Cơ hội ngành nhựa còn lớn nhưng thách thức từ xanh hóa không nhỏ

Ngành nhựa Việt Nam vẫn đang tăng trưởng tốt. Ảnh minh họa: LH

Nhiều dư địa phát triển

Gần đây, những thông tin không tích cực về một số doanh nghiệp lớn trong ngành, như Nhựa Bình Minh với doanh thu năm 2024 giảm hơn 10% hay khó khăn của Nhựa Rạng Đông dẫn đến tạm đóng cửa... đã tạo ra tâm lý lo ngại trong cộng đồng.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia khẳng định rằng đây chỉ là những vấn đề nội bộ và không đại diện cho toàn ngành. Ông Nguyễn Quốc Anh, Chủ tịch Hội Cao su - Nhựa TPHCM, nhấn mạnh rằng ngành nhựa trong nước vẫn duy trì được sự ổn định và tiềm năng phát triển lớn mặc dù biên lợi nhuận có phần giảm sút so với vài năm trước.

Nhiều doanh nghiệp trong ngành nhựa như Nhựa Tiền Phong và Nhựa Đồng Nai vẫn ghi nhận kết quả kinh doanh khả quan với doanh thu năm 2024 đạt lần lượt 5.600 tỉ đồng và 8.900 tỉ đồng, cùng với lợi nhuận ấn tượng.

Sự gia tăng số lượng doanh nghiệp cung cấp máy móc sản xuất nhựa từ nước ngoài cũng cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ đối với thị trường Việt Nam. Triển lãm Quốc tế về máy và thiết bị ngành nhựa và cao su (VietnamPlas) sẽ diễn ra tại TPHCM vào tháng 10 tới đã thu hút hàng trăm nhà triển lãm quốc tế, ghi nhận sự phát triển không ngừng của ngành.

Theo thông tin từ Hiệp hội Nhựa Việt Nam (VPA), ngành nhựa có tốc độ tăng trưởng bình quân 10-12%/năm, với hơn 4.000 doanh nghiệp đang hoạt động có doanh thu hơn 31 tỉ đô la. Việt Nam hiện đứng vị trí cao trong chuỗi giá trị toàn cầu khi kim ngạch xuất khẩu ngành nhựa 2024 ước đạt 6,57 tỉ đô la, tăng 26% so với năm trước. Điều này cho thấy không chỉ nhu cầu nội địa mà nhu cầu quốc tế đối với sản phẩm nhựa Việt Nam cũng đang tăng trưởng mạnh.

Theo ông Đinh Đức Thắng, Chủ tịch VPA, nhu cầu tiêu dùng nội địa, cùng với sự gia tăng của tầng lớp trung lưu và bùng nổ thương mại điện tử, đã làm tăng mạnh nhu cầu về sản phẩm nhựa.

Nhiều nhà cung cấp thiết bị nhựa đến Việt Nam tìm thị trường. Ảnh: LH

Việt Nam được xem như một trong những trung tâm sản xuất lớn trên thế giới, nhờ vào hàng loạt nhà máy mới được xây dựng hoặc chuyển dịch từ các quốc gia khác. Chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực cũng chỉ ra rằng Việt Nam vẫn còn rất nhiều dư địa để phát triển ngành nhựa vì mức tiêu thụ bình quân đầu người còn thấp so với thế giới. Bên cạnh đó, nhu cầu toàn cầu các sản phẩm nhựa tái chế và thân thiện với môi trường đang mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Thách thức từ nguồn nguyên liệu đến yêu cầu xanh hóa

Tuy thừa hưởng nhiều cơ hội, nhưng ngành nhựa Việt Nam cũng đang phải đối mặt với nhiều khó khăn. Một trong những thách thức lớn nhất là nguồn nguyên liệu. Hiện tại, tỷ lệ nguyên liệu sản xuất trong nước mới chỉ đáp ứng khoảng 30% nhu cầu; 70% còn lại phải nhập khẩu từ các quốc gia khác như Saudi Arabia, Hàn Quốc, Trung Quốc...

Theo Chủ tịch VPA, sự phụ thuộc này không chỉ đẩy cao chi phí đầu vào của doanh nghiệp mà còn khiến ngành nhựa dễ bị tổn thương trước biến động giá cả toàn cầu. Đặc biệt, việc thiếu hụt nguyên liệu còn ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh xuất khẩu ngày càng mở rộng.

Nhiều doanh nghiệp trong ngành nhựa của Việt Nam đã rơi vào tình thế khó khăn khi không thể thu hút được nguồn nhân lực cũng như chưa đủ bản lĩnh để đối phó với thử thách từ các đối thủ nước ngoài. Cạnh tranh trong ngành đang trở nên khốc liệt, và nếu không cải thiện chất lượng sản phẩm cũng như quy trình sản xuất, ngành nhựa Việt Nam có thể gặp khó khăn trong việc duy trì vị thế trên thị trường.

Trên thực tế, không ít doanh nghiệp nhựa Việt Nam nhận định khó cạnh tranh trên thương trường mà quyết định “bán mình” sớm cho nhà đầu tư nước ngoài trong thời gian qua. Tình trạng này được dự báo sẽ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ hơn khi cạnh tranh khốc liệt hơn.

Doanh nghiệp nhựa cần đầu tư cải tiến công nghệ để gia tăng sức cạnh tranh. Ảnh: LH

Mặt khác, các ý kiến cho rằng, ngành nhựa hiện vẫn bị xem là ngành gia công. Tuy có tốc độ tăng trưởng cao nhưng giá trị mang lại chưa cao và đang đứng trước sức ép cạnh tranh lớn của hàng nhựa các nước như Thái Lan và Trung Quốc.

Sản phẩm nhựa Việt Nam đã có mặt tại hơn 170 quốc gia và vùng lãnh thổ, nhưng chủ yếu chỉ tập trung vào một số thị trường lớn như Mỹ, EU và Nhật Bản... Điều này tạo ra nhu cầu cấp thiết phải mở rộng xuất khẩu sang những thị trường tiềm năng khác và chủ động tìm kiếm nguồn cung nguyên liệu từ các đối tác trong nước và quốc tế.

Trong bối cảnh toàn cầu ngày càng chú trọng đến bảo vệ môi trường, ngành nhựa cũng không thể đứng ngoài cuộc. Các yêu cầu về sản phẩm thân thiện với môi trường ngày càng cao, buộc doanh nghiệp phải nhanh chóng chuyển đổi, áp dụng công nghệ mới và tìm kiếm nguyên vật liệu tái chế. Nhiều thị trường lớn như Mỹ, EU và Nhật Bản đã có những chính sách nghiêm ngặt nhằm hạn chế sử dụng nhựa nguyên sinh, mở ra một thách thức lớn cho ngành nhựa Việt Nam.

Theo TS. Cấn Văn Lực, sự chuyển biến trong xu hướng tiêu dùng cũng yêu cầu ngành nhựa phải thay đổi nhanh chóng để phù hợp với nhu cầu mặt hàng thân thiện với môi trường. "Các doanh nghiệp trong ngành cần có chiến lược phát triển dài hạn để không chỉ đáp ứng yêu cầu của thị trường mà còn khai thác tối đa các cơ hội từ chính sách phát triển công nghiệp của Chính phủ", ông Lực nhấn mạnh.

Bên cạnh việc nâng cao năng lực sản xuất, doanh nghiệp nên chú trọng vào việc tìm kiếm nguồn nguyên liệu trong nước nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu.

Ông Hoàng Đức Vượng, Phó chủ tịch VPA, cho rằng để xây dựng một ngành công nghiệp nhựa phát triển bền vững, Việt Nam cần tập trung phát triển thị trường tái chế. Chính phủ cần quy định tỉ lệ sử dụng nhựa tái chế trong sản phẩm, tạo điều kiện cho ngành tái chế phát triển ổn định, tránh tình trạng bấp bênh do cạnh tranh với nhựa nguyên sinh.

Chính phủ cũng có vai trò quan trọng trong việc tạo ra các quy định và tiêu chuẩn cho ngành nhựa, định hướng sử dụng nhựa tái chế trong sản xuất, thiết lập các tiêu chuẩn thiết kế bao bì thân thiện với môi trường.

Việc chuẩn bị cho một tương lai bền vững không chỉ mang đến lợi ích cho ngành nhựa mà còn cho toàn bộ nền kinh tế. Từ việc cung cấp cơ hội việc làm đến việc góp phần bảo vệ môi trường, ngành nhựa có thể trở thành một trong những ngành công nghiệp chủ lực của Việt Nam trong kỷ nguyên phát triển xanh.

Lê Hoàng