Chính sách với doanh nghiệp FDI: Nâng tỷ lệ nội địa hóa để hỗ trợ doanh nghiệp trong nước

Tại báo cáo trong Hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) vừa qua, bàn giải pháp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận định phần lớn DNNVV chưa tham gia được vào hoạt động xuất khẩu và chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

“Mặc dù chiếm trên 90% về số lượng doanh nghiệp nhưng chỉ đóng góp khoảng 25% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng năm. Số lượng doanh nghiệp trong nước tham gia sản xuất và xuất khẩu gián tiếp hoặc trực tiếp chỉ chiếm 8,2%”, báo cáo nêu.

Bài toán nội địa hóa của doanh nghiệp Việt

Doanh nghiệp Việt Nam có thể đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng khắt khe của những tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư chỉ ra, liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp FDI rất hạn chế, làm cản trở quá trình chuyển giao công nghệ giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước.

Thực tế, việc thiếu liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI là một trong những vấn đề đã được đặt ra từ lâu. Nhiều doanh nghiệp Việt phản ánh khó “chen chân” vào các chuỗi cung ứng của “đại bàng” FDI. Một trong những nguyên nhân là không cạnh tranh được với các doanh nghiệp phụ trợ nước ngoài - “chim sẻ” do “đại bàng” đưa đến, được hưởng các ưu đãi, lợi thế nhiều hơn so với doanh nghiệp trong nước.

“Phần lớn các nhà đầu tư nước ngoài tại Việt Nam dùng các doanh nghiệp phụ trợ do họ mang từ bên ngoài, và được hưởng ưu đãi như họ. Với ưu đãi như vậy, thì các ngành phụ trợ ở Việt Nam không thể có cơ hội phát triển được khi chúng ta vẫn chịu mức thuế cao hơn, ban đầu là 25%, sau đó 22%, rồi 17% thuế thu nhập doanh nghiệp... trong khi doanh nghiệp nước ngoài thì 10%”, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nói trong một tọa đàm về nội địa hóa ngành ô tô diễn ra cuối năm ngoái.

Điện tử - một trong những lĩnh vực xuất khẩu chủ lực của Việt Nam với sự tham gia của nhiều "ông lớn" như Samsung, LG, Apple... Tuy nhiên đây cũng là ngành có tỷ lệ nội địa hóa còn thấp.

CTCP SMP Holdings là doanh nghiệp Việt Nam duy nhất sản xuất và lắp ráp cụm linh kiện điện tử cho các dòng điện thoại và máy tính bảng cao cấp của tập đoàn Samsung. Ông Đặng Đình Chính, Chủ tịch HĐQT cho biết, SMP Holdings đang cung cấp sản phẩm và dịch vụ cho hơn 70 doanh nghiệp FDI trong ngành điện tử tại Việt Nam. Theo ông, đây là minh chứng cho việc các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể đáp ứng được các tiêu chuẩn chất lượng khắt khe của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới:

"Trong năm 2024, Việt Nam xuất khẩu hơn 120 tỷ USD các sản phẩm điện tử. Tôi khẳng định các doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia vào thị trường tỷ USD, thậm chí, có thể làm nhanh hơn, rẻ hơn và tốt hơn”.

Đại diện doanh nghiệp cho rằng để hiện thực hóa điều này, cần sự kết hợp chặt chẽ từ Chính phủ và doanh nghiệp.

Đề xuất chính sách ưu đãi theo tỷ lệ nội địa hóa

Ông Đặng Đình Chính đề xuất Chính phủ đàm phán với các tập đoàn FDI tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam trở thành nhà cung cấp sản xuất lắp ráp linh kiện. Các hiệp hội sẽ đảm nhận vai trò lựa chọn doanh nghiệp đủ tiêu chuẩn nhận đề bài trực tiếp từ phía nhà đầu tư FDI.

Đại diện doanh nghiệp cũng kiến nghị chính sách ưu đãi lãi suất cho các DNNVV hoặc thậm chí góp vốn cùng trong giai đoạn đầu để có thể đáp ứng được yêu cầu về năng lực mà các doanh nghiệp FDI đặt ra.

Đáng chú ý, Chủ tịch Hiệp hội DNNVV, Nguyễn Văn Thân kiến nghị xây dựng chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp FDI theo tỷ lệ nội địa hóa ít nhất 30%. Các mức ưu đãi sẽ tăng dần tương ứng theo mức tăng tỷ lệ nội địa hóa (theo thông lệ quốc tế).

Chung quan điểm, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên Đại học Kinh tế TP HCM trao đổi với Vnbusiness cho biết, hiện nay tỷ lệ nội địa hóa hàng xuất khẩu của Việt Nam còn thấp, chỉ khoảng 10 - 20%.

Ông Huân cho rằng cần thay đổi chính sách với doanh nghiệp FDI, yêu cầu họ phải tăng tỷ lệ nội địa hóa lên 50 - 60%, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt tham gia vào chuỗi cung ứng: “Làm được như vậy, các doanh nghiệp nội địa sẽ phải tự tiến hóa để đáp ứng các yêu cầu ngặt nghèo của doanh nghiệp FDI. Việt Nam vừa đẩy mạnh được ngành công nghiệp phụ trợ, vừa tránh được hiện tượng chuyển giá, thất thu thuế”.

Theo quan điểm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, bản thân doanh nghiệp cũng cần tăng cường đầu tư và ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, hoàn thiện quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm. Các Bộ, ngành, địa phương cần đẩy mạnh hỗ trợ "nâng cấp" các DNNVV để đáp ứng các tiêu chuẩn liên kết của các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp đứng đầu chuỗi, doanh nghiệp FDI.

Đỗ Kiều