Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump 'sờ' đến AUKUS, tương lai thỏa thuận hàng trăm tỷ USD chênh vênh

Mỹ xem xét lại về thỏa thuận AUKUS. (Nguồn: KBS)

Hãng thông tấn TASS ngày 11/6 dẫn lời quan chức trên nói rõ: "Bộ Quốc phòng đang xem xét AUKUS như một phần nhằm bảo đảm sáng kiến này phù hợp với chương trình nghị sự Nước Mỹ trên hết của Tổng thống".

Theo báo The Guardian, động thái này đang làm dấy lên lo ngại mới trong hàng ngũ đồng minh, đặc biệt là Australia – quốc gia đặt cược vào AUKUS để hiện đại hóa toàn bộ hạm đội tàu ngầm của mình.

Quan chức Lầu Năm Góc cho hay, mục đích của cuộc rà soát là bảo đảm rằng sáng kiến từ thời chính quyền tiền nhiệm phù hợp với chương trình nghị sự hiện nay, bao gồm duy trì mức độ sẵn sàng cao nhất của lực lượng vũ trang, yêu cầu các đồng minh chia sẻ đầy đủ gánh nặng phòng thủ tập thể và bảo đảm năng lực công nghiệp quốc phòng đáp ứng được nhu cầu của Mỹ.

Theo thỏa thuận AUKUS, Australia sẽ mua 5 tàu ngầm hạt nhân tấn công lớp Virginia của Mỹ bắt đầu từ năm 2032. Song song, một lớp tàu ngầm mới do ba nước phối hợp phát triển sẽ được đưa vào hoạt động từ đầu những năm 2040.

Tuy nhiên, dưới chính quyền "Trump 2.0", chương trình đang bị đặt dưới sự giám sát của Thứ trưởng Quốc phòng Elbridge Colby, người từng công khai bày tỏ quan điểm hoài nghi về AUKUS.

Các đối tác thấu hiểu

Chính phủ Anh phản ứng thận trọng trước thông tin trên: “AUKUS là một quan hệ đối tác an ninh mang tính bước ngoặt với hai đồng minh thân cận nhất của chúng tôi. Đây là một trong những thỏa thuận chiến lược quan trọng nhất trong nhiều thập kỷ, góp phần duy trì hòa bình ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và khu vực châu Âu-Đại Tây Dương, đồng thời tạo ra việc làm và tăng trưởng kinh tế ở cả ba nước”.

Anh cũng nhấn mạnh rằng, việc một chính quyền mới tiến hành rà soát một thỏa thuận lớn là điều “có thể hiểu được” và khẳng định sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Mỹ cùng Australia để khai thác tối đa các lợi ích mà AUKUS mang lại.

Về phía Australia, trả lời phỏng vấn đài ABC ngày 12/6, Bộ trưởng Quốc phòng Richard Marles ngày 12/6 cho biết, ông không thấy có gì bất ngờ.

Ông Marles khẳng định: “Tôi hoàn toàn tin tưởng AUKUS sẽ được triển khai đúng kế hoạch. Việc Mỹ đánh giá lại AUKUS là điều dễ hiểu, tương tự như Australia hay gần đây là Anh cũng đã tiến hành đánh giá chiến lược quốc phòng của mình. Chúng tôi hoan nghênh việc xem xét này”.

Theo ông Marles, một thỏa thuận kéo dài nhiều thập kỷ như AUKUS chắc chắn sẽ được các chính phủ kế nhiệm xem xét lại nhằm xác định cách thức tham gia hiệu quả nhất.

Nếu tiếp tục triển khai, AUKUS sẽ đưa Australia trở thành quốc gia thứ bảy trên thế giới sở hữu và vận hành tàu ngầm hạt nhân, gia nhập nhóm các cường quốc hiện nay gồm Mỹ, Anh, Nga, Trung Quốc, Pháp và Ấn Độ.

Tương lai không chắc chắn

Từ trái sang: Thủ tướng Australia Anthony Albanese, Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Anh Rishi Sunak tổ chức họp báo sau cuộc họp ba bên trong hội nghị thượng đỉnh AUKUS tại San Diego, ngày 13/3/2023. (Nguồn: Getty Images)

Tuy được phần lớn các nhà lập pháp Mỹ ủng hộ do liên quan an ninh quốc gia, nhưng tương lai của thỏa thuận hiện đang bị đặt trong tình trạng bấp bênh. Trong chuyến thăm của Thủ tướng Anh Keir Starmer tới Washington hồi tháng Hai, khi được hỏi về AUKUS, Tổng thống Trump thậm chí dường như không nhận ra từ viết tắt này, trả lời: “Đó là gì vậy?”

Cuộc rà soát được tiến hành không lâu sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth yêu cầu Australia tăng chi tiêu quốc phòng từ mức 2% lên 3,5% GDP, tuy nhiên, Thủ tướng Australia Anthony Albanese chỉ cam kết ở mức 2,4% và khẳng định, Canberra sẽ tự xác định các ưu tiên quốc phòng của mình.

Năm nay, Australia đã chuyển gần 800 triệu AUD (khoảng 520 triệu USD) cho Mỹ để hỗ trợ tăng sản lượng tàu ngầm và dự kiến sẽ đóng thêm 2 tỷ AUD (1,3 tỷ USD) trước cuối năm. Tổng cộng, Australia đã cam kết chi 368 tỷ AUD (tương đương 239 tỷ USD) cho chương trình AUKUS trong vòng 30 năm tới.

Chỉ vài giờ trước khi thông tin về cuộc rà soát bị rò rỉ, chính phủ Anh đã công bố khoản đầu tư mới trị giá 7,69 tỷ USD vào năng lực sản xuất tàu ngầm hạt nhân của nước này.

Không chỉ giới hạn trong lĩnh vực tàu ngầm, AUKUS còn bao gồm hợp tác phát triển tên lửa siêu vượt âm và các công nghệ vũ khí tiên tiến, đánh dấu mức độ hợp tác quân sự sâu rộng nhất giữa ba quốc gia trong nhiều thế hệ qua. Tuy nhiên, với chính sách “Nước Mỹ trên hết” được tái khởi động, tương lai của AUKUS đang bị đặt trong vòng nghi vấn.

Bảo Minh