Chính sách thuế: Đòn bẩy cần thiết tiếp sức phát triển xe xanh cho thị trường Việt

Xe hybrid là dòng phương tiện kết hợp giữa động cơ đốt trong và động cơ điện, giúp tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng. Trong đó, xe HEV (Hybrid Electric Vehicle) không cần hệ thống sạc điện ngoài, còn xe PHEV (Plug-in Hybrid Electric Vehicle) có thể nạp điện từ nguồn bên ngoài, tạo ra sự linh hoạt trong sử dụng. Đây là một trong những giải pháp hiệu quả giúp giảm lượng nhiên liệu tiêu thụ và giảm phát thải khí nhà kính.

Xe hybrid được phân thành 3 loại cấu trúc truyền động cơ bản, bao gồm: hybrid mắc nối tiếp, hybrid mắc song song, hybrid kết hợp. Trong đó, đối với cấu trúc hybrid mắc nối tiếp, hệ thống dẫn động hoàn toàn nhờ động cơ điện, còn động cơ đốt trong chỉ có nhiệm vụ nạp điện cho ắc quy và cung cấp năng lượng cho động cơ điện.

Đối với cấu trúc hybrid mắc song song, hệ thống dẫn động được truyền lực từ cả động cơ đốt trong và động cơ điện hoạt động cùng lúc, hoặc hoạt động độc lập, tùy thuộc thiết lập của bộ điều khiển trung tâm.

Đối với cấu trúc hybrid kết hợp, đây là sự kết hợp những ưu điểm và khắc phục nhược điểm của cả hai loại cấu trúc trước đó.

Ngược dòng thời gian, xe hybrid thực tế đã được các hãng xe nhập về Việt Nam từ khoảng năm 2009 nhưng không quá phổ biến vì các hãng chủ yếu dừng ở mức thăm dò thị trường. Thời điểm đó, những dòng xe được đưa về Việt Nam chủ yếu là xe sang đắt tiền của Mercedes-Benz, Audi, Volvo, Land Rover v.v…

Trải qua 6 năm, đến nay, thị trường xe hybrid Việt đã có bước chuyển mình khi từ chỉ có một vài mẫu xe hybrid phổ thông của Toyota như Corolla Cross Hybrid, Camry Hybrid, thị trường xe trong nước đã đạt con số hơn 20 mẫu xe khác nhau sử dụng động cơ hybrid đến từ nhiều thương hiệu khác nhau, với đầu tàu là Toyota.

Toyota là đầu tàu mảng xe hybrid tại Việt Nam.

Toyota là hãng xe tiên phong về xe Hybrid với hàng loạt mẫu xe đang chào bán tại Việt Nam như Camry Hybrid, Corolla Altis Hybrid, Corolla Cross Hybrid, Alphard Hybrid, Yaris Cross Hybrid, Innova Cross Hybrid. Các phiên bản này đều được phát triển dựa trên nền tảng sẵn có từ phiên bản động cơ đốt trong. Trong khi đó, Suzuki có chiến lược riêng khi phát triển dòng xe Hybrid độc lập với mẫu xe Ertiga Hybrid. Gần đây, nhiều hãng xe khác cũng bắt đầu đầu tư phát triển dòng xe Hybrid gồm Haval (H6 Hybrid), KIA (Sorento HEV/PHEV), Honda (CR-V Hybrid)...

Trên thực tế, do chưa nhận được nhiều sự quan tâm nên thời gian đầu, các mẫu xe hybrid dù xuất hiện tại thị trường Việt nhưng vẫn là “ẩn số” khi chưa được các hãng tách doanh số ra riêng mà công bố doanh số chung với các phiên bản động cơ đốt trong. Mãi đến đầu năm 2024, nhiều hãng xe mới bắt đầu tách các phiên bản xe hybrid để công khai doanh số riêng. Việc làm này rất quan trọng vì cho thấy sự quan tâm của các nhà sản xuất và phản ánh xu thế tiêu dùng mới. Bên cạnh đó nó giúp người tiêu dùng có thể dễ dàng nắm bắt thông tin về sự phát triển của dòng xe xanh này tại Việt Nam trước khi quyết định mua xe “xanh”.

So với động cơ đốt trong, các dòng xe hybrid ngày càng nhận được sự quan tâm bởi không yêu cầu người dùng phải thay đổi thói quen sử dụng và không phụ thuộc vào hệ thống trạm sạc công cộng như xe điện và có khả năng tiết kiệm nhiên liệu tốt hơn xe thuần động cơ đốt trong.

Tuy nhiên, giá thành của xe hybrid cũng là một trong những rào cản khiến nhiều người tiêu dùng đắn đo. Các phiên bản xe hybrid thông thường giá thành sẽ cao hơn so với phiên bản động cơ đốt trong. Tiếp đến là lo ngại về chi phí bảo dưỡng vì là công nghệ mới. Giải quyết vấn đề công nghệ, các hãng đã đưa ra các chế độ bảo hành khá tốt. Do đó, vấn đề lớn nhất ở thời điểm hiện tại với các mẫu xe hybrid có lẽ vẫn chính là giá bán.

Nhằm để giúp người tiêu dùng có thêm cơ hội tiếp cận công nghệ xanh mà còn góp phần phát triển ngành ô tô bền vững, việc giảm thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe hybrid được cho là giải pháp quan trọng tác động đến giá thành của xe hybrid.

Trong Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp tháng 10/2024 và mới được thảo luận tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách trong 2 ngày 25 - 26/3/2025. Tiếp thu các ý kiến góp ý, đến nay, dự thảo Luật đã có những thay đổi quan trọng đối với xe hybrid và xe pick-up chở hàng cabin kép. Trong đó, dự thảo Luật quy định, xe hybrid, là loại xe sử dụng cả động cơ xăng và năng lượng điện, sẽ được áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt bằng 70% mức thuế suất đối với xe sử dụng động cơ đốt trong thông thường.

Như vậy, so với các dự thảo trước, dự thảo Luật mới đã bỏ quy định phân biệt giữa các xe hybrid sạc trong và sạc ngoài và áp dụng phương thức chung. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng có cơ hội tiếp cận được với các dòng xe hybrid dễ dàng hơn. Chính phủ sẽ tiếp tục nghiên cứu và đưa ra các quy định chi tiết hơn về việc áp dụng thuế đối với các dòng xe hybrid trong thời gian tới.

Trước đó, VAMA đề xuất giảm 30% thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe HEV và 50% cho xe PHEV, theo tính toán của KPMG Việt Nam, có thể dẫn tới giảm thu ngân sách Nhà nước trong ngắn hạn (khoảng 5.000 tỷ đồng/năm), nhưng công ty nghiên cứu này thì đây là một khoản chi phí có thể chấp nhận được so với các lợi ích lâu dài mà chính sách ưu đãi thuế này mang lại cho thị trường chung.

Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi có những điều chỉnh quan trọng với các loại xe hybrid.

KPMG Việt Nam cho biết ưu đãi thuế sẽ giúp tiết kiệm khoảng 26.000 tỷ đồng chi phí nhiên liệu và 28.000 tỷ đồng chi phí nhập khẩu dầu thô trong suốt vòng đời của mỗi xe ô tô. Điều này sẽ giúp giảm bớt áp lực cho ngân sách Nhà nước và góp phần cải thiện cán cân thương mại của Việt Nam.

Còn theo số liệu Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), thị trường ô tô hybrid tại Việt Nam trong năm 2024, Toyota là hãng xe bình dân có nhiều dòng xe hybrid nhất. Doanh số các mẫu xe hybrid của các thương hiệu là thành viên VAMA trong năm 2024 đạt khoảng gần 10.000 xe.

Cũng theo đại diện VAMA, xe HEV giảm nhiên liệu/xả thải khoảng 30-40% so với xe động cơ đốt trong (ICE) cùng loại, trong khi mức giảm của xe PHEV khoảng 50%. Đặc biệt, xe HEV không phụ thuộc hạ tầng trạm sạc như xe điện, còn xe PHEV linh hoạt chuyển đổi giữa chế độ HEV và BEV.

Hiện xe HEV không được hưởng ưu đãi về thuế thuế tiêu thụ đặc biệt, trong khi đó xe PHEV hưởng 70% mức thuế của xe xăng/dầu cùng loại. Điều này dẫn đến giá bán lẻ hai loại xe này đang cao hơn từ 10-20% so với xe xăng/dầu cùng loại. Thiếu chính sách hỗ trợ cùng giá thành cao hơn xe động cơ đốt trong khiến xe HEV và PHEV chưa thu hút được người tiêu dùng.

Chính vì vậy, nếu dự thảo mới được thông qua, giá thành xe hybrid sẽ được giảm đáng kể và tăng khả năng cạnh tranh với các dòng xe động cơ đốt trong, giúp nhiều người tiêu dùng có thêm lựa chọn để tiếp cận hơn với các dòng xe tiết kiệm nhiên liệu và thân thiện với môi trường trong xu thế xanh hóa.

Cũng có nhiều ý kiến bày tỏ quan ngại về tương lai của xe hybrid tại Việt Nam vì mục tiêu cuối cùng theo cam kết của Chính phủ là đưa mức phát thải ròng về 0 vào năm 2050, nghĩa là 100% xe mới sản xuất không phát thải CO2. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng xe hybrid là một hướng đi cần thiết bên cạnh xe điện để giúp tiến trình giảm phát thải ở Việt Nam diễn ra nhanh hơn với lý do dòng xe này không phụ thuộc vào hạ tầng trạm sạc. Việc giảm phát thải CO2 trong lĩnh vực giao thông vận tải là bài toán tổng thể nên không thể chỉ dựa vào nỗ lực chỉ một hướng là xe thuần điện mà cần có sự chung tay của các hãng ô tô, xe máy, các tổ chức, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Hoàng Lâm