Có một 'thủ phủ' cà phê mới sau sáp nhập tỉnh thành

Trước sáp nhập tỉnh thành, Đắk Lắk là địa phương dẫn đầu cả nước về diện tích trồng cà phê. Ảnh: Tạp chí Công Thương.

Theo Hiệp hội Cà phê Ca cao Việt Nam, diện tích trồng cà phê đang bị thu hẹp tại nhiều vùng trọng điểm. Tính trong niên vụ 2023-2024, cả nước có khoảng 710.000 ha đất trồng cà phê, cho sản lượng xấp xỉ 1,47 triệu tấn.

Trong đó, top 5 vùng trồng cà phê lớn nhất cả nước gọi tên Đắk Lắk, Lâm Đồng, Đắk Nông, Gia Lai và Kon Tum. Tuy nhiên, thứ tự này sẽ sớm thay đổi khi các địa phương thực hiện phương án sáp nhập trong thời gian tới.

Đắk Lắk không còn giữ ngôi vương

Là "thủ phủ cà phê" nhiều năm qua, Đắk Lắk có hơn 213.000 ha trồng cà phê, sản lượng thu hoạch trong năm 2024 đạt khoảng 561.000 tấn, theo số liệu từ Chi cục thống kê tỉnh. Trong đó, 70-80% diện tích được canh tác theo các tiêu chuẩn chất lượng trong nước và quốc tế.

Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk cũng cho biết thương hiệu và chỉ dẫn địa lý "Cà phê Buôn Ma Thuột" đã có mặt tại hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Theo Tổng cục Hải quan, niên vụ 2023-2024, Đắk Lắk xuất khẩu hơn 264.400 tấn cà phê, chiếm tỷ trọng 17,9% cả nước. Kim ngạch xuất khẩu đạt gần 916 triệu USD, tăng 22,5% so với niên vụ trước.

Theo sau là Lâm Đồng với tổng cộng 176.800 ha trồng cà phê, cho sản lượng gần 592.000 tấn mỗi năm, khoảng 89% trong số đó được xuất khẩu. Riêng thị trường EU chiếm 45% và đem về hơn 200 triệu USD/năm.

Ba tỉnh còn lại trong top 5 địa phương có diện tích trồng cà phê lớn nhất cả nước hiện nay là Đắk Nông (khoảng 140.000 ha), Gia Lai (hơn 105.000 ha) và Kon Tum (hơn 30.500 ha).

Tuy nhiên, sau khi các địa phương thực hiện phương án sắp xếp, sáp nhập, một "thủ phủ cà phê" mới sẽ được hình thành.

Cụ thể, Lâm Đồng, Đắk Nông và Bình Thuận sẽ hợp nhất và lấy tên là tỉnh Lâm Đồng. Toàn địa bàn này có hơn 319.000 ha trồng cà phê, dẫn đầu cả nước.

Trong đó, đóng góp từ Bình Thuận khá khiêm tốn, với khoảng 2.200-2.500 ha tập trung ở 3 huyện là Hàm Thuận Bắc, Tánh Linh, Đức Linh, theo số liệu thống kê từ năm 2023.

Huyện Di Linh là vùng trồng trồng cà phê lớn nhất Lâm Đồng với hơn 46.400 ha, theo số liệu từ Chi cục thống kê tỉnh này. Ảnh: Báo Lâm Đồng.

Còn Đắk Lắk sau khi hợp nhất với Phú Yên, sẽ phải lùi về vị trí thứ hai, với tổng diện tích trồng cà phê khoảng 214.500 ha. Bởi vốn dĩ Phú Yên không chú trọng phát triển mạnh cây cà phê, chỉ có huyện Sông Hinh là nơi có diện tích vùng trồng lớn nhất tỉnh, khoảng 1.500 ha.

Gia Lai vươn lên vị trí thứ 3 khi "về chung nhà" với Bình Định; còn Kon Tum sau khi sáp nhập với Quảng Ngãi và lấy tên là Quảng Ngãi sẽ đứng vị trí thứ 4. Bình Định và Quảng Ngãi không phát triển cây cà phê nên tổng diện tích trồng cà phê sau sáp nhập ở các địa phương mới này không thay đổi.

Xuất hiện ở vị trí thứ 5 là Sơn La - một trong những tỉnh không thực hiện sáp nhập, với 21.000 ha cà phê, tập trung chủ yếu tại huyện Mai Sơn, Thuận Châu và TP Sơn La, sản lượng ước đạt 35.000-45.000 tấn cà phê nhân mỗi năm.

Sản lượng xuất khẩu cà phê sẽ tăng trở lại

Theo Tổng cục Hải quan, năm 2024, Việt Nam xuất khẩu khoảng 1,32 triệu tấn cà phê, kim ngạch đạt kỷ lục 5,48 tỷ USD.

Dù giá trị xuất khẩu tăng mạnh đến 4.151 USD/tấn, tương đương tăng 57% so với năm 2023 nhờ thị trường toàn cầu biến động, sản lượng thực tế lại giảm gần 19%, xuống mức thấp nhất trong 9 năm qua.

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), nửa đầu niên vụ 2024-2025, xuất khẩu cà phê của Việt Nam tiếp tục giảm 23% so với cùng kỳ năm trước, chỉ đạt 12,1 triệu bao. Nguyên nhân là một số nông dân giữ lại hàng tồn với kỳ vọng giá cà phê sẽ tiếp tục tăng.

Riêng 4 tháng đầu năm, sản lượng xuất khẩu giảm gần 9%, còn hơn 660.000 tấn cà phê, thu về khoảng 3,8 tỷ USD.

Tuy nhiên, USDA cho rằng Việt Nam sẽ tăng xuất khẩu cà phê trở lại những tháng tới, do nông dân cần giải phóng kho bãi để chuẩn bị vụ thu hoạch mới bắt đầu vào quý IV năm nay. Cơ quan này ước tính sản lượng xuất khẩu trong niên vụ 2025-2026 của Việt Nam sẽ tăng 4,65% lên 27 triệu bao cà phê nhân.

Đồng thời, tiêu dùng nội địa cũng sẽ tăng 22,5%, đạt khoảng 4,9 triệu bao, nhờ sự mở rộng của tầng lớp trung lưu và đà phục hồi kinh tế, đặc biệt là sự phục hồi của du lịch quốc tế và nội địa trong năm 2024 và đầu năm nay.

Về thị trường, 5 quốc gia nhập khẩu cà phê Việt Nam nhiều nhất trong 4 tháng đầu năm nay là EU, Mỹ, Nhật Bản và Algeria.

Đáng chú ý, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ tăng mạnh 21% trong tháng 4 so với cùng kỳ, lên mức 10.173 tấn. Tính chung 4 tháng, sản lượng xuất khẩu sang thị trường này đạt hơn 42.500 tấn, mang về khoảng 237 triệu USD, giảm 7% về lượng nhưng tăng 57% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024.

Sản lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam được dự báo sẽ tăng trở lại trong các tháng tới. Ảnh: Vietnam Coffee Group.

Hiện, Việt Nam đang ở vị trí số 1 thế giới về sản xuất cà phê Robusta. Tuy nhiên, tại hội thảo "Cà phê Việt Nam: Tăng lợi ích cho người trồng, hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu" do Báo Người Lao Động tổ chức, ông Trịnh Đức Minh - Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột cho rằng vị thế này đang bị Brazil đe dọa.

Theo ông, Brazil chủ yếu sản xuất cà phê Arabica nhưng nhờ tiến bộ kỹ thuật và chính sách phát triển bền vững, sản lượng Robusta ở đây có thể sớm vượt lên dẫn đầu. Các hợp tác xã tại Brazil có diện tích rất lớn, hoạt động chuyên nghiệp, với năng suất bình quân đạt 7-8 tấn/ha.

Dự báo mới nhất của USDA cũng cho rằng vụ cà phê mới của Brazil từ tháng 7/2025 đến tháng 6/2026 sẽ tăng nhẹ 0,46% sản lượng so với vụ mùa hiện tại, có thể đạt 65 triệu bao cà phê. Đáng nói, sản lượng Arabica sẽ giảm 6,4% so với niên vụ trước, xuống còn khoảng 40,9 triệu bao, trong khi Robusta dự kiến tăng 14,76%, đạt 24,1 triệu bao.

Ngược lại, tại Việt Nam, ông Minh cho biết nông dân liên tục chuyển đổi cây trồng theo hướng chạy theo lợi nhuận ngắn hạn như sầu riêng, bơ, tiêu. Cùng với đó, thời tiết khô hạn kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng từ biến đổi khí hậu, dẫn đến sản lượng cà phê thiếu ổn định và năng suất chỉ khoảng 3-4 tấn/ha.

Hiện, Việt Nam có khoảng 1,6-1,8 triệu tấn cà phê mỗi năm nhưng 90% sản lượng đến từ các hộ nhỏ lẻ, mỗi vườn chỉ sản xuất vài tấn và rất ít trang trại đạt sản lượng 100 tấn trở lên. Điều này tạo ra khó khăn lớn trong việc đầu tư chế biến.

Bên cạnh đó, yếu tố khoa học - công nghệ cũng được các chuyên gia đánh giá là một điểm nghẽn lớn.

Để sản xuất ổn định, giữ vững vị thế "vua cà phê Robusta", các chuyên gia cho rằng Việt Nam nên tập trung vào những sản phẩm thế mạnh, riêng biệt, song song đó tổ chức lại sản xuất, hình thành các vùng nguyên liệu đạt chuẩn phát triển bền vững, đẩy mạnh xuất khẩu cà phê đã qua chế biến sâu, nâng tỷ lệ chế biến sâu lên 40-45%.

Thảo Liên