Chính phủ Mỹ ký thỏa thuận 80 tỷ USD thúc đẩy năng lượng hạt nhân

Nhà máy điện hạt nhân Vogtle ở bang Georgia - Ảnh: Reuters

Theo tờ báo Financial Times, Chính phủ Mỹ và các chủ sở hữu của tập đoàn Westinghouse vừa đạt được thỏa thuận trị giá 80 tỷ USD nhằm xây dựng một loạt lò phản ứng hạt nhân, sử dụng nguồn vốn từ thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Nhật Bản.

Brookfield Asset Management và Cameco - hai chủ sở hữu của Westinghouse Electric, tập đoàn kỹ thuật hạt nhân hàng đầu của Mỹ - cho biết đã thành lập một liên doanh mới để cung cấp công nghệ hạt nhân cho các dự án trong thỏa thuận này.

Thỏa thuận đầu tư được kỳ vọng sẽ góp phần hiện thực hóa mục tiêu của Tổng thống Donald Trump về việc tăng gấp 4 lần công suất điện hạt nhân của Mỹ vào năm 2050 so với hiện nay.

Theo thông tin từ Brookfield, khoản đầu tư được công bố ngày 28/10 sẽ được sử dụng để xây dựng khoảng 8 nhà máy điện hạt nhân Westinghouse AP1000, hoặc kết hợp giữa các nhà máy quy mô lớn và lò phản ứng mô-đun cỡ nhỏ (SMR).

Sự tham gia của Nhật Bản được xem là bằng chứng cho thấy nỗ lực của ông Trump trong việc tận dụng các cuộc đàm phán thương mại để đảm bảo nguồn cung năng lượng và khoáng sản chiến lược cho Mỹ.

Phần góp của Chính phủ Mỹ trong thỏa thuận trên đến từ gói đầu tư trị giá 550 tỷ USD mà ông Trump đã ký với Tokyo và được chính thức thông qua trong cuộc gặp đầu tiên giữa ông với Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi ngày 28/10.

Theo tài liệu do Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản, gói đầu tư 550 tỷ USD sẽ dành riêng khoảng 100 tỷ USD để chính phủ Mỹ triển khai các dự án lò phản ứng hạt nhân của Westinghouse.

Theo một nguồn thạo tin, thỏa thuận với Westinghouse - do Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick và các lãnh đạo Brookfield đàm phán trong những tháng gần đây - đã được đẩy nhanh tiến độ khi ông Trump lên đường sang châu Á.

Nguồn tin cho biết Tổng giám đốc Brookfield Bruce Flatt đã có mặt tại Nhật Bản cùng ông Trump và đoàn đàm phán để tham dự lễ ký kết thỏa thuận.

Theo nguồn này, Washington dự kiến sẽ hỗ trợ Westinghouse trong việc cấp phép địa điểm xây dựng và thủ tục phê duyệt cho các lò phản ứng hạt nhân, đồng thời có thể đứng ra bảo lãnh tín dụng hoặc hỗ trợ doanh nghiệp này mở rộng ra thị trường quốc tế.

Thỏa thuận với Westinghouse cũng bao gồm cơ chế chia sẻ lợi nhuận, theo đó Chính phủ Mỹ có thể dần nắm giữ cổ phần đáng kể trong công ty và có quyền yêu cầu doanh nghiệp này niêm yết cổ phiếu ra công chúng trong tương lai.

Theo thông báo của Cameco, nếu Chính phủ Mỹ chi toàn bộ 80 tỷ USD cho các dự án lò phản ứng của Westinghouse, ngân sách liên bang được hưởng 20% lợi nhuận của công ty sau khi doanh nghiệp hoàn tất việc chi trả 17,5 tỷ USD cho các chủ sở hữu hiện tại.

Thông báo cũng cho biết Washington có quyền yêu cầu Westinghouse niêm yết cổ phiếu ra công chúng nếu giá trị công ty vượt 30 tỷ USD vào năm 2029. Khi đó, phần chia lợi nhuận của Chính phủ có thể được chuyển đổi thành tối đa 20% cổ phần tại doanh nghiệp này.

Theo Cameco, những quyền lợi này nhằm ghi nhận vai trò của Chính phủ Mỹ trong việc thúc đẩy gia tăng giá trị dài hạn cho dự án, thông qua việc huy động các công cụ tài chính, quy định, chính sách và ngoại giao để hỗ trợ mục tiêu của thỏa thuận hợp tác.

Thời gian qua, ông Trump đã chỉ đạo ngành năng lượng hạt nhân Mỹ đẩy nhanh phát triển cả các lò phản ứng quy mô lớn lẫn SMR, hướng tới mục tiêu đạt 400 GW công suất vào giữa thế kỷ.

Chính sách này đã tạo cú hích đáng kể cho ngành hạt nhân, giúp các doanh nghiệp huy động hàng tỷ USD vốn đầu tư, song vẫn còn nhiều lo ngại rằng Washington chưa sẵn sàng chia sẻ rủi ro trong quá trình xây dựng các nhà máy mới.

Hai lò phản ứng hạt nhân mới nhất của Mỹ - sử dụng công nghệ của Westinghouse tại nhà máy Vogtle ở bang Georgia - đã bị chậm tiến độ nhiều năm và đội vốn gấp đôi so với ngân sách ban đầu 14 tỷ USD. Sự chậm trễ này đã đẩy Westinghouse rơi vào khủng hoảng tài chính và phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản vào năm 2017.

Tuy vậy, Westinghouse khẳng định mẫu lò phản ứng AP1000 của hãng đã được chứng minh hiệu quả và sẵn sàng triển khai trên quy mô lớn. Sau khi vượt qua giai đoạn khủng hoảng, công ty được Quỹ chuyển đổi năng lượng của Brookfield và Cameco mua lại vào năm 2022 từ một quỹ khác của Brookfield với giá khoảng 4 tỷ USD.

Đức Anh