà nhập khẩu Mỹ tìm sang cá tra Việt Nam nhiều hơn là có cơ sở khi xét về giá. Bởi lẽ, kết quả sơ bộ của kỳ xem xét hành chính lần thứ 20 (POR 20), Việt Nam có 8 doanh nghiệp xuất khẩu cá tra lớn được hưởng mức thuế 0%, trong khi đó, xuất khẩu cá rô phi Trung Quốc vào Mỹ phải chịu mức thuế rất cao, lên đến 35% (bao gồm 10% thuế bổ vừa bổ sung thêm).

Bà Trần Thụy Quế Phương, Chánh văn phòng VASEP đánh giá, Mỹ áp thuế bổ sung hàng hóa Trung Quốc và những biện pháp đáp trả từ "quốc gia tỉ dân" này, khiến hoạt động thương mại của hai nước bị hạn chế, tạo cơ hội cho các quốc gia khác gia tăng xuất khẩu, trong đó, có mặt hàng thủy sản Việt Nam.

Tuy nhiên, bà Phương lưu ý, ngành thủy sản Việt Nam, nhất là với mặt hàng tôm đang chịu áp lực cạnh tranh rất lớn. Bởi lẽ, Trung Quốc và Mỹ dù là thị trường xuất khẩu tôm lớn nhất của doanh nghiệp Việt Nam, nhưng đang bị Ecuador và Ấn Độ thống lĩnh nhờ giá bán cạnh tranh hơn. Tôm Việt đang chịu áp lực cạnh tranh lớn từ hai quốc gia này về giá, bà nói và dẫn chứng, năm ngoái tôm Việt Nam bán sang Mỹ có giá cao hơn 30% so với Ecuador và khoảng 25% so với Ấn Độ.

Ông Lê Văn Quang, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn thủy sản Minh Phú, cho biết áp lực ở thời điểm hiện tại cũng rất lớn khi Ấn Độ đã điều chỉnh giảm 50 cent/kg, trong khi Ecuador giảm 20 cent trong chào giá xuất khẩu. Cuối tháng 3, đầu tháng 4-2025, Ấn Độ dự kiến giảm tiếp 50 cent/kg, ông Quang cho biết và thông tin, giá tôm Ấn Độ đã giảm xuống còn 5,7 đô la Mỹ/kg, tương ứng giảm 15% so với mức giá cuối năm 2024.

Ổn định nguyên liệu kết hợp khai thác thế mạnh riêng để khai thác. Ảnh: Trung Chánh

Ổn định nguyên liệu, tập trung lợi thế riêng

Trước cơ hội cũng như thách thức đang có, ngành thủy sản Việt Nam cần làm gì để có thể khai thác tốt nhất về xuất khẩu trong năm 2025?

Bà Phương của VASEP nhấn mạnh, ổn định được nguồn nguyên liệu là yếu tố chính cho sự tăng trưởng và phát triển bền vững của ngành thủy sản. Do đó, giải pháp ưu tiên vẫn là ổn định nguồn nguyên liệu, cả trong trước mắt lẫn lâu dài, bà nhấn mạnh và giải thích, nguồn nguyên liệu giúp ổn định sản xuất, tăng trưởng xuất khẩu, từ đó, quay lại tạo thêm nhiều động lực cho nông dân tái đầu tư vùng nuôi.

Ông Quang của Minh Phú nhấn mạnh, để gia tăng sức cạnh tranh cho ngành thủy sản nói chung và tôm nói riêng, việc ổn định nguồn cung có ý nghĩa rất lớn, nhất là khi tôm nuôi từ đầu năm 2025 đến nay bị thiệt hại rất lớn. Ngoài Cà Mau nuôi tương đối tốt, tôm đang đạt kích cỡ 80 con/kg, các địa phương khác bị chết rất nhiều, ông dẫn chứng.

Ông Tạ Hoàng Nhiệm, Chủ tịch Hiệp hội tôm Bạc Liêu cũng nhấn mạnh, thách thức lớn nhất mà ngành thủy sản gặp phải, đó là từ nửa cuối năm 2024 đến nay, tôm nuôi chết hàng loạt. Trong hơn 6 tháng trở lại đây, tỷ lệ nuôi thành công chỉ khoảng 20%, thậm chí còn ít hơn, ông dẫn chứng.

Theo ông, con giống nhiễm bệnh là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến thất bại, bởi 50-60% thành công vụ nuôi được quyết định bởi chất lượng con giống. “Khi con giống không đạt, dù kỹ thuật giỏi cỡ nào tôm cũng chết”, ông nói và cho rằng, môi trường nuôi xuống cấp dẫn đến dịch bệnh bùng phát cũng là vấn đề cần xử lý để ổn định nguồn nguyên liệu.

Ngoài việc phải ổn định nguyên liệu, ông Quang gợi ý, cần sản xuất tôm đạt đến cỡ 30 con/kg để tăng khả năng cạnh tranh khi xuất khẩu. Bởi lẽ, đây là phân khúc đang thiếu hụt rất lớn, trong khi Ấn Độ và Ecuador chưa đáp ứng được. “Khảo sát của chúng tôi, hiện trong kho của các sàn giao dịch, tôm loại 30 con đã hết, họ chấp nhận trả giá cao hơn khoảng một đô la Mỹ mỗi ký”, ông nói.

Để tối ưu hóa lợi thế trong bối cảnh nguồn cung nguyên liệu đang thiếu hụt, cần chú trọng đẩy mạnh sản xuất sản phẩm giá trị gia tăng - vốn là lợi thế của Việt Nam. Khi nguyên liệu đang ít cần tập trung làm hàng giá trị gia tăng để tạo sự khác biệt, bán giá tốt hơn, ông Quang gợi ý.

Đứng ở góc độ địa phương, ông Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau nhấn mạnh, trong năm 2025, địa phương có kế hoạch nâng cao năng suất thủy sản. Trong đó, với mô hình nuôi tôm quảng canh cải tiến, quy mô 100.000 héc ta cố gắng đưa năng suất đạt 550-600 kg/héc ta, thay vì khoảng 450 kg/héc ta như hiện nay. Chúng tôi đang kêu gọi doanh nghiệp trong chuỗi ngành thủy sản, các nhà đầu tư nhằm tìm kiếm sự quan tâm, hợp tác để thực hiện kế hoạch này trong năm 2025 và thời gian tới, ông cho biết.

Trung Chánh