Chuyện tranh giành ngôi vị triều Lý

NSND Thanh Tòng trong vở Tô Hiến Thành xử án. Ảnh: Thanh Hiệp.

Không ngờ Từ nguyên phi không chịu mà bẩm báo cho Anh Tông. Đó là chuyện xảy ra năm 1174, và tội này thời đó là tội chết, Thái tử Long Xưởng được vua cha tha tội chết nhưng phế làm thứ dân và bắt giam.

Năm sau, vua lập hoàng tử Long Trát làm hoàng thái tử, cho ở Đông cung và phong Tô Hiến Thành làm Nhập nội kiểm hiệu Thái phó Bình chương quân quốc trọng sự, Tước vương, giúp đỡ Đông cung. Khi vua Anh Tông ốm nặng, hoàng hậu xin lập lại Long Xưởng, vua nói: “Làm con bất hiếu còn trị dân sao được”, rồi di chiếu cho Tô Hiến Thành giúp rập thái tử, công việc quốc gia nhất nhất tuân theo phép cũ.

Bấy giờ thái hậu vẫn muốn làm việc phế lập, sợ Hiến Thành không nghe, mới đem vàng bạc đút cho vợ ông là Nữ thị. Tô Hiến Thành biết được, nói rằng: “Ta là đại thần nhận mệnh tiên đế dặn lại giúp rập vua bé, nay lấy của đút mà làm việc phế lập thì còn mặt mũi nào trông thấy tiên đế ở suối vàng?”.

Thái hậu lại gọi Hiến Thành đến dỗ dành trăm cách. Hiến Thành trả lời: “Làm việc bất nghĩa mà được giàu sang, kẻ trung thần nghĩa sĩ đâu có vui làm, huống chi lời của tiên đế còn ở bên tai, điện hạ lại không nghe việc của Y Doãn, Hoắc Quang hay sao? Thần không dám vâng chiếu”. Thái hậu lúc đó mới thôi.

Sử thần Ngô Sĩ Liên sau này khen rằng: Vua Lý Anh Tông khi ốm nặng, hoàng hậu xin lập lại Long Xưởng, thì lấy lễ nghĩa mà bác bẻ, không mê hoặc lời nói của đàn bà, lại cố gượng gọi Hiến Thành nhận di chiếu giúp thái tử quyền nhiếp chính sự, phó thác được người giỏi để phòng lo sau, rốt cuộc mưu phế lập của thái hậu không thể làm được, trên yên dưới thuận, không phải là sức của Anh Tông sao?

Vua Anh Tông qua đời năm 1175. Năm 1178, hết quốc tang, Chiêu Linh hoàng thái hậu vẫn quyết tâm giành quyền lại cho Long Xưởng, bà ban yến cho các quan ở biệt điện, bảo rằng:

“Hiện nay, tiên đế đã chầu trời, vua nối còn thơ ấu, nước Chiêm Thành thất lễ, người phương Bắc cướp biên. Các khanh chịu ơn nặng của triều đình, nên lo việc của nước nhà. Kế sách ngày nay không gì bằng lập lại thái tử, để vận nước được lâu, lòng dân được yên”.

Tuy nhiên, các quan đều chắp tay cúi đầu nói: “Thái phó nhận mệnh lệnh rõ ràng của thiên tử. Bệ hạ cũng đã nhiều lần dỗ bảo rồi, bọn thần không dám trái lệnh” rồi cùng lạy tạ lui ra. Lúc này Tô Hiến Thành quản lĩnh cấm binh, nghiêm hiệu lệnh, thưởng phạt công bằng, người trong nước đều quy phục.

Đến năm 1181, Long Xưởng cầm đầu bọn gia thuộc nô lệ trộm cướp bừa bãi, muốn mưu làm loạn, nhưng trong triều, Tô Hiến Thành giúp vua đắp đàn phong tướng, lấy Ngô Lý Tín làm Thượng Tướng quân, đem quân thủy bộ đi tuần bắt trộm cướp. Sau đó, ông bổ nhiệm Lý Kính Tu làm Đế sư, trong thì hầu việc giảng sách, ngoài thì dạy dân trung hiếu. Từ đó, Chiêu Linh thái hậu mới không còn dám manh tâm mưu khác nữa.

Lê Tiên Long/NXB Tổng hợp TP.HCM