Chuyển biến công tác phòng ngừa ô nhiễm môi trường

Hơn 100 tấn rác thải sinh hoạt mỗi ngày; gần 70% lượng nước thải đô thị chưa qua xử lý. Đó là những con số thách thức đối với tỉnh Hòa Bình trong công tác phòng ngừa ô nhiễm. Trước thực tế này, những năm qua, tỉnh đã xây dựng và hoàn thiện các quy định về bảo vệ môi trường (BVMT), biến những nguyên tắc trên giấy thành công cụ quản lý thực tiễn.

Cụm công nghiệp Tiên Tiến (thành phố Hòa Bình) đầu tư nhà máy xử lý nước thải hiện đại, đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường.

Từ Chỉ thị số 30-CT/TU, ngày 14/11/2022 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy liên quan đến vấn đề quản lý chất thải rắn sinh hoạt, Quyết định số 1792/QĐ-UBND, ngày 4/8/2023 của UBND tỉnh về phân loại rác tại nguồn, đến những điều chỉnh trong Quy hoạch tỉnh Hòa Bình, tất cả đều hướng đến mục tiêu chung là kiểm soát ô nhiễm ngay từ gốc, trước khi trở thành vấn đề nan giải. Những chính sách này không chỉ đặt ra yêu cầu cho chính quyền và doanh nghiệp, mà còn đòi hỏi sự thay đổi từ mỗi người dân. Phân loại rác từ hộ gia đình, xử lý chất thải tại nguồn hay nâng cao trách nhiệm trong sản xuất… tất cả đều là những mảnh ghép nhỏ tạo nên bức tranh môi trường bền vững.

Cột khói xám từ các nhà máy; dòng nước đổi màu chảy về hạ lưu… đó là hình ảnh từng xuất hiện tại khu công nghiệp và vùng khai thác tài nguyên ở Hòa Bình. Giờ đây, sự giám sát dần siết chặt. Hệ thống quan trắc môi trường tự động đã được lắp đặt tại một số điểm nóng, giúp theo dõi sát sao chất lượng không khí, nguồn nước và khí thải công nghiệp. Camera giám sát hoạt động 24/7, các chỉ số môi trường liên tục được cập nhật, tạo ra một bức tranh động về "sức khỏe" môi trường trong tỉnh.

UBND tỉnh đưa ra yêu cầu bắt buộc: Mọi doanh nghiệp khai thác khoáng sản và sản xuất công nghiệp phải có báo cáo đánh giá tác động môi trường trước khi triển khai dự án. Một động thái quyết liệt để hạn chế ảnh hưởng đến môi trường sống.

Từ năm 2022 đến nay, Sở Nông nghiệp và Môi trường (trước đây là Sở Tài nguyên và Môi trường) đã tham mưu tổ chức thẩm định và trình UBND tỉnh phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường được 120 dự án. Nhưng giữa chính sách và thực tế vẫn còn khoảng cách. Báo cáo Đoàn giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh, UBND tỉnh thẳng thắn nhìn nhận: Vẫn còn những nhà máy hoạt động với hệ thống xử lý nước thải "cho có”, những mỏ khai thác không khắc phục hoàn toàn hậu quả để lại. Vẫn còn cơ sở chăn nuôi đang tìm cách lách luật, xả thải trực tiếp ra môi trường thay vì đầu tư hệ thống xử lý đạt chuẩn…

Năm 2024, UBND tỉnh tiến hành kiểm tra 63 mỏ đá đang hoạt động và phát hiện một số vi phạm trong lĩnh vực khai thác, sử dụng vật liệu nổ, an toàn lao động và gây ô nhiễm môi trường. Qua đó ban hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính về khoáng sản và môi trường; tổng số tiền xử phạt trên 14,4 tỷ đồng…

Bên cạnh các biện pháp hành chính, tỉnh cũng đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về BVMT. Tỉnh đã và đang thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng vào công tác BVMT. Những ngày như "Ngày Môi trường thế giới 5/6" hay "Chiến dịch làm sạch môi trường" không còn là những khẩu hiệu khô khan, mà đã trở thành dịp để người dân, học sinh, công nhân cùng hành động. Không chỉ dừng lại ở các hoạt động phong trào, nhiều doanh nghiệp đã tìm kiếm giải pháp bền vững hơn. Mô hình kinh tế tuần hoàn - nơi rác thải không còn là thứ bỏ đi mà trở thành nguyên liệu cho một vòng đời sản phẩm mới đang được thử nghiệm ở nhiều lĩnh vực. Một số nhà máy đã áp dụng công nghệ tái chế nhựa, biến rác thải công nghiệp thành vật liệu xây dựng, hay sử dụng phế phẩm nông nghiệp để sản xuất phân bón hữu cơ.

Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng công tác phòng ngừa ô nhiễm môi trường vẫn đối diện với những khó khăn như: Cơ sở hạ tầng xử lý chất thải còn thiếu, đặc biệt là tại các khu công nghiệp và khu dân cư. Nguồn lực tài chính cho các dự án BVMT còn hạn chế… Giai đoạn 2022 - 2024, ngân sách phân bổ cho công tác BVMT lần lượt là 1,27%, 1,59% và 1,04% ngân sách tỉnh, tương đương 98 tỷ đồng; xấp xỉ 128 tỷ đồng và 107 tỷ đồng. Dù có sự gia tăng về tổng số tiền, song tỷ lệ chi ngân sách đang giảm.

Để thực sự tạo ra những thay đổi, tỉnh đã đặt ra những giải pháp hết sức căn cơ, như đầu tư nâng cấp hạ tầng xử lý chất thải, trong đó đẩy nhanh tiến độ xây dựng các nhà máy xử lý rác thải và nước thải tập trung. Áp dụng công nghệ quan trắc hiện đại để phát hiện và xử lý vi phạm gây ô nhiễm môi trường kịp thời. Huy động nguồn lực ngoài ngân sách để nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác BVMT…

Phòng ngừa ô nhiễm môi trường là nhiệm vụ cấp thiết đảm bảo sự phát triển bền vững. Những bước đi thời gian qua cho thấy sự quyết tâm của chính quyền địa phương, nhưng cũng đặt ra yêu cầu về sự hợp tác của toàn xã hội. Khi chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng cùng chung tay, Hòa Bình có thể từng bước đạt được mục tiêu phát triển xanh và bền vững trong tương lai.

Minh Vũ