Chuyện về Thầy Tư Dược nổi tiếng với nghề 'nuôi rắn, cứu người'

Ông là người dẫn đầu 5 người đầu tiên đi xây dựng Trại rắn Đồng Tâm và ông đã nói một câu tâm huyết, trở thành truyền thống của trại rắn đó là: “Ngày trước bắt rắn hổ để giỡn chơi, để lòe mấy người yếu bóng vía; còn bây giờ phải bắt rắn thiệt, yêu quý rắn, gần gũi rắn để hiểu rắn hơn, từ đó ta tìm cách trị nọc rắn cứu người”.

Đại tá Trần Văn Dược đón tiếp Đại tướng Võ Nguyên Giáp về thăm Trại rắn Đồng Tâm năm 1985. Ảnh: TRẦN BIỂU

Năm 1954, Thầy Tư Dược cùng đồng đội lên đường tập kết ra Bắc. Ra đến Hải Phòng không lâu, ông được tổ chức phân công vượt Trường Sơn về Nam chiến đấu, công tác tại Huyện ủy Cái Bè. Trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, ông bám trụ ở địa bàn Nam bộ, tổ chức cứu chữa thương binh, bệnh binh, nhân dân và tham gia đánh địch bảo vệ căn cứ.

Sau ngày 30-4-1975, trong điều kiện khó khăn về thuốc chữa bệnh, ông cùng 2 cán bộ của Phòng Quân y xây dựng Đội Sản xuất, nuôi trồng dược liệu; sau đó phát triển thành Xí nghiệp 408 của Quân khu; đến năm 1988 được nâng cấp thành Trung tâm Nuôi trồng, nghiên cứu, chế biến dược liệu Quân khu 9, hay gọi là Trại rắn Đồng Tâm.

Chuyện nuôi rắn lúc bấy giờ là chuyện khó tin, nên nhiều người cho rằng Thầy Tư Dược “dở hơi”; tuy nhiên, riêng ông Lý Văn Kiên (nguyên Giám đốc Trại rắn Đồng Tâm), người bạn và là trợ thủ đắc lực của Thầy Tư Dược rất hiểu lòng bạn mình, bởi: “Lúc bấy giờ, trung bình hằng năm có khoảng 1.000 người dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long bị rắn độc cắn, trong đó tỷ lệ tử vong chiếm khoảng một nửa do không được cấp cứu kịp thời và không có thuốc đặc trị.

Là thầy thuốc, từng nghe và chứng kiến nhiều trường hợp tử vong do rắn độc cắn, ông rất đau lòng và đã dày công tìm hiểu, nghiên cứu về các loài rắn độc nhằm tìm ra một phương thuốc chữa trị rắn độc cắn”.

Trải qua bao thăng trầm, gian nan, vùng đất hoang sơ đầy chông, mìn, lựu đạn cạnh căn cứ quân sự Đồng Tâm của Mỹ - ngụy dần dần được cải tạo làm nơi sinh tồn, phát triển của hàng trăm loài rắn. Ông đã cùng các đồng nghiệp nghiên cứu và thử nghiệm thành công việc nuôi rắn sinh sản tự nhiên với quy mô lớn và các hình thức đa dạng, chế biến nhiều sản phẩm từ rắn phục vụ chữa bệnh và bán rắn sống ra nước ngoài; nghiên cứu thành công thuốc trị rắn cắn, lập ra phác đồ cấp cứu, điều trị rắn cắn rất hiệu quả, được phổ biến trong toàn quân.

Ông cùng anh em cấp cứu, điều trị thành công trên 4.000 trường hợp bộ đội và nhân dân bị rắn độc cắn. Ngoài ra, ông còn chỉ đạo và tham gia nuôi trăn, kỳ đà, gấu, cá sấu và nhiều cây thuốc quý để cung cấp nguyên liệu chế biến 19 loại dược phẩm chữa bệnh; truyền đạt kinh nghiệm và góp phần đào tạo một đội ngũ cán bộ y tế kế tiếp có chất lượng cao, xây dựng xí nghiệp ngày càng phát triển, đóng góp nhiều công trình trong nghiên cứu y học của toàn quân.

Cầm tinh con rắn, sinh năm Kỷ Tỵ 1929 và mất vào năm Kỷ Tỵ 1989, tròn một chu kỳ 60 năm, nên nhiều người thêu dệt Thầy Tư Dược “sinh nghề, tử nghiệp”. Sau khi ông mất, nhiều câu chuyện kỳ bí về ông được truyền miệng, trở thành những giai thoại trong dân gian.

Để ghi nhận những đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Đại tá Trần Văn Dược được tặng thưởng 8 Huân chương các loại; 1 Huy hiệu và Bằng Lao động sáng tạo của Tổng Công đoàn; danh hiệu Thầy thuốc Nhân dân. Ngày 13-12-1989, ông được tuyên dương Anh hùng Lao động.

ĐẾN TRUNG TÂM BẢO TỒN, NUÔI DƯỠNG RẮN ĐẦU TIÊN VÀ LỚN NHẤT CỦA CẢ NƯỚC

Trại rắn Đồng Tâm do ông Trần Văn Dược sáng lập nay là Trung tâm Nuôi trồng, nghiên cứu, chế biến dược liệu Quân khu 9 trở thành trung tâm bảo tồn, nuôi dưỡng rắn đầu tiên và lớn nhất của cả nước. Trại rắn được thành lập với mục tiêu ban đầu là nghiên cứu khoa học và nuôi các loài rắn đã trở thành điểm sáng trong việc khai thác và bảo tồn nguồn gen động vật hoang dã.

Năm 2005, trung tâm được Bộ Quốc phòng đầu tư hơn 10 tỷ đồng xây dựng Khoa Cấp cứu rắn độc, nhà xưởng, trang thiết bị, máy móc hiện đại phục vụ nghiên cứu và điều trị nội trú cho bệnh nhân trong vùng bị rắn độc cắn. Dự án phát triển trung tâm nuôi rắn lấy dược liệu chữa trị rắn cắn là đề tài khoa học mà Đại tá Trần Văn Dược ấp ủ lúc sinh thời.

Khi du khách đến với Trại rắn Đồng Tâm sẽ được tìm hiểu về đời sống sinh lý, sinh thái của các loài rắn. Ảnh: HOÀI LÂM

Với diện tích trên 12 ha, Trại rắn Đồng Tâm hiện có một Khoa Cấp cứu rắn độc, một Bảo tàng rắn và một khu vườn thuốc Nam, với hơn 120 loài thảo dược cung cấp nguyên liệu dược phẩm cho 20 cơ sở y tế, bệnh viện trong khu vực phục vụ điều trị cho các chiến sĩ bộ đội và nhân dân. Hiện Trại rắn Đồng Tâm có hơn 2.000 cá thể rắn thuộc 40 loài khác nhau được nuôi trong môi trường tự nhiên và bán tự nhiên. Trong đó, có hơn 250 cá thể rắn hổ đất và 150 cá thể rắn hổ mang chúa…

Ngoài ra, tại đây du khách còn được chiêm ngưỡng nhiều loài động vật quý hiếm khác như: Trăn, cá sấu, ba ba, hổ, gấu, vượn… Đặc biệt, nơi đây còn có Bảo tàng rắn với hơn 40 tiêu bản loài rắn và đã được đưa vào Sách kỷ lục Việt Nam là Bảo tàng rắn đầu tiên của Việt Nam.

Các tiêu bản về rắn được trưng bày ở bảo tàng với kỹ thuật tạo hình công phu, được bảo quản trong dung môi trong suốt, đây cũng là nơi phục vụ đắc lực cho các nhà khoa học, nghiên cứu sinh, sinh viên về chuyên ngành Lớp Bò sát đến nghiên cứu, học tập...

HỒNG LÊ

(tổng hợp)