Cơ hội cho ASEAN - Bài cuối: Thời điểm hành động

Hội nghị cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Ảnh: REUTERS/TTXVN

Theo bài phân tích mới đây trên The Straits Times, hiện tại Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) dường như đang trở nên đoàn kết hơn. Theo Phó Tổng Thư ký ASEAN Satvinder Singh, trong các cuộc họp kín, "có sự nhiệt tình rất lớn được thể hiện ở cấp độ ASEAN- thậm chí là Myanmar" để hợp tác vì lợi ích chung.

Những ý tưởng mới cũng đang được đưa ra. Một trong số đó đến từ ông Nazir Razak, Chủ tịch Hội đồng tư vấn kinh doanh ASEAN. Ông cho biết, để các công ty ASEAN có thể cạnh tranh với các công ty từ Liên minh châu Âu (EU) hoặc Trung Quốc, "cách duy nhất bạn làm được là thực sự tận dụng các nền kinh tế đó ở cấp độ công ty". Đề xuất của ông là để đạt được điều này cần thành lập “các thực thể kinh doanh ASEAN”. Các công ty được phân loại theo các quốc gia thành viên như vậy sẽ được hưởng các đặc quyền về hoạt động liền mạch và di chuyển nhân viên trên khắp khu vực.

Trước hết, Malaysia, nước Chủ tịch ASEAN trong năm 2025, có thể đi đầu trong việc công nhận một số công ty ASEAN như vậy- chẳng hạn như Ngân hàng UOB của Singapore- là các Thực thể Kinh doanh ASEAN mà không yêu cầu sự đáp lại ngay lập tức từ các thành viên ASEAN khác đối với các công ty không thuộc sở hữu trong nước. Ông Nazir nhấn mạnh: "Ý tưởng này phức tạp hơn, gây tranh cãi hơn, nhưng tôi nghĩ đây có thể là bước tiến lớn nhất trong hoạt động kinh doanh của ASEAN mà chúng ta từng thấy".

Chắc chắn, mặc dù có nhiều triển vọng, ASEAN vẫn không tránh khỏi việc gây thất vọng. Về mặt kinh tế, trong những năm gần đây, các nhà lãnh đạo ASEAN đã dành quá nhiều thời gian cho thuế quan và các rào cản phi thuế quan mà không đủ thời gian để hướng tới tầm nhìn rộng hơn.

Việc tạo ra một ASEAN kỹ thuật số thông qua Thỏa thuận Khung Kinh tế Kỹ thuật số (Defa)- giúp các quốc gia thành viên xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số của họ- thực sự hướng đến một tầm nhìn vượt ra ngoài việc tạo thuận lợi cho thương mại. Số hóa không chỉ tốt cho tăng trưởng mà còn là một công cụ cân bằng tuyệt vời ở cấp độ xã hội. Hãy xem Ấn Độ đã đạt được nhiều thành tựu như thế nào khi là nước áp dụng sớm hướng đi này.

Các nền kinh tế nhỏ hơn, kém phát triển hơn không có gì phải sợ hãi về số hóa. Các nghiên cứu cho thấy số hóa không hề gây bất lợi cho họ so với các nước tiên tiến hơn, mà còn là một yếu tố tích cực.

Một lời phàn nàn thường xuyên được những người hoài nghi đưa ra là dòng chảy thương mại nội khối ASEAN đã tụt hậu so với dòng chảy thương mại của nhóm kết hợp với các nước ngoài ASEAN. Trong giai đoạn năm 2003-2023, tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm về tổng thương mại ASEAN là 8%, trong đó 8,2% đối với bên ngoài ASEAN và 7,4% đối với bên trong ASEAN. Đáng chú ý, tốc độ tăng trưởng thương mại nội khối ASEAN thấp hơn tốc độ tăng trưởng thương mại ngoài ASEAN trong cả xuất khẩu và nhập khẩu. Nhưng cũng có thể lập luận rằng điều này là do ASEAN đã quá cởi mở với phần còn lại của thế giới. Trong mọi trường hợp, thương mại nội khối mạnh mẽ hơn là điều cần thúc đẩy nếu thương mại với thế giới rộng lớn hơn bị chững lại- hãy xem thương mại nội khối ASEAN tăng vọt ra sao trong thời gian đóng cửa do đại dịch COVID-19.

Khi ngày càng nhiều nhà đầu tư tìm kiếm sự ổn định mà ASEAN mang lại, việc một số quốc gia muốn giành thế thượng phong có lẽ là điều không thể tránh khỏi. Môi trường ổn định được thành lập trên cơ sở các xã hội hòa bình và sự trung lập trong cuộc cạnh tranh địa chính trị. Indonesia, một trong những nhà sáng lập phong trào không liên kết, nhưng nước này đã trở thành quốc gia ASEAN đầu tiên gia nhập nhóm BRICS với tư cách là thành viên chính thức vào tháng 1/2025.

Khi nói đến chính sách kinh tế, điều này có thể đặc biệt hấp dẫn đối với các quốc gia có tăng trưởng chậm hơn tiềm năng trong những năm gần đây hoặc các quốc gia mà ban lãnh đạo tin rằng quá nhiều lợi ích của Trung Quốc+1 đã chảy vào nước khác trong khu vực, bỏ qua triển vọng ở những nơi khác. Đây là lý do tại sao Thứ trưởng Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia Liew Chin Tong kêu gọi các quốc gia thành viên ASEAN tìm ra thỏa thuận chung rằng họ sẽ không lách thuế tối thiểu toàn cầu (GMT), khi các quốc gia bắt đầu áp dụng thuế này.

"Các công ty đa quốc gia đang gõ cửa kho bạc của mỗi quốc gia để xin trợ cấp tiền mặt để lách GMT", ông Liew Chin Tong nhấn mạnh, đồng thời lưu ý rằng các chính phủ không nên khuất phục trước áp lực vì họ cần nguồn thu thuế để hoàn thành các chương trình của mình.

Rõ ràng là bản thân các con đường tiến tới tương lai cũng cần được định hình lại. Xuất khẩu sang các thị trường lớn như Mỹ và châu Âu bằng cách xây dựng năng lực sản xuất lớn đã có hiệu quả trong thời kỳ trước, nhưng có thể không còn là chiến lược an toàn nữa. Khi ASEAN chuyển hoàn toàn sang trạng thái thu nhập trung bình, việc mở rộng thị trường trong nước sẽ rất quan trọng để duy trì tăng trưởng.

Đỗ Vân (P/v TTXVN tại Singapore)