Chủ tịch Quốc hội: Dự kiến sẽ bầu cử sớm, có 500 đại biểu Quốc hội

Sáng 16-4, tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã có báo cáo chuyên đề “Về sửa đổi Hiến pháp và pháp luật; Phương hướng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa 16 và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031”.

Chủ tịch Quốc hội cho biết thực hiện Nghị quyết 60-NQ-TW của Hội nghị Trung ương 11 khóa XIII, trong đó có việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập cấp xã và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp; sắp xếp các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ vào MTTQ Việt Nam… mở ra cục diện mới phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới với tầm nhìn lâu dài.

Lấy ý kiến Nhân dân về việc sửa đổi Hiến pháp trong một tháng

Để đáp ứng yêu cầu nói trên, Chủ tịch Quốc hội cho hay phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này tập trung vào hai nhóm nội dung.

Thứ nhất, các quy định của Hiến pháp 2013 liên quan đến MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội (tập trung ở Điều 9,10), để đáp ứng yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, nêu cao vai trò, trách nhiệm, tính chủ động của MTTQ Việt Nam, vai trò tập hợp các giai cấp, tầng lớp, hướng mạnh về địa bàn dân cư, gần dân, sát dân, đến từng hộ gia đình.

Thứ hai, các quy định tại chương 9 của Hiến pháp 2013 để thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

“Do định hướng phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này mang tính giới hạn, dự kiến chỉ liên quan đến khoảng 8/120 điều của Hiến pháp năm 2013 nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ trình Quốc hội hình thức văn bản là Nghị quyết của Quốc hội” - Chủ tịch Quốc hội cho biết việc này tương tự như đã thực hiện tại các lần sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1988, 1989 và 2001.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn. Ảnh: TUẤN MINH

Cho biết việc lấy ý kiến Nhân dân đối với việc sửa đổi Hiến pháp dự kiến được tiến hành trong một tháng, từ 6-5 đến 5-6, ông Trần Thanh Mẫn đề nghị Chính phủ cùng với Mặt trận tiến hành khoa học, dân chủ, thực chất, công khai, minh bạch. Việc lấy ý kiến cộng đồng dân cư thực hiện theo Luật dân chủ ở cơ sở.

Thông tin thêm, Chủ tịch Quốc hội cho biết các cơ quan, tổ chức theo phạm vi thẩm quyền, lĩnh vực phụ trách, đã rà soát, lập danh mục các văn bản quy phạm pháp luật chịu sự tác động của việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp.

Theo đó, Báo cáo của Chính phủ cho thấy có khoảng trên 19.200 văn bản ở Trung ương và địa phương ban hành có nội dung chịu tác động, ảnh hưởng trực tiếp của việc thực hiện chủ trương tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Trong số này có 1.180 văn bản của Trung ương, 18.040 của địa phương.

Cũng theo ông Trần Thanh Mẫn, kỳ họp thứ 9 tới đây, Quốc hội sẽ thực hiện một khối lượng công việc lớn nhất từ trước đến nay trong lịch sử các kỳ họp.

Đáng chú ý, Quốc hội sẽ sửa những nội dung liên quan trong các Luật, như: Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND, Luật Tổ chức TAND, Luật Tổ chức VKSND, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Luật Cán bộ, công chức, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, các luật về tố tụng, Luật Xử lý vi phạm hành chính…

Đây là những luật liên quan trực tiếp đến tổ chức bộ máy, quyền, lợi ích cơ bản của người dân, tổ chức, doanh nghiệp, thẩm quyền của địa phương và tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội thuộc các lĩnh vực về ngân sách, đầu tư, quy hoạch.

“Khi sửa đổi, bổ sung, đặc biệt lưu ý đến việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phân định rành mạch thẩm quyền giữa trung ương với địa phương, giữa cấp tỉnh với cấp xã, xác định rõ việc nào của chính quyền cấp huyện cần điều chuyển cho chính quyền cấp xã hoặc giao chính quyền cấp tỉnh để tạo thuận lợi cho địa phương trong quá trình thực hiện” - Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Ngoài ra, Chủ tịch Quốc hội cho hay đối với các luật, nghị quyết của Quốc hội có quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương các cấp mà chưa thể sửa đổi, bổ sung được ngay, Chính phủ và các cơ quan theo thẩm quyền chủ động ban hành văn bản để phân định tạm thời nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, kịp thời xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy theo các nguyên tắc chung đã được xác định trong Nghị quyết 190/2025 và Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Ông Trần Thanh Mẫn thông tin việc sửa đổi Hiến pháp và các luật, nghị quyết có liên quan phải được hoàn thành trước ngày 30-6 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7. Trong đó, quy định điều khoản chuyển tiếp để hoàn thành việc kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy và các đơn vị hành chính cấp xã chính thức đi vào hoạt động chậm nhất là trước ngày 15-8, các đơn vị hành chính cấp tỉnh chính thức đi vào hoạt động chậm nhất là trước ngày 15-9.

Dự kiến bầu cử sớm

Nêu phương hướng bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 – 2031, Chủ tịch Quốc hội cho biết dự kiến bầu cử sớm hơn so với kỳ bầu cử trước để tạo sự đồng bộ với cấp ủy các cấp, kịp thời triển khai nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIV.

Dự kiến Ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa 16 và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031 là ngày Chủ nhật 15-3-2026 và ngày 6-4-2026 họp phiên họp thứ nhất của Quốc hội.

“Các cơ quan, đơn vị, địa phương phải chủ động chuẩn bị từ sớm, từ xa, ngay từ bây giờ” - ông Trần Thanh Mẫn nói.

Về số lượng đại biểu Quốc hội và HĐND, Chủ tịch Quốc hội nêu dự kiến số lượng đại biểu Quốc hội là 500 đại biểu, trong đó tỉ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách ít nhất là 40%.

Định hướng chung về cơ cấu: Đại biểu trẻ tuổi (dưới 40 tuổi) khoảng 10%; Đại biểu tái cử khoảng 30%; đại biểu nữ tỷ lệ ít nhất 35%, đại biểu là người dân tộc thiểu số ít nhất 18% tổng số người trong danh sách chính thức ứng cử đại biểu Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết dự kiến bầu cử sớm hơn so với kỳ bầu cử trước để tạo sự đồng bộ với cấp ủy các cấp, kịp thời triển khai nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 14. Ảnh: TUẤN MINH

Số lượng đại biểu HĐND, căn cứ vào quy mô dân số từng đơn vị hành chính; thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức Chính quyền địa phương.

Trường hợp Chủ tịch HĐND cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách thì có một Phó Chủ tịch HĐND hoạt động chuyên trách; trường hợp Chủ tịch HĐND là đại biểu hoạt động không chuyên trách thì có hai Phó Chủ tịch HĐND hoạt động chuyên trách.

Trường hợp Trưởng ban của HĐND cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách thì Ban có một Phó Trưởng ban hoạt động chuyên trách; trường hợp Trưởng ban của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh là đại biểu HĐND hoạt động kiêm nhiệm thì có hai Phó trưởng ban hoạt động chuyên trách.

Ở cấp xã (gồm xã, phường, đặc khu), cơ cấu đại biểu chuyên trách ở HĐND dự kiến là một Phó Chủ tịch và hai Phó trưởng Ban.

Định hướng chung về cơ cấu đại biểu HĐND các cấp, đại biểu là người ngoài Đảng, phấn đấu đạt tỉ lệ không dưới 10% ở từng cấp. Đại biểu trẻ tuổi (dưới 35 tuổi), phấn đấu đạt tỉ lệ không dưới 15%. Đại biểu tái cử, phấn đấu đạt tỉ lệ không dưới 30%; bảo đảm ít nhất 35% người trong danh sách chính thức những người ứng cử là phụ nữ. Bảo đảm tỉ lệ hợp lý là người dân tộc thiểu số phù hợp với đặc điểm dân số của từng địa phương.

Chủ tịch Quốc hội cho hay tiêu chuẩn đại biểu “cơ bản như kỳ bầu cử trước”, tuy nhiên, có điểm mới là ưu tiên người có trình độ về khoa học công nghệ; người được đào tạo cơ bản về pháp luật.

Tính đến tháng 3-2026 phải đủ tuổi trọn một nhiệm kỳ, Nam (tháng 3-1969), Nữ (tháng 9-1972) trở lại đây. Tái cử phải còn ít nhất 36 tháng, Nam (tháng 3-1967), Nữ (tháng 5-1971) trở lại đây.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý quán triệt yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại phiên bế mạc Hội nghị Trung ương lần thứ 11 “phải lấy tiêu chuẩn cao nhất là vì yêu cầu công việc, sau đó mới đến các tiêu chí khác”.

ĐỨC MINH- NGUYÊN THẢO