Chuyên nghiệp hóa chăm sóc sức khỏe người cao tuổi

Hội Chữ thập đỏ thành phố Hà Nội phối hợp với các cơ sở y tế tổ chức tư vấn, khám sức khỏe cho người cao tuổi trên địa bàn huyện Sóc Sơn.

Thiếu hụt nhân lực có chuyên môn

Chị Nguyễn Mai Lan, 46 tuổi, ở Thanh Xuân (Hà Nội), đang làm cho một công ty 100% vốn đầu tư của Nhật Bản. Do chồng thường xuyên công tác xa nhà, 2 con đang tuổi đi học, chị gặp vô vàn khó khăn khi một tay chăm lo chuyện học hành của các con, công việc cơ quan, rồi sức khỏe của bố chồng (mẹ chồng đã qua đời). “Thực sự tôi rất cần có sự hỗ trợ của những người làm nghề chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại gia đình. Nhưng hiện nay, lao động có chuyên môn trong lĩnh vực này còn thiếu. Nếu thuê qua các công ty cung cấp người giúp việc, chi phí khá cao mà chất lượng chuyên môn lại khó bảo đảm” - chị Nguyễn Mai Lan chia sẻ.

Những người có hoàn cảnh tương tự như chị Nguyễn Mai Lan đang ngày càng nhiều. Theo Cục Dân số (Bộ Y tế), năm 2024, cả nước có 14,2 triệu người cao tuổi, chiếm 14% tổng dân số, trong đó gần 2 triệu người từ 80 tuổi trở lên. Tuổi thọ bình quân năm 2024 của cả nước là 74,7 tuổi. Tuy nhiên, số năm sống khỏe mạnh là khoảng 65,4 tuổi, tức người Việt Nam trung bình có khoảng 8 năm sống trong tình trạng bệnh tật hoặc suy giảm chức năng. Nói cách khác, người cao tuổi Việt Nam hiện đang đối mặt với tình trạng sức khỏe suy giảm nghiêm trọng và tỷ lệ mắc đa bệnh lý cao. Có đến 70% người cao tuổi mắc từ hai bệnh trở lên.

Trong khi đó, nguồn nhân lực chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại Việt Nam hiện còn hạn chế. Cục trưởng Cục Dân số Lê Thanh Dũng cho biết: Số lượng bác sĩ, điều dưỡng, nhân viên y tế chuyên ngành Lão khoa còn thiếu so với nhu cầu cần được chăm sóc. Ở cộng đồng, đa số nhân viên y tế ở tuyến huyện, xã, y tế thôn bản, cộng tác viên dân số, nhân viên công tác xã hội, trợ giúp xã hội, tình nguyện viên chưa được đào tạo tập huấn kiến thức về lão khoa, phục hồi chức năng.

Theo báo cáo tổng hợp kết quả hằng năm, số tình nguyện viên chăm sóc sức khỏe người cao tuổi là 134.939 người, chủ yếu là cộng tác viên dân số, hầu hết chưa được đào tạo về chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Số nhân viên y tế được đào tạo, tập huấn về lão khoa là 7.849 người. Đáng chú ý, đến nay Việt Nam chưa có đội ngũ nhân viên chăm sóc người cao tuổi” chính quy, chưa có mã nghề nghiệp, cũng như chưa tổ chức đào tạo chính thức ở các bậc trung cấp, cao đẳng hay đại học, dẫn đến thiếu hụt trầm trọng nhân lực trong lĩnh vực này.

Cần chuẩn hóa công tác chăm sóc người cao tuổi

Cũng theo Cục trưởng Cục Dân số Lê Thanh Dũng, hệ thống cơ sở chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại Việt Nam hiện nay còn thiếu và phân bố không đồng đều. Các cơ sở chăm sóc người cao tuổi như viện dưỡng lão, trung tâm chăm sóc người cao tuổi chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, trong khi đó, trên 70% người cao tuổi sống ở nông thôn lại rất khó tiếp cận dịch vụ chăm sóc chuyên nghiệp. Số bệnh viện có Khoa Lão khoa hoặc khu điều trị dành cho người cao tuổi chỉ khoảng 140 cơ sở, trong khi đó, trạm y tế xã, phường cơ bản thiếu nhân lực chuyên môn và thiết bị phù hợp để chăm sóc người cao tuổi. Hình thức chăm sóc tại gia đình vẫn chiếm chủ yếu, nhưng người chăm sóc phần lớn là người thân, chưa qua đào tạo, dẫn đến chất lượng chăm sóc còn nhiều hạn chế.

Từ đây, Cục trưởng Lê Thanh Dũng đề xuất, cần thiết phải có nghề chăm sóc người cao tuổi trong danh mục nghề nghiệp Việt Nam, đồng thời xây dựng mã ngành nghề đào tạo chính quy, chuẩn hóa kỹ năng, trình độ, đáp ứng nhu cầu xã hội. Cùng với đó, đa dạng loại hình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại gia đình, cộng đồng và cơ sở chăm sóc, giúp người cao tuổi tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe phù hợp.

Để chuẩn hóa công tác chăm sóc người cao tuổi, Trợ lý Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại Việt Nam Đặng Huyền đề xuất: Đội ngũ nhân viên chăm sóc cần được đào tạo bài bản, chuyên sâu, theo từng chuyên ngành, cấp độ, phù hợp với tình trạng sức khỏe, khả năng tự chăm sóc và nhu cầu của người cao tuổi. Công tác đào tạo phải được thực hiện theo hướng chuẩn hóa nội dung, đa dạng hóa, xã hội hóa, bảo đảm tính thực hành, phù hợp với các mô hình chăm sóc tại gia đình, cộng đồng và các cơ sở chăm sóc.

Còn theo PGS.TS Phạm Tiến Nam, Trưởng Bộ môn Công tác xã hội, Trường Đại học Y tế công cộng, cần vận dụng tối đa các nguồn lực sẵn có và huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội hóa, thu hút sự tham gia của khu vực kinh tế tư nhân và các tổ chức xã hội trong đầu tư và cung ứng dịch vụ chăm sóc người cao tuổi. Cùng với đó, chú trọng nhiệm vụ xây dựng mạng lưới thực hiện chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại gia đình và cộng đồng. Mục tiêu là hướng dẫn người cao tuổi phòng bệnh, chữa bệnh, tự phục hồi chức năng, tự chăm sóc sức khỏe, nâng cao sức khỏe thông qua luyện tập dưỡng sinh, chăm sóc sức khỏe tinh thần thông qua các hoạt động vui chơi, giải trí... các hoạt động văn hóa, văn nghệ; rèn luyện trí nhớ; tư vấn các chế độ chính sách để bảo vệ quyền và lợi ích của người cao tuổi.

Mai Hoa