Cơ sở sản xuất ở làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ nắm bắt cơ hội từ chuyển đổi số

Xã Chuyên Mỹ, Hà Nội từ lâu được biết đến như “cái nôi” của nghề khảm trai - một trong những nghề thủ công tinh xảo và lâu đời. Dưới bàn tay tài hoa của nghệ nhân, những mảnh trai, vỏ ốc bình thường được nâng tầm thành sản phẩm mỹ nghệ mang giá trị văn hóa và nghệ thuật đặc sắc.

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực, làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ đang bước vào giai đoạn chuyển mình, ứng dụng công nghệ để mở rộng thị trường, đa dạng mẫu mã sản phẩm, vừa gìn giữ “hồn” nghề truyền thống vừa thích ứng với yêu cầu phát triển kinh tế số.

Một số sản phẩm khảm trai được giới thiệu trên website, giúp tiếp cận nhiều khách hàng hơn. Ảnh: website cơ sở.

Chuyển đổi số mang lại sức sống mới cho khảm trai Chuyên Mỹ

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, nghệ nhân khảm trai Nguyễn Đình Trang - Chủ cơ sở sản xuất sản phẩm đồ gỗ, khảm trai, mỹ nghệ Trang Trọng (xã Chuyên Mỹ, Hà Nội) cho biết, nghề khảm trai ở Chuyên Mỹ đã tồn tại suốt hàng nghìn năm. Trải qua bao biến động, những người thợ nơi đây vẫn bền bỉ gìn giữ nghề, nâng niu từng công đoạn từ chọn vỏ trai, ngâm, cắt, khảm, mài đến đánh bóng như giữ một phần hồn dân tộc. Sản phẩm không chỉ là đồ trang trí, mà còn là sự kết tinh của kỹ thuật, thẩm mỹ và văn hóa Việt. Song cùng với nhịp phát triển của thời đại, làng nghề phải đối mặt với không ít thách thức.

"Ngày trước, chúng tôi chỉ bán cho khách quen hoặc làm theo đơn đặt hàng truyền thống. Bây giờ, nếu không nắm bắt công nghệ, không quảng bá trực tuyến thì sản phẩm dù có đẹp mấy cũng khó đến được với người mua" ông Trang chia sẻ.

Theo ông Trang, hiện tại, phần lớn các cơ sở sản xuất tại Chuyên Mỹ đã lập website, mở gian hàng trên sàn thương mại điện tử, giới thiệu sản phẩm qua nền tảng mạng xã hội. Nhờ đó, khách hàng không chỉ giới hạn trong khu vực địa phương mà còn đến từ nhiều tỉnh, thành và cả nước ngoài. Tại cơ sở sản xuất sản phẩm đồ gỗ, khảm trai, mỹ nghệ Trang Trọng đã xây dựng website giới thiệu sản phẩm kết hợp mạng xã hội để chia sẻ hình ảnh, video quy trình khảm trai. Cách làm này giúp khách hàng hiểu hơn về giá trị thủ công của từng sản phẩm cũng như tạo niềm tin và sự gắn kết với người tiêu dùng.

Nhờ ứng dụng công nghệ, sản phẩm của cơ sở đã tiếp cận được nhiều khách hàng ở xa, trong đó có cả khách quốc tế yêu thích đồ thủ công Việt Nam. Nhiều đơn hàng hiện nay đến từ khách xem video trên TikTok hoặc Facebook rồi đặt trực tiếp qua nền tảng trực tuyến.

Bên cạnh đó, cơ sở cũng đầu tư phần mềm quản lý sản xuất và đơn hàng, thay thế hoàn toàn phương thức ghi chép thủ công trước đây. Nhờ vậy, các khâu như theo dõi tiến độ sản phẩm, quản lý nguyên liệu, tiếp nhận phản hồi của khách hàng đều được thực hiện nhanh chóng và chính xác. Việc số hóa quy trình còn giúp cơ sở dễ dàng thống kê, đánh giá hiệu quả từng đơn hàng nhằm chủ động điều chỉnh kế hoạch sản xuất phù hợp với nhu cầu thị trường.

Nghệ nhân khảm trai Nguyễn Đình Trang - Chủ cơ sở sản xuất sản phẩm đồ gỗ, khảm trai, mỹ nghệ Trang Trọng (xã Chuyên Mỹ, Hà Nội). Ảnh: NVCC.

Theo ông Trang, những nỗ lực chuyển đổi số đã mang lại kết quả rõ nét, doanh thu của cơ sở tăng đáng kể. Cùng với đó, sản phẩm cũng được "trẻ hóa" để phù hợp với thị hiếu hiện đại. Ngoài những bộ sập gụ, tủ chè hay tranh khảm truyền thống, cơ sở phát triển nhiều dòng sản phẩm nhỏ gọn như hộp quà, khung ảnh, đồ lưu niệm dễ dàng tiêu thụ trên nền tảng thương mại điện tử.

Dù đã đạt được những kết quả bước đầu, hành trình chuyển đổi số của làng nghề vẫn đối mặt với không ít khó khăn. Ông Trang cho biết, thách thức lớn nhất nằm ở yếu tố con người. Phần lớn thợ khảm đều quen với công việc thủ công, ít tiếp xúc với máy tính hay mạng xã hội, nên việc đào tạo kỹ năng số, hướng dẫn sử dụng phần mềm, thiết bị quay chụp đòi hỏi nhiều thời gian và công sức.

Bên cạnh đó, chi phí đầu tư ban đầu cho hệ thống số hóa cũng là rào cản lớn, nhất là với mô hình hộ gia đình, quy mô nhỏ. Việc mua sắm thiết bị, phần mềm quản lý hay duy trì các kênh quảng bá trực tuyến đều đòi hỏi nguồn vốn ổn định nên không phải cơ sở nào cũng có thể đáp ứng.

Ngoài ra, khi đưa sản phẩm lên môi trường số, việc sao chép, nhái mẫu mã diễn ra dễ dàng khiến việc bảo tồn và bảo vệ thương hiệu cũng gặp khó khăn. Để giải quyết vấn đề này, cần có cơ chế đăng ký bản quyền, gắn mã truy xuất nguồn gốc cho từng sản phẩm, đồng thời đẩy mạnh nhận diện thương hiệu "Khảm trai Chuyên Mỹ".

Để quá trình chuyển đổi số đạt hiệu quả và bền vững, ông Trang bày tỏ mong muốn nhận được sự đồng hành mạnh mẽ hơn từ phía chính quyền các cấp. Các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ rất cần được hỗ trợ về đào tạo kỹ năng số, hướng dẫn xây dựng gian hàng trực tuyến, đăng ký bảo hộ thương hiệu, cũng như được tiếp cận các chương trình vay vốn ưu đãi để đầu tư hạ tầng công nghệ.

"Nếu có sự hỗ trợ đúng hướng, chuyển đổi số sẽ không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất, mà còn góp phần bảo tồn và phát triển nghề truyền thống trong thời đại mới", ông Trang kỳ vọng.

Ảnh: Cơ sở cung cấp

Khánh Hòa