Chuyển đổi số ở doanh nghiệp Việt: khoảng cách lớn giữa kỳ vọng và thực tiễn

Chuyển đổi số là yêu cầu tất yếu để doanh nghiệp phát triển. Ảnh: Duy Khánh.

Thực trạng và rào cản chính

Theo một kết quả khảo sát toàn quốc do Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa phối hợp với Vụ Kinh tế và Xã hội số (Bộ Khoa học và Công nghệ) tổ chức gần đây, quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam vẫn còn rất nhiều thách thức. Hiện vẫn còn tới hơn 5% doanh nghiệp chưa bắt đầu chuyển đổi số. Đáng chú ý, có tới 69% doanh nghiệp mới chỉ tiếp cận chuyển đổi số ở mức độ ứng dụng cơ bản như sử dụng email hay phần mềm kế toán. Điều này có nghĩa là hơn 2/3 số doanh nghiệp ở Việt Nam chưa thực sự bắt nhịp được với quá trình tất yếu này.

Một trong những rào cản lớn nhất là nhận thức và quyết tâm của lãnh đạo doanh nghiệp, cũng như sự ủng hộ của người lao động trong bộ máy. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp cũng không biết phải bắt đầu chuyển đổi số từ đâu và bắt đầu như thế nào. Thị trường có nhiều giải pháp nhưng doanh nghiệp lại lúng túng trong việc tìm ra công cụ đáp ứng đúng nhu cầu của mình, khiến họ chưa thể tìm thấy lối ra.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp đã bước đầu chuyển đổi số nhưng vẫn đang áp dụng công nghệ một cách manh mún. Chẳng hạn, một doanh nghiệp sử dụng tới 5 phần mềm riêng rẽ, cùng với các quy trình thủ tục phức tạp, khiến hệ thống thiếu sự đồng bộ và khó quản lý tổng thể.

Ông Nguyễn Quang Đức - Tổng Giám đốc Công ty cổ phần ICOLanguage chia sẻ: “Việc sử dụng nhiều phần mềm sẽ phát sinh và tốn nhiều thời gian hơn. Bởi vì các phần mềm không liên thông được với nhau, cho nên với một khách hàng có khi phải nhập liệu tối thiểu hai lần về thông tin”.

Thay vì xây dựng một chiến lược tổng thể, nhiều doanh nghiệp chỉ tìm kiếm các công cụ để xử lý những bài toán tức thời của từng phòng ban, dẫn đến một hệ thống thiếu đồng bộ và kém hiệu quả. Không chỉ vậy, rào cản còn đến từ tâm lý e dè, sợ thay đổi của một bộ phận nhân sự khi cảm thấy việc chuyển đổi số có quá nhiều khó khăn.

Rào cản lớn nhất khiến doanh nghiệp e ngại chính là không có một lộ trình rõ ràng. Việc thiếu định hướng khiến mọi khoản đầu tư thử nghiệm đều trở nên mạo hiểm, gây lãng phí nguồn lực, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ và vừa vốn đã eo hẹp về tài chính và nhân sự.

Theo bà Nguyễn Thu Giang - Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội phần mềm và dịch vụ CNTT Việt Nam: “Chuyển đổi số thực sự không phải là câu chuyện của công nghệ, mà là câu chuyện của việc làm sao mọi người đáp ứng được sự thay đổi và nhìn thấy được lợi ích. Có thể giai đoạn đầu chỉ thấy những thay đổi rất nhỏ, nhưng về lâu dài, lợi ích và hiệu quả sẽ ngày càng lớn”.

Ngoài ra, bài toán về thiếu hụt nhân sự có chuyên môn kỹ thuật để vận hành và tìm kiếm giải pháp công nghệ phù hợp cũng là một thách thức lớn. Các doanh nghiệp luôn phải cân đối giữa lợi ích và chi phí. Khi chi phí nhân công vẫn còn rẻ và áp lực cạnh tranh trên thị trường chưa đủ lớn, thì doanh nghiệp chưa có động lực mạnh mẽ để gia nhập nền kinh tế số. Trở ngại về chi phí đầu tư ban đầu và chi phí vận hành, trong khi biên lợi nhuận thấp, cũng khiến nhiều hộ kinh doanh và cơ sở kinh doanh quy mô nhỏ ngần ngại.

Cuối cùng, nguy cơ về an ninh mạng và rò rỉ dữ liệu kinh doanh khi chuyển mọi hoạt động lên môi trường số cũng là một nỗi lo không nhỏ.

Ảnh minh họa.

Giải pháp và hướng đi cho tương lai

Hiện nay, tại Việt Nam đang tồn tại nhiều loại hình doanh nghiệp, trong đó phần lớn là doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ và hộ kinh doanh. Nhiều đơn vị trong số này, ví dụ như một quán bún, quán cà phê… cũng được xem là “mạch máu” của nền kinh tế nhưng lại khó có thể nói về việc "chuyển đổi số" ngay lập tức do đặc thù văn hóa tiêu dùng của người Việt vẫn thích trải nghiệm thực tế.

Theo ông Nguyễn Kim Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, sự chậm trễ trong chuyển đổi số sẽ khiến doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều nguy cơ trong bối cảnh cạnh tranh hiện nay. Bởi, quy luật cạnh tranh không chờ đợi một ai.

"Câu chuyện chuyển đổi số là tất yếu và đương nhiên, và đó là lợi thế cạnh tranh quan trọng số một trong chiến lược phát triển của doanh nghiệp” - ông Hùng khẳng định.

Các chuyên gia cũng cho rằng, vấn đề không nằm ở việc yêu cầu doanh nghiệp phải làm gì, bởi họ là người bỏ tiền ra kinh doanh. Thay vào đó, điều cốt lõi là cần phải tạo ra một môi trường, một thể chế dẫn dắt bình đẳng, minh bạch và có tính cạnh tranh. Giải pháp căn cơ nhất là phải thay đổi được tư tưởng của người chủ doanh nghiệp và toàn bộ hệ thống nhân sự.

Đồng thời, cần phải khích lệ, thúc đẩy để doanh nghiệp mong muốn được minh bạch, mong muốn một môi trường cạnh tranh bình đẳng. Khi đó, chuyển đổi số sẽ diễn ra một cách đương nhiên trên mọi ngóc ngách và hơi thở hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp…

Cùng với đó, để vượt qua những rào cản hiện tại, các doanh nghiệp cần xây dựng một lộ trình chuyển đổi số toàn diện, vừa chú trọng công nghệ vừa đặt con người làm trung tâm. Đầu tư đào tạo để nhân sự làm chủ công cụ số, giảm bớt tâm lý e ngại thay đổi sẽ giúp tăng hiệu quả triển khai. Song song, việc lựa chọn các giải pháp công nghệ tích hợp, có khả năng liên thông giữa các phòng ban là chìa khóa hạn chế tình trạng rời rạc, đồng thời đảm bảo tính đồng bộ trong quản trị.

Bên cạnh nỗ lực nội tại, doanh nghiệp cũng nên tận dụng các chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, hiệp hội ngành nghề và các quỹ đổi mới sáng tạo nhằm giảm gánh nặng chi phí ban đầu. Việc xây dựng chiến lược an ninh mạng vững chắc, cùng với văn hóa doanh nghiệp minh bạch, cạnh tranh công bằng, sẽ tạo niềm tin cho khách hàng và khuyến khích toàn bộ tập thể đồng hành.

Hành trình chuyển đổi số vì vậy không còn là lựa chọn, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc, trong đó thành công phụ thuộc nhiều nhất vào tư duy đổi mới và vai trò tiên phong của người lãnh đạo.

Nhiên Nhiên