Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội: Triển khai chậm vì đề xuất không sát thực tiễn

Dừng thực hiện nếu không kịp giao vốn trước 31/3/2023

Theo báo cáo mới đây của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sau 1 năm thực hiện Nghị quyết số 11/NQ-CP, Chính phủ, các bộ, cơ quan, địa phương đã nỗ lực thực hiện các nhiệm vụ được giao; ban hành 17/17 văn bản hướng dẫn thực hiện các chính sách thuộc Chương trình.

Giải ngân các chính sách hỗ trợ đến tháng 1 ước đạt 80,8 nghìn tỷ đồng. Trong đó, cho vay thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội đạt 16.036 tỷ đồng, hỗ trợ lãi suất 878 tỷ đồng; hỗ trợ tiền thuê nhà đạt 3.744 tỷ đồng; hỗ trợ 2% lãi suất đạt hơn 134 tỷ đồng; giảm thuế, phí, lệ phí 52.623 tỷ đồng, hỗ trợ chi phí cơ hội thông qua gia hạn thời gian nộp thuế, tiền thuê đất là 7,4 nghìn tỷ đồng.

Nguồn: Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Đồ họa: Văn Chung

Về chi đầu tư phát triển, trong tổng số vốn 176.000 tỷ đồng, Thủ tướng Chính phủ đã giao 147.138 tỷ đồng cho 94 nhiệm vụ, dự án; đã báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến với số vốn 14.710 tỷ đồng cho 129 dự án. Đối với số vốn 14.151 tỷ đồng còn lại: các dự án đã hoàn thiện thủ tục đầu tư, đang lấy ý kiến để trình Thủ tướng Chính phủ là 9.605 tỷ đồng, các dự án chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư là 1.214 tỷ đồng, các dự án chưa được thông báo vốn là 3.332 tỷ đồng.

Nhìn chung, việc triển khai các dự án, nhiệm vụ theo Chương trình còn chậm, trong đó đặc biệt như việc triển khai gói hỗ trợ 2% lãi suất rất chậm so với yêu cầu đề ra, hiện mới đạt 0,2% tổng nguồn lực, khả năng không giải ngân hết trong năm 2023.

Nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách trung ương năm 2021 sau khi sử dụng để hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động còn dư 2.856 tỷ đồng, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chưa đề xuất cụ thể phương án xử lý. Bên cạnh đó, 14.151 tỷ đồng kế hoạch vốn của Chương trình chưa được Chính phủ báo cáo UBTVQH; trường hợp không giao kế hoạch trước ngày 31/3 sẽ không được tiếp tục thực hiện.

Chậm vì thủ tục, vì đề xuất không sát thực tiễn

Báo cáo tại phiên họp của UBTVQH mới đây, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, việc phân giao và triển khai các dự án thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội là rất chậm, do nhiều nguyên nhân; trong đó, có 3 nguyên nhân chính: Thứ nhất là phải thực hiện đúng Nghị quyết 43 về nguyên tắc, tiêu chí. Thứ hai phải thực hiện đúng thủ tục, trình tự theo quy định của Luật Đầu tư công. Thứ ba là nhiều đề xuất của một số bộ, ngành và địa phương không sát thực tiễn, thay đổi nhiều lần. Trong khi đó, Chính phủ đã có khoảng 17 Nghị quyết và Công điện, Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì có khoảng 23 văn bản đôn đốc, nhắc nhở nhưng không triển khai được, nên không giao vốn được.

Để đẩy mạnh giải ngân các dự án, nhiệm vụ theo Chương trình trong năm nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đề nghị các bộ, cơ quan trung ương và địa phương thực hiện các nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 10/NQ-CP của Chính phủ. Trong đó, Ngân hàng Nhà nước báo cáo Chính phủ về việc sửa đổi quy định tại Nghị định số 31/2022/NĐ-CP theo hướng đơn giản hóa quy trình, thủ tục, điều kiện cho vay, tạo điều kiện đẩy mạnh triển khai, hỗ trợ doanh nghiệp tiết giảm chi phí vay; dự kiến khả năng thực hiện, số tiền có thể giải ngân đến hết thời hạn của Chương trình, số tiền còn lại không sử dụng hết, đề xuất phương án xử lý.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội báo cáo Chính phủ cụ thể số tiền còn dư sau khi thực hiện chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động, đề xuất phương án xử lý.

Đối với việc phân bổ số vốn 14.151 tỷ đồng còn lại, đề nghị các bộ, cơ quan liên quan sớm có ý kiến đối với danh mục các dự án đã hoàn thiện thủ tục đầu tư của các bộ, địa phương. Bộ Y tế và 12 địa phương liên quan khẩn trương hoàn thiện thủ tục đầu tư của các dự án theo đề nghị của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Quy mô vốn đầu tư công năm 2023 tăng 23%

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, quy mô vốn đầu tư công năm 2023 tăng khoảng 23% (khoảng 130 nghìn tỷ đồng) so với kế hoạch năm 2022 và tăng khoảng 250 nghìn tỷ đồng so với kế hoạch năm 2021. Bên cạnh đó, các yếu tố như giá cả nguyên nhiên vật liệu dự báo biến động khó lường, tác động trực tiếp đến hoạt động đầu tư xây dựng, thi công của các nhà thầu… cũng có thể tác động không thuận đến công tác giải ngân vốn đầu tư công năm 2023.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, số vốn còn lại của Chương trình chưa giao là rất nhiều thì việc giải ngân trong năm 2023 như tinh thần Nghị quyết 43 của Quốc hội sẽ khó khăn. Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đặt vấn đề cần phải làm rõ vấn đề này và phải có phương án để xử lý vốn một cách phù hợp, có hiến kế để điều hòa vốn của Chương trình hỗ trợ phục hồi phát triển kinh tế với vốn đầu tư công.

Giải trình tại phiên họp của UBTVQH, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã nêu rõ, Chính phủ sẽ chỉ đạo theo hướng thực hiện đúng Nghị quyết số 43, Luật Đầu tư công và đôn đốc, thúc đẩy việc giải ngân. Trong thời gian năm 2022 và 2023, đặc biệt là trong năm 2023, Chính phủ sẽ tập trung giải ngân hết nguồn vốn Trung ương thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Còn các nguồn vốn của địa phương và các nguồn vốn khác sẽ thực hiện ở năm 2024 và năm 2025.

"Chúng tôi cố gắng tới 31/3 phân bổ hết vốn giao cho các dự án thuộc chương trình phục hồi. Nếu bộ, ngành địa phương nào chậm thì theo Nghị quyết 43 sẽ dừng không thực hiện. Chính phủ sẽ đảm bảo thực hiện đúng nguyên tắc, tiêu chí theo Nghị quyết 43" - Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng khẳng định.

Sửa quy định ngay trong quý I để thúc đẩy giải ngân gói hỗ trợ lãi suất

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc đôn đốc đẩy mạnh phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công và thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, Thủ tướng yêu cầu xác định giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu của các cấp, các ngành năm 2023.

Đối với việc triển khai Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội, Thủ tướng giao Phó Thủ tướng Lê Minh Khái trực tiếp chỉ đạo, đôn đốc. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) khẩn trương trình Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 31/2022/NĐ-CP trong quý I để tháo gỡ kịp thời các vướng mắc, thúc đẩy giải ngân gói hỗ trợ lãi suất 2%.

Trước đó, NHNN đã có Tờ trình 10/TTr-NHNN gửi Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung Nghị định 31/2022/NĐ-CP về hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh.

Theo NHNN, có nhiều lý do khiến kết quả chương trình hỗ trợ lãi suất đạt thấp, trong đó có tâm lý e ngại các thủ tục hậu kiểm, thanh tra, kiểm toán, kiểm tra của cơ quan nhà nước. Bên cạnh đó, quy định điều kiện vay là "có khả năng phục hồi" cũng khiến nhiều khách hàng khó đáp ứng do không có tiêu chí rõ ràng. Do đó, NHNN đề nghị sửa đổi Khoản 4 Điều 3 Nghị định 31/2022/NĐ-CP theo hướng khách hàng có khả năng phục hồi là khách hàng “đáp ứng các điều kiện vay vốn” theo quy định của pháp luật hiện hành về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Theo TS. Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, tiêu chí “có khả năng phục hồi” là điểm nghẽn lớn nhất trong triển khai hỗ trợ lãi suất. “Đây là nội dung rất khó xác định cụ thể để có thể chứng minh được. Đồng thời, việc đưa ra tiêu chí này có thể gây ra tình trạng trục lợi chính sách. Do đó, bỏ tiêu chí này là phù hợp” - ông Nam nói.

Bên cạnh đó, góp ý cho việc sửa đổi Nghị định 31/2022/NĐ-CP, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, một phần nguyên nhân của tình trạng khách hàng e ngại thủ tục hậu kiểm, thanh tra, kiểm toán, kiểm tra là do các quy định về kiểm tra và giám sát tại Nghị định chưa thực sự rõ ràng.

Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu bổ sung quy định nguyên tắc hoạt động kiểm tra của NHNN và tổ công tác không chồng chéo, trùng lặp với các hoạt động thanh tra, kiểm tra khác, hạn chế tối đa chi phí, thời gian cho khách hàng.

Dương An