Chuyên gia địa chấn học giải mã siêu động đất miền Đông Nhật Bản 2011

Cơ quan nghiên cứu phát triển hải dương Nhật Bản (JAMSTEC) cho biết đã phối hợp với các nhà khoa học Mỹ tiến hành một cuộc điều tra từ tháng 9 đến tháng 12/2025 tại đáy biển thuộc khu vực tâm chấn của siêu động đất xảy ra ngày 11/3/2011 ở miền Đông Nhật Bản. Các nhà khoa học đã sử dụng tàu khảo sát biển sâu Chikyu của JAMSTEC để khoan thăm dò 3 địa điểm gần tâm chấn ở độ sâu 7.000m nước trên một diện tích có bề ngang 100m.

Tàu khảo sát biển sâu Chikyu. Ảnh: Jamstec.

Kết quả cho thấy ở ranh giới giữa hai mảng kiến tạo lục địa và đại dương, đất đá thuộc mảng lục địa có độ rắn cao hơn so với mảng đại dương. Sự khác biệt này là nguyên nhân chính của các đứt gãy và chuyển động trượt của các mảng kiến tạo. Kết quả nghiên cứu cũng cho biết mỗi năm mảng đại dương tại khu vực khảo sát bị chìm xuống khoảng 10cm, còn rìa ngoài cùng của mảng lục địa bị đẩy sâu vào đất liền, khiến đất đá trở nên rắn hơn. Do các hoạt động này, vào thời điểm xảy ra thảm họa kép miền Đông Nhật Bản năm 2011 mảng lục địa bị đẩy ra ngoài khơi khoảng 50m, còn đáy biển trồi lên khoảng 10m và đây là nguyên nhân gây siêu động đất kèm theo sóng thần.

Kết quả nghiên cứu này được coi là một bước tiến lớn của địa chấn học ứng dụng, góp phần giảm thiểu thiệt hại khi xảy ra siêu động đất trong tương lai. Giáo sư Imamura Fumihiko - Giám đốc Viện Nghiên cứu Quốc tế về Khoa học Thảm họa tại Đại học Tohoku, cho rằng thảm họa kép miền Đông Nhật Bản năm 2011 là một bài học quý giá cần tiếp tục nghiên cứu.

Giáo sư Imamura nói: “Bởi vì chúng ta không thể biết chắc khi nào sẽ xảy ra thiên tai, nên việc nâng cao kiến thức và chuẩn bị sẵn sàng là rất quan trọng. Ví dụ như để tránh sóng thần, chúng ta cần xác định rõ điểm lánh nạn, tuyến đường lánh nạn. Sóng thần bao giờ cũng đến sau động đất và khoảng thời gian sau động đất là rất quý giá để bảo vệ an toàn bản thân. Càng hiểu biết rõ và chuẩn bị tốt bao nhiêu, càng giảm được thiệt hại bấy nhiêu”.

Siêu động đất miền Đông Nhật Bản xảy ra ngày 11/3/2011, gây ra sóng thần cao tới 40m, tàn phá vùng Đông Bắc Nhật Bản, khiến khoảng 15.893 người chết và trở thành trận động đất mạnh nhất từng ghi nhận ở Nhật Bản. Trong bối cảnh Nhật Bản vẫn đang tiếp tục đối mặt với nguy cơ xảy ra siêu động đất mang tính hủy diệt với xác suất lên tới 80%, thảm họa này sẽ tiếp tục là đề tài cho các nghiên cứu địa chấn học ứng dụng trong thời gian tới.

Tuấn Nhật, Ngọc Huân/VOV-Tokyo