Chính sách của ông Trump là phép thử với nền kinh tế Mỹ

Tổng thống Mỹ Donald Trump - Ảnh: WSJ

Với những người bi quan với nền kinh tế Mỹ, thực tế thời gian qua đã nhiều lần chứng minh rằng họ sai. Điều này khiến nhiều người cho rằng không gì có thể cản trở nền kinh tế số một thế giới. Tuy nhiên, những xáo trộn trong tháng đầu cầm quyền của Tổng thống Donald Trump đang đặt ra phép thử với sức bền của nền kinh tế nước này.

NHỮNG TÍN HIỆU TIÊU CỰC

Theo các nhà phân tích, hiện vẫn còn quá sớm để nói rằng nền kinh tế Mỹ đang xuất hiện những vết nứt khi mà tăng trưởng quý 4 năm ngoái đạt 2,3% và tỷ lệ thất nghiệp ở mức 4% trong tháng 1/2025 một mức tương đối thấp.

Tuy nhiên, theo dữ liệu do Bộ Thương mại Mỹ công bố thứ Sáu tuần trước, tiêu dùng - chiếm hơn 2/3 nhu cầu của nền kinh tế nước này - đã giảm 0,2% trong tháng 1, thay vì tăng như dự báo của nhiều nhà phân tích. Đây là mức giảm theo tháng mạnh nhất trong vòng 4 năm trở lại đây.

Chỉ số niềm tin của người tiêu dùng theo khảo sát của tổ chức nghiên cứu Conference Board tháng 2 ghi nhận mức giảm lớn nhất kể năm 2021 với tâm lý bi quan về lạm phát. Bên cạnh đó, một chỉ số về sự bất ổn chính sách kinh tế toàn cầu - được đo dựa trên tin tức và dự báo kinh tế - cũng vượt qua mức kỷ lục ghi nhận trong đại dịch Covid-19.

Sau khi tăng hơn 6% trong giai đoạn từ ngày bầu cử tổng thống 5/11/2024 tới 19/2/2025, chỉ số S&P của thị trường chứng khoán Mỹ đã giảm 3,1%. Lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm đã giảm từ 4,97% hôm 14/1 xuống 4,23% thứ Sáu tuần trước, thấp hơn so với lợi suất trái phiếu kỳ hạn 3 tháng.

Lợi suất trái phiếu kho bạc thường phản ánh kỳ vọng về tăng trưởng kinh tế và động thái lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Khi lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm sụt xuống thấp hơn lợi suất kỳ hạn ngắn, sẽ xuất hiện đường cong lợi suất đảo ngược - một hiện tượng thường là dấu hiệu cho xu hướng tăng trưởng giảm tốc.

Các nhà kinh tế thường xem những cuộc khảo sát về niềm tin và chỉ số tài chính là dữ liệu “mềm”, dễ biến động, chịu tác động bởi tin tức và thường không phải là thông tin dự báo chuẩn xác về hoạt động kinh tế thực tế. Các dữ liệu “cứng” - gồm thị trường lao động, sản lượng của nền kinh tế - nhìn chung vẫn đang cho thấy nền kinh tế Mỹ tăng trưởng tương đối đều. Sụt giảm tiêu dùng trong tháng 1 có thể bắt nguồn một phần từ thời tiết giá lạnh ở phía Nam và thảm họa cháy rừng ở Los Angeles.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cho rằng ông Trump có thể sẽ không thực thi toàn bộ những đe dọa thuế quan thời gian qua của mình.

“Chúng tôi cho rằng thực tế có thể không giống với các tuyên bố đe dọa”, ông Carl Tannenbaum, nhà kinh tế trưởng tại quỹ đầu tư Northern Trust, nhận định. “Trong khi đó, Quốc hội Mỹ có vẻ đang chuẩn bị tăng mục tiêu thâm hụt ngâm sách, một động thái có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Chúng tôi đang theo dõi tác động của việc chắt giảm chi phí của chính phủ đối với tiêu dùng. Nhưng về cơ bản chúng tôi dự báo thị trường lao động sẽ tiếp tục vững chãi, góp phần thúc đẩy chi tiêu của hộ gia đình”.

Tuy vậy, có một tín hiệu cho thấy sự suy yếu trong dữ liệu cứng. Đó là số lương đơn xin trợ cấp thất nghiệp lần đầu tuần trước đã tăng lên 242.000, từ mức 220.000 của tuần trước đó. Dù đây không phải con số cao nhất trong 6 tháng qua, nhưng số lượng tăng lên đột biến tại thủ đô Washington, D.C. - gấp khoảng 4 lần so với cùng kỳ năm trước - là một bằng chứng cho thấy tác động của việc sa thải công chức và tình trạng “thắt lưng buộc bụng” của các nhà thầu chính phủ.

Bên cạnh đó, sự thay đổi chóng vánh trong các quyết định chính sách của ông Trump cũng gây ra nhiều bất ổn và gây sức ép với chi tiêu của hộ gia đình và doanh nghiệp.

SẼ XẢY RA SUY THOÁI?

Bà Diane Swonk, nhà kinh tế trưởng của công ty dịch vụ tài chính KPMG, dự báo nguy cơ xảy ra suy thoái sẽ tăng dần về cuối năm do tác động từ chương trình nghị sự của ông Trump.

“Các chính sách được dự báo sẽ được triển khai sớm nhất như tăng thuế quan, siết nhập cư, cắt giảm công chức và hợp đồng chính phủ đều có thể cản trở tăng trưởng trong ngắn hạn. Trong khi đó, chính sách giảm thuế trong nước mà ông Trump và đảng Cộng hòa theo đuổi có thể chưa có hiệu lực trước năm 2026”, bà Swonk nhận định.

Còn theo ông James Knightley, nhà kinh tế trưởng tại ING Financial Markets, các yếu tố tích cực cho tăng trưởng gồm giảm thuế và giảm thủ tục hành chính vẫn chưa có tiến triển gì.

“Thay vào đó, chính quyền Trump thời gian qua chủ yếu tập trung vào các chính sách mang lại tác động tiêu cực”, vị chuyên gia nhận xét.

Nhà kinh tế trưởng Jan Hatzius của ngân hàng Goldman Sachs dự báo khả năng kinh tế Mỹ suy thoái trong vòng 12 tháng tới là 15%.

Vào đầu tháng 1/2025, các nhà kinh tế trong khảo sát của tờ báo Wall Street Journal dự báo GDP quý 1 của Mỹ sẽ tăng 2,2% so với cùng kỳ năm trước, giảm nhẹ so với mức tăng trưởng 2,3% của quý cuối năm trước. Những tuần gần đây, hầu hết các nhà kinh tế vẫn chưa thay đổi dự báo của mình.

Tiêu cực hơn, theo một mô hình phân tích liên tục cập nhật dự báo tăng trưởng kinh tế của Cục Dự trữ Liên bang chi nhánh Atlanta, mức tăng trưởng dự báo của quý 1/2025 là âm 1,5%, thay vì tăng 2,3% như dự báo trước đó. Các nhà kinh tế tại công ty dịch vụ tài chính Piper Sandler thứ Sáu tuần trước cũng điều chỉnh dự báo tăng trưởng GDP với mức giảm 2% trong quý 1, thay vì tăng 2%.

“Chúng tôi không cho rằng đây là khởi đầu của một cuộc suy thoái. Nhưng những bất ổn đang tạo ra một bức tranh kém tươi sáng hơn”, nhà kinh tế trưởng Nancy Lazar của Piper Sandler nhận xét với Wall Street Journal.

Ngọc Trang