Chuyển đổi số ngành ngân hàng và những đột phá trong năm 2024

Nếu như cách đây 10 năm, việc thực hiện chuyển khoản, thanh toán bằng điện thoại di động vẫn còn xa lạ với nhiều người ở thành thị thì hiện nay, kể cả những vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa,.. người dân đã có thể chuyển tiền 24/7, quét mã QR, xác thực sinh trắc học, thanh toán tiền điện, nước, học phí, bảo hiểm, mua sắm online… trên thiết bị cầm tay kết nối internet của mình.

Sự bùng nổ của các dịch vụ thanh thanh toán không tiền mặt

Trước đó, đáp ứng chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành Kế hoạch chuyển đổi số (CĐS) ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (Quyết định số 810/QĐ-NHNN ngày 11/5/2021). Sau 3 năm triển khai, hoạt động CĐS ngành Ngân hàng đã đạt được những thành quả đáng khích lệ, đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế.

Điểm nổi bật nhất trong quá trình thực hiện chuyển đổi số ngành ngân hàng, thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia trong năm 2024, đầu tiên phải kể đến những con số ấn tượng về việc triển khai thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM).

Ngành ngân hàng đã thúc đẩy quá trình chuyển đổi, thanh toán không tiền mặt sâu rộng trong người dân

Số liệu từ Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA), trong 8 tháng đầu năm 2024 so với cùng kỳ năm 2023 cho thấy: Giao dịch TTKDTM tăng 59,05% về số lượng và 33,64% về giá trị, qua kênh Internet tăng 50,85% về số lượng và 33,15% về giá trị, qua kênh điện thoại di động tăng 58,95% về số lượng và 36,60% về giá trị, qua QR Code tăng 109,03% về số lượng và 111,37% về giá trị. Giao dịch qua Hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng tăng 6,46% về số lượng và tăng 30,51% về giá trị; qua Hệ thống bù trừ, chuyển mạch giao dịch tài chính tăng 34,03% về số lượng và 18,49% về giá trị.

Để thúc đẩy tài chính số, phục vụ cho các hoạt động giao dịch, thương mại trên môi trường điện tử, với sự tích cực của ngành ngân hàng, tính đến nay đã có khoảng 87% người trưởng thành đã mở tài khoản thanh toán tại hệ thống các ngân hàng trong cả nước với tổng 180 triệu tài khoản và 138 triệu thẻ ngân hàng. Số lượng điểm chấp nhận thẻ đạt 1,8 triệu đơn vị, cùng mạng lưới thanh toán chấp nhận mã QR đang ngày càng phủ rộng nhanh chóng. Tốc độ tăng trưởng thanh toán qua di động hằng năm luôn đạt trên 90% trong 6 năm gần đây.

Để phát huy được tối đa lợi ích của người dân trên môi trường số, cùng với việc triển khai các dịch vụ thanh toán điện tử, các ngân hàng còn tích cực liên kết với các tổ chức, doanh nghiệp để hình thành nên hệ sinh thái số đa dạng, đem lại nhiều tiện ích hấp dẫn cho người dùng, giúp người dân tự tin số hóa hơn.

Các ngân hàng số cũng đang giúp người dân dễ dàng thực hiện các giao dịch cá nhân, dịch vụ công thông qua ứng dụng Mobile Banking, không những tiết kiệm thời gian đi lại, công sức, tiền bạc mà còn đem đến những trải nghiệm số tiện lợi chưa từng có: thanh toán điện nước, viễn thông, y tế, giáo dục, mua sắm trên các sàn TMĐT, gọi xe, đặt nhà hàng, đặt tour du lịch, bảo hiểm, chứng khoán,... chỉ qua những cú chạm nhẹ trên ứng dụng ngân hàng điện tử.

Gần đây nhất, để đáp ứng nhu cầu của người dân trong bối cảnh giá vàng thế giới tăng cao, việc tiếp cận nguồn hàng trở nên khó khăn với nhiều người, từ ngày 3/6/2024, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cũng đã chính thức bán vàng trực tiếp cho 4 ngân hàng gồm: Vietcombank, BIDV, Agribank và VietinBank để các ngân hàng này bán vàng trực tiếp tới người dân thông qua các ứng dụng. Người dân chỉ cần truy cập, nhập thông tin đặt hàng và được hẹn đến các điểm giao dịch để nhận vàng và thanh toán không tiền mặt.

Nâng cao năng lực bảo mật cho khách hàng khi giao dịch trên môi trường số

Theo số liệu từ NHNN, hiện nay, hầu hết các nghiệp vụ ngân hàng cơ bản đã được số hóa (mở tài khoản thanh toán, mở thẻ ngân hàng, mở sổ tiết kiệm,...) với 95% số lượng giao dịch được xử lý trên kênh số. Việc mở tài khoản trực tuyến qua các ứng dụng ngân hàng (Mobile Banking) cũng đã trở nên đơn giản và nhanh chóng hơn bao giờ hết nhờ phương thức xác minh danh tính điện tử eKYC (nhận diện khách hàng bằng công nghệ AI dựa vào thông tin sinh trắc học, giấy tờ tùy thân).

Khách hàng cũng có thể mở thẻ tín dụng, gửi tiết kiệm trực tuyến hoặc đăng ký vay tín chấp online và được giải ngân trực tiếp vào tài khoản thanh toán cá nhân của mình chỉ trong vài phút, thay vì phải đến các phòng giao dịch truyền thống như trước đây. Ngành ngân hàng cũng đã triển khai nhiều giải pháp như làm sạch tài khoản, áp dụng biện pháp xác thực mạnh trong giao dịch (sinh trắc, OTP…), áp dụng cơ chế giám sát giao dịch bất thường để xử lý kịp thời các trường hợp nghi vấn phát sinh.

Các ngân hàng tham gia bán vàng online giúp người dân dễ dàng tiếp cận nguồn vàng hơn

Trong năm 2024, một dấu mốc đặc biệt của ngành ngân hàng trong việc triển khai các giải pháp bảo mật, đảm bảo an toàn cho người dân khi giao dịch trên môi trường số là áp dụng sinh trắc học bắt buộc khi chuyển khoản đối với những giao dịch có giá trị từ 10 triệu đồng trở lên, có hiệu lực từ ngày 1/7/2024. Tiếp đó, từ ngày 1/10, các ngân hàng cũng đồng loạt thực hiện áp dụng bắt buộc sinh trắc học khi mở thẻ ngân hàng. Quy định nhằm bảo vệ khách hàng, giảm thiểu tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản của khách hàng cũng như phòng ngừa những dịch vụ cho thuê, mượn, mua bán tài khoản, ví điện tử để phục vụ cho các mục đích bất hợp pháp.

Việc triển khai áp dụng sinh trắc học ngân hàng đã nhanh chóng được người dân, các tổ chức và doanh nghiệp trong cả nước ủng hộ. Theo Vụ Thanh toán (NHNN), tính đến giữa tháng 8/2024, đã có khoảng 38 triệu tài khoản ngân hàng được thu thập dữ liệu sinh trắc học đối chiếu với dữ liệu, trong đó có gần 4 triệu ví điện tử.

Ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán cho biết, trong tháng 8/2024, số vụ khách hàng bị lừa mất tiền giảm khoảng 50% so với mức trung bình của 7 tháng đầu năm. Đặc biệt, số lượng tài khoản nhận tiền lừa đảo đã giảm tới 72%, với một số tổ chức tín dụng không ghi nhận thêm bất kỳ vụ việc lừa đảo nào trong tháng 8 và đầu tháng 9/2024. Trung bình mỗi ngày, hệ thống xử lý khoảng 25 triệu giao dịch, trong đó có 1,6 triệu giao dịch có giá trị từ 10 triệu đồng trở lên. Mặc dù số lượng giao dịch không thay đổi nhiều so với trước ngày 1/7/2024, nhưng số vụ lừa đảo đã giảm mạnh, cho thấy tác động tích cực từ quy định mới này.

Bước nhảy vọt về hạ tầng số của ngành

Để thực hiện CĐS toàn diện, triệt để, việc đầu tư, nâng cấp hạ tầng số của ngành ngân hàng là yêu cầu bắt buộc và vô cùng cấp thiết. Tính đến hết quý III/2024, toàn thị trường có hơn 21.000 ATM và 671.000 POS; mạng lưới chấp nhận thanh toán (POS/QR Code) phủ đến hầu hết các địa phương trên toàn quốc.

Không những vậy, Việt Nam còn đã hoàn tất kết nối hệ thống thanh toán xuyên biên giới qua QR Code với Thái Lan, Campuchia, Lào (đang tiếp tục triển khai với Hàn Quốc, Nhật Bản), cho phép khách hàng thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ tại nước ngoài thông qua QR Code ngay trên ứng dụng di động (Mobile App) của ngân hàng Việt Nam và ngược lại.

Với sự chỉ đạo quyết liệt của NHNN trong triển khai thực hiện Đề án 06, toàn ngành ngân hàng đã tích cực trong các nhiệm vụ liên quan đến kết nối, khai thác Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (CSDLQGVDC) làm sạch dữ liệu khách hàng và các hoạt động nghiệp vụ của ngành Ngân hàng; ứng dụng thẻ căn cước công dân (CCCD) gắn chíp và ứng dụng tài khoản định danh và xác thực điện tử (VNeID) để xác minh khách hàng khi cung ứng dịch vụ, qua đó góp phần tăng cường an ninh, an toàn trong quá trình phổ cập thanh toán số.

Đến nay ngành ngân hàng Việt đã có 54 tổ chức tín dụng (TCTD) thực hiện phối hợp với các doanh nghiệp được Bộ Công an cấp phép để triển khai thực tế ứng dụng thẻ CCCD gắn chíp qua thiết bị tại quầy; 47 TCTD và 31 trung gian thanh toán (TGTT) đã phối hợp với các doanh nghiệp được Bộ Công an cấp phép để triển khai ứng dụng thẻ CCCD gắn chíp qua ứng dụng Mobile App; 29 TCTD và 13 TGTT đang triển khai ứng dụng VNeID cho 3 luồng quy trình nghiệp vụ chính gồm mở tài khoản thanh toán; xác thực giao dịch thanh toán; đối chiếu, xác thực thông tin khách hàng.

Quy định áp dụng sinh trắc học khi thực hiện các giao dịch giá trị lớn của ngành ngân hàng đã góp phần giảm thiểu các rủi ro cho người dân, tăng cường mức độ an toàn cho tài khoản

Chưa dừng lại, các TCTD cũng đang tích cực nghiên cứu, tích hợp kỹ thuật để triển khai các nội dung nhiệm vụ khác như chấm điểm tín dụng, kết nối luồng liên kết tài khoản an sinh xã hội với tài khoản ngân hàng phục vụ cho chi trả an sinh xã hội, trong đó nhiều đơn vị đã triển khai thực tế đem đến nhiều tiện ích cho người dân, doanh nghiệp, hỗ trợ công tác quản lý nhà nước, thúc đẩy chuyển đổi số ngành Ngân hàng.

Theo Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng, thời gian qua, ngành ngân hàng đã nỗ lực không ngừng và phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành liên quan trong công cuộc chuyển đổi số và đã đạt được nhiều thành quả trên các trụ cột quan trọng: Chuyển đổi nhận thức, hoàn thiện thể chế, nâng cấp hạ tầng, ứng dụng khai thác dữ liệu và phát triển các mô hình ngân hàng số; cùng với công tác bảo đảm an ninh, an toàn... Thời gian tới, NHNN tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành liên quan triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các giải pháp CĐS ngành ngân hàng.

CTV Huệ Linh/VOV.VN