Chính phủ Mỹ lên kế hoạch sử dụng AI thay thế nhân sự

Tổng thống Donald Trump và tỷ phú Elon Musk. Ảnh: TIMES OF NEWS

DOGE đặt mục tiêu tinh giản ít nhất 10% lực lượng lao động liên bang, tương đương hơn 40.000 nhân sự, thông qua việc khuyến khích từ chức có trợ cấp cũng như áp dụng các công cụ AI để xác định các vị trí không thiết yếu. Các cơ quan có quy mô nhân sự lớn như Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) nằm trong diện rà soát cắt giảm, trong khi nhiều bộ phận khác cũng đang được đánh giá để tối ưu hóa nguồn nhân lực.

Một trong những công cụ trọng tâm được triển khai là AutoRIF (Automated Reduction in Force - tự động hóa cắt giảm biên chế), một hệ thống AI có khả năng phân tích dữ liệu nhân sự, đánh giá hiệu quả công việc và đề xuất cắt giảm dựa trên các tiêu chí định sẵn. Được phát triển bởi Bộ Quốc phòng Mỹ, phần mềm này hiện được DOGE điều chỉnh để phục vụ quá trình tinh giản biên chế trên diện rộng.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump và ông Elon Musk tin rằng việc áp dụng AI sẽ giúp loại bỏ những khâu trung gian, đẩy nhanh tốc độ xử lý công việc và tiết kiệm hàng tỷ USD cho ngân sách liên bang. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế của chiến lược này vẫn là một vấn đề gây tranh cãi, đặc biệt khi xét đến những rủi ro về vận hành và tác động dài hạn đối với nền hành chính công.

Việc sử dụng AI để thay thế nhân sự liên bang đặt ra nhiều thách thức cả về mặt kỹ thuật lẫn quản trị. Một trong những lo ngại lớn nhất là tính công bằng và minh bạch trong các quyết định cắt giảm nhân sự. Các thuật toán AI, dù được lập trình cẩn thận, vẫn có nguy cơ thiên lệch hoặc đưa ra những đánh giá không phản ánh đầy đủ vai trò thực tế của nhân viên trong tổ chức. Điều này có thể dẫn đến những quyết định không chính xác, gây tổn hại đến hiệu quả vận hành của cơ quan công quyền.

Đọc ngay: "Trump" và "Musk", hai cái tên gây nhức nhối cho nhiều người dân Mỹ

Ngoài ra, việc cắt giảm nhân sự quá nhanh có thể làm suy giảm chất lượng dịch vụ công, đặc biệt trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, tài chính và an sinh xã hội. Nhiều chức năng quan trọng của Chính phủ đòi hỏi sự tham gia trực tiếp của con người để đảm bảo tính linh hoạt và khả năng xử lý các tình huống phức tạp, điều mà AI chưa thể thay thế hoàn toàn.

Một vấn đề khác là rủi ro về quyền riêng tư và an ninh dữ liệu. Khi AI tiếp nhận ngày càng nhiều vai trò trong quản lý hành chính, nguy cơ rò rỉ thông tin, sử dụng dữ liệu sai mục đích hoặc bị thao túng bởi các nhóm lợi ích sẽ gia tăng. Việc thiếu cơ chế giám sát phù hợp có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, làm suy giảm niềm tin của công chúng vào bộ máy chính quyền.

Việc DOGE đẩy mạnh AI vào quản lý hành chính có thể định hình một mô hình Chính phủ mới với bộ máy tinh gọn hơn, nhưng cũng đặt ra nguy cơ làm suy yếu các cơ chế kiểm soát quyền lực. Khi AI đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ quan trọng, Chính phủ có thể dễ dàng triển khai các chính sách mà không cần sự phản biện và giám sát chặt chẽ từ hệ thống nhân sự chuyên trách.

Bên cạnh đó, việc thay thế con người bằng AI có thể làm suy giảm tinh thần làm việc và sự gắn kết trong bộ máy hành chính. Các nhân viên công quyền, trước nguy cơ bị thay thế, có thể mất động lực cống hiến, dẫn đến sự trì trệ trong vận hành. Hơn nữa, nếu không có lộ trình rõ ràng về đào tạo và tái cơ cấu nhân sự, chính sách cắt giảm có thể gây ra bất ổn xã hội, đặc biệt khi một số lượng lớn lao động bị đẩy ra khỏi lĩnh vực công mà không có cơ hội tái thích nghi với thị trường lao động.

Không thể phủ nhận rằng AI là xu hướng tất yếu trong quản trị hiện đại, giúp tối ưu hóa quy trình và nâng cao hiệu suất làm việc. Tuy nhiên, việc ứng dụng AI vào bộ máy hành chính cần được thực hiện một cách có trách nhiệm, với sự cân nhắc kỹ lưỡng về các tác động kinh tế - xã hội và những thách thức về đạo đức.

Lắng nghe Podcast: nỗ lực tinh giản biên chế của ông Trump gặp “chướng ngại” pháp lý

Dù chính quyền Trump khẳng định AI sẽ giúp tinh giản bộ máy và tối ưu hóa hiệu suất làm việc, nhiều chuyên gia cảnh báo về những hệ lụy nghiêm trọng nếu triển khai mà không có cơ chế giám sát phù hợp.

Giáo sư Bruce Schneier, chuyên gia an ninh mạng, thẳng thắn gọi kế hoạch này là "chủ nghĩa công nghệ phát xít bởi chatbot", bày tỏ lo ngại rằng AI không thể thay thế hoàn toàn vai trò của con người trong quản trị nhà nước. Đồng quan điểm, Giáo sư Don Moynihan từ Đại học Michigan nhấn mạnh việc thiếu giám sát từ Quốc hội có thể dẫn đến những quyết định thiếu tính toán, nhất là khi đội ngũ của ông Musk đang nắm quyền truy cập vào dữ liệu nhạy cảm mà không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ.

Trong lĩnh vực tài chính công, bà Nina Olson, Giám đốc Trung tâm Quyền lợi Người nộp thuế, cảnh báo rằng việc thay thế nhân sự bằng AI sẽ không chỉ khiến bộ máy vận hành kém hiệu quả mà còn gây ra "sự chảy máu chất xám" tại các cơ quan như Sở Thuế vụ.

Trước những lo ngại này, các chuyên gia kêu gọi chính quyền cần có một chiến lược thận trọng hơn, kết hợp giữa đổi mới công nghệ và trách nhiệm giải trình, nhằm đảm bảo AI thực sự phục vụ lợi ích chung thay vì làm suy yếu bộ máy hành chính liên bang.

Hoàng Nam