Chuyên gia đề nghị làm rõ hơn một số nội dung khi sửa Luật Hóa chất

TS. Phùng Hà: Dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi) lần này phù hợp với xu thế kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu khí phát thải nhà kính, thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050 của Chính phủ. Ảnh: Nguyễn Duyên

Đó là một trong những điểm nhấn quan trọng mà TS. Phùng Hà - Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương) - đã chia sẻ với phóng viên Báo Kiểm toán về Dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi).

Sửa Luật để bắt kịp xu thế phát triển xanh cho ngành hóa chất

Thưa ông! Dự thảo Luật Hóa chất (sửa đổi) đang tiếp tục thu hút sự quan tâm của dư luận. Xin ông cho biết sự cần thiết của việc sửa đổi Luật lần này?

Sau gần 17 năm đi vào cuộc sống, Luật Hóa chất 2007 đang bộc lộ một số hạn chế, nhất là chưa bắt kịp được xu thế phát triển xanh, tuần hoàn, bền vững cũng như mục tiêu đưa phát thải ròng về 0 (Net zero) vào năm 2050 của Việt Nam. Có thể kể ra một số điểm cần sửa đổi như sau:

Luật Hóa chất 2007 chưa quy định rõ ràng và chính xác phạm vi và đối tượng áp dụng một số hoạt động quản lý; chưa rõ ràng về hoạt động sản xuất hóa chất; chưa có các quy định về hóa học xanh, công nghiệp xanh...

Luật Hóa chất 2007 cũng chưa nêu bật được vai trò nền tảng, then chốt của ngành công nghiệp hóa chất. Thực tế là hóa chất đóng vai trò quan trọng và có mặt hầu hết các hoạt động kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp, liên quan đến mọi ngành nhưng do đặc thù tiềm ẩn nguy cơ xảy ra sự cố hoặc phát thải hóa chất ảnh hưởng đến sức khỏe con người, gây ô nhiễm môi trường nên một số địa phương có chủ trương không thu hút đầu tư dự án hóa chất. Vì vậy, các nhà đầu tư gặp khó khăn khi đầu tư các dự án hóa chất.

Đối với quy định quản lý hóa chất, Luật Hóa chất 2007 chủ yếu tập trung vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu hóa chất, còn có những lỗ hổng quản lý trong chu trình vòng đời của hóa chất như vấn đề tiêu hủy hóa chất...

Bên cạnh đó, nhiều hóa chất nguy hiểm thường có tính lưỡng dụng, đôi khi bị sử dụng sai mục đích (hóa chất công nghiệp nhưng sử dụng trong chế biến thực phẩm; tiền chất ma túy, tiền chất vũ khí hóa học, tiền chất vật liệu nổ công nghiệp) trái quy định, gây ra nhiều khó khăn cho cơ quan quản lý và doanh nghiệp. Ngày càng xuất hiện thêm các tiền chất ma túy cần phải cập nhật nhanh chóng, kịp thời.

Hiện nay, thành phần của nhiều sản phẩm như sơn, mực in, keo dán, chất tẩy rửa đến mỹ phẩm, đồ chơi… có chứa hóa chất nguy hiểm nhưng người tiêu dùng chưa được cung cấp thông tin về các thành phần nguy hiểm hoặc thông tin còn chung chung do chưa có quy định, chưa có cảnh báo nguy hiểm về nguy cơ cháy nổ, nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe đối với người tiếp xúc.

Chính vì thế, việc sửa đổi Luật Hóa chất 2007 là thực sự cần thiết để khắc phục các bất cập, hạn chế hiện nay, tạo hành lang pháp lý phù hợp cho ngành công nghiệp then chốt này phát triển theo hướng xanh và bền vững.

Nhiều điểm mới của Luật Hóa chất (sửa đổi)

Vậy Luật Hóa chất sửa đổi năm 2025 có những điểm mới gì nhằm khắc phục những hạn chế của Luật Hóa chất 2007, thưa ông?

Dự thảo Luật Hóa chất 2025 qua nhiều hội thảo, lấy ý kiến góp ý, thẩm định sơ bộ,….về cơ bản đã khắc phục được những bất cập của Luật Hóa chất 2007.

Cụ thể, về phát triển công nghiệp hóa chất, Luật đã đưa nhiều quy định để ngành công nghiệp hóa chất phát triển thành ngành công nghiệp nền tảng như các chính sách về ưu đãi đặc biệt, hỗ trợ đặc biệt, các quy định về áp dụng nguyên tắc hóa học xanh…

Dự thảo Luật lần này đã tích hợp được cả nội dung về phát triển công nghiệp hóa chất và nội dung quản lý an toàn hóa chất - điểm khác biệt lớn mà hầu như không có bất kỳ Luật quản lý hóa chất nào của các nước phát triển trên thế giới có được.

Bên cạnh đó, Dự thảo Luật phù hợp với xu thế kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu khí phát thải nhà kính, thực hiện cam kết Net Zero vào năm 2050 của Chính phủ khi đưa ra các quy định về hóa học xanh trong thiết kế, lựa chọn công nghệ, vận hành.

Dự thảo Luật cũng có nội dung quản lý hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, phù hợp với xu thế quản lý hóa chất trên thế giới.

Ngoài ra, Dự thảo Luật đã bổ sung quy định về tiêu hủy hóa chất bên cạnh các quy định về sản xuất, vận chuyển, sử dụng, lưu kho, thải bỏ...

Là một chuyên gia trong ngành hóa chất, ông có góp ý gì cho Dự thảo Luật lần này?

Trước hết, về nội dung phát triển công nghiệp hóa chất, Dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi lần này có đề cập đến các chính sách ưu đãi để phát triển ngành công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, hiện đại. Tuy nhiên, Dự thảo Luật cần làm rõ tính đồng bộ với Luật Đầu tư và các luật khác liên quan để tăng tính khả thi cho việc đưa ra các chính sách hỗ trợ, ưu đãi đặc biệt.

Bên cạnh đó, Điều 7 trong Dự thảo phải sửa lại một số khái niệm, không phải ưu tiên phân bón hàm lượng cao mà phải là phân bón hiệu quả cao (Enhanced Efficiency Fertilizer-EEF) bởi nếu hàm lượng cao, cây hấp thụ không hết, vừa tốn kém vừa gây ô nhiễm môi trường, phân bón EEF vừa tốt cho cây trồng, vừa ít tổn thất, giảm khí phát thải nhà kính.

Đối với hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nên giao cho Chính phủ quy định, không nên luật hóa nghị định thông tư.

Luật Hóa chất (sửa đổi) với nhiều điểm mới được kỳ vọng giúp khắc phục các bất cập hiện nay, tạo hành lang pháp lý phù hợp cho ngành công nghiệp then chốt này phát triển theo hướng xanh và bền vững. Ảnh: ST

Việc quy định khái niệm "hóa dược" tại Luật Hóa chất sửa đổi là cần thiết nhằm phân định rõ đối tượng được hưởng ưu đãi. Ngoài ra, trên thế giới, người ta đều phải định nghĩa hóa dược, do khái niệm này đôi khi nằm giữa hóa học và dược phẩm, ngay trong hóa học thì hóa dược lại là sự giao thoa, kết hợp giữa hóa hữu cơ, hóa sinh, công nghệ sinh học…

Về ý kiến đề nghị chỉnh sửa làm rõ hóa chất có bao gồm phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến thực phẩm, hương liệu thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến vitamin, khoáng chất, Dự thảo Luật cần có các điều khoản quy định loại trừ rõ ràng để thuận tiện cho việc hiểu và triển khai thực hiện, tránh chồng chéo giữa quy định của luật này và các luật khác có liên quan.

Đối với nội dung về nguyên tắc hóa học xanh, Dự thảo mới quy định "Nguyên tắc hóa học xanh là bộ nguyên tắc được áp dụng trong thiết kế, lựa chọn công nghệ, thiết bị quy trình sản xuất, sử dụng và thải bỏ hóa chất nhằm giảm thiểu hoặc loại bỏ việc sử dụng và tạo ra các hóa chất nguy hiểm". Tuy nhiên, đây là quy định chung chung nên rất khó thực hiện.

Vì vậy, Dự thảo Luật cần quy định cụ thể hơn, ví dụ theo 12 nguyên tắc hóa học xanh của Paul Anastas và John Warner bao gồm: phòng tránh; đảm bảo tính kinh tế; phương pháp tổng hợp ít nguy hại; hóa chất an toàn hơn; dung môi và các chất phụ trợ an toàn hơn; thiết kế nhằm sử dụng hiệu quả năng lượng; sử dụng nguyên liệu có thể tái sinh; giảm thiểu dẫn xuất; xúc tác; tính toán, thiết kế để sản phẩm có thể phân hủy sau sử dụng; phân tích thời gian hữu ích để ngăn ngừa ô nhiễm; hóa học an toàn hơn để đề phòng các sự cố.

Với nội dung về vận chuyển hóa chất, cơ quan soạn thảo cần kiểm tra sự tương thích giữa Điều 14 của Dự thảo Luật Hóa chất sửa đổi với quy định của Nghị định số 161/2024/NĐ-CP ngày 18/12/2024 quy định Danh mục hàng hóa nguy hiểm, vận chuyển hàng hóa nguy hiểm và trình tự, thủ tục cấp giấy phép, cấp giấy chứng nhận hoàn thành chương trình tập huấn cho người lái xe hoặc người áp tải vận chuyển hàng hóa nguy hiểm trên đường bộ.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Nguyễn Duyên