Xây dựng cơ chế cảnh báo sớm, thúc đẩy cải cách thể chế thực chất

Chiều 29/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận về kinh tế-xã hội; việc thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội và báo cáo của Chính phủ…

Nghiên cứu xây dựng cơ chế cảnh báo sớm các điểm nghẽn thể chế

Phát biểu thảo luận tại hội trường, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) cho hay, báo cáo đã phản ánh đầy đủ, toàn diện, có chiều sâu, cho thấy nỗ lực rất lớn của Chính phủ trong việc chuyển mạnh từ “ban hành đúng” sang tổ chức “thi hành pháp luật có hiệu quả”, lấy việc thi hành pháp luật làm thước đo năng lực quản trị quốc gia.

Song, để công tác thi hành pháp luật thật sự có hiệu quả hơn trong phương hướng tới, đại biểu cho rằng cần tập trung tháo gỡ một số vấn đề trọng tâm sau:

Thứ nhất, về chất lượng thể chế còn thiếu ổn định, một số quy định chưa theo kịp yêu cầu quản trị hiện đại, nhất là trong các lĩnh vực kinh tế số, dữ liệu, môi trường, an ninh mạng và đổi mới sáng tạo.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh) phát biểu tại hội trường. (Ảnh: P.THẮNG)

Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị Chính phủ nghiên cứu xem xét xây dựng cơ chế cảnh báo sớm các điểm nghẽn thể chế; ứng dụng dữ liệu pháp luật số để rà soát, phát hiện mâu thuẫn, bảo đảm tính thống nhất, khả thi và ổn định của hệ thống pháp luật.

Thứ hai, đại biểu chỉ ra, vẫn còn 53 văn bản quy định chi tiết chậm ban hành, tạo độ trễ trong thực thi pháp luật. Do đó, đề nghị Chính phủ đẩy nhanh tiến độ ban hành và thiết lập cơ chế giám sát trực tuyến tiến độ thực hiện công khai để Quốc hội và nhân dân giám sát, qua đó siết chặt kỷ luật, kỷ cương về pháp chế.

Thứ ba, về trách nhiệm người đứng đầu trong tổ chức thi hành pháp luật, theo đại biểu có nơi, có thời điểm còn hình thức, chủ yếu dừng ở kiểm điểm, rút kinh nghiệm. Do đó, cần quy định rõ trách nhiệm pháp lý và chế tài cụ thể đối với các trường hợp chậm ban hành hoặc ban hành sai quy định, gắn kết quả này với việc đánh giá xếp loại cán bộ hằng năm.

Đại biểu Hùng nhấn mạnh, hiệu quả của một đạo luật không chỉ nằm ở câu chữ mà ở việc pháp luật có làm cho đời sống người dân được tốt hơn hay không. Vì vậy, việc đẩy mạnh thi hành pháp luật phải được xem xét như một cuộc cải cách thể chế, coi trọng hiệu quả thực thi trách nhiệm công vụ và sự lan tỏa của niềm tin pháp quyền.

Cần làm rõ do thể chế hay do tổ chức thực hiện

Theo đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị), những thành tựu nổi bật trong phát triển kinh tế-xã hội năm nay và cả giai đoạn 2021-2025 được đề cập khá đậm nét trong nhiều báo cáo ở kỳ họp này. Tuy nhiên, nhìn lại cả nhiệm kỳ và dài hơn là 2-3 nhiệm kỳ gần đây, theo đại biểu “có những vấn đề được nói đi, nói lại, bàn đi, bàn lại rất nhiều lần nhưng dường như không có sự cải thiện đáng kể”. Vì vậy, cần được tập trung tháo gỡ ngay ở kỳ họp này và ngay trong năm nay.

Đại biểu dẫn chứng tình hình thị trường bất động sản với giá nhà tăng phi mã. Theo báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính thì giá bất động sản tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh tăng nhanh, nằm ở tốp thứ 8 trong số 220 thành phố lớn trên thế giới về mức độ đắt đỏ của bất động sản so với thu nhập. Mỗi người dân có thu nhập trung bình phải mất trên 30 năm tiết kiệm mới có thể mua được một căn nhà có mức giá trung bình ở hai thành phố này. Đại biểu cho hay, trong thời gian vừa rồi, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo rất quyết liệt và hy vọng với sự vào cuộc của Quốc hội, các cấp, các ngành và địa phương, trong thời gian tới giá nhà sẽ hạ nhiệt.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) phát biểu tại hội trường. (Ảnh: DUY LINH)

Trong khi đó, đại biểu cho biết, ở nhiệm kỳ này, Quốc hội cũng đã đồng loạt sửa các Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Nhà ở, đặc biệt là Luật Đất đai, mất đến gần 4 kỳ họp mới được thông qua. Về thị trường vàng, Quốc hội cũng đã nói từ 2-3 nhiệm kỳ trước đến giờ, diễn biến vẫn rất phức tạp, gây rủi ro cho ổn định kinh tế, tài chính, tiền tệ. Ngân hàng Nhà nước cũng đã đưa ra nhiều giải pháp, nhưng vẫn cứ loay hoay ứng phó, càng tác động, can thiệp càng tuột xa mục tiêu quản lý.

“Vậy bản chất vấn đề ở đây là gì? Do thể chế hay do tổ chức thực hiện?”, đại biểu đặt vấn đề.

Theo đại biểu, nếu do thể chế, câu hỏi đặt ra là tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về cơ chế đặc biệt để xử lý các khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật và đã trao quyền để được điều chỉnh một số quy định của luật, Nghị quyết do Chính phủ trình, vậy quyền này đã được sử dụng như thế nào?

“Nếu quyền được sử dụng có hiệu quả về những vấn đề trên, chúng tôi mong muốn cần được giải quyết ngay hay là tiếp tục rà soát để sửa tiếp Nghị quyết này”, đại biểu bày tỏ.

Sớm rà soát, sửa đổi văn bản pháp luật cho phù hợp; bảo đảm tính thống nhất, thông suốt

Đại biểu Nguyễn Quốc Hận (Đoàn Cà Mau) phát biểu tại hội trường. (Ảnh: DUY LINH)

Nhận định quá trình thực hiện sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy hành chính, việc phân cấp, phân quyền giữa các cấp có những tiến bộ đáng ghi nhận, tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Quốc Hận (Đoàn Cà Mau) nêu lên, theo báo cáo của Chính phủ nêu rõ còn một số nội dung phân cấp chưa rõ ràng, phân cấp, phân quyền một số lĩnh vực còn vướng mắc, công tác tổ chức điều hành và phân công nhiệm vụ chưa bảo đảm rõ ràng, gây khó khăn trong tổ chức thực hiện.

Cụ thể như: phân cấp trong quản lý đất đai, đầu tư công, tài sản công, khai thác khoáng sản, xây dựng hạ tầng, giáo dục, y tế… còn “chập chờn”, chưa tạo được sự linh hoạt và tự chủ cho địa phương; trách nhiệm của người đứng đầu, người có thẩm quyền trong một số trường hợp chưa được phát huy đầy đủ.

Từ thực trạng trên, vị đại biểu Đoàn Cà Mau kiến nghị theo thẩm quyền của từng ngành, từng cấp cần rà soát tổng thể các văn bản quy phạm pháp luật do mình ban hành; sớm sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế cho phù hợp với cơ chế, chính sách của chính quyền mới; bảo đảm tính thống nhất, thông suốt, không chồng chéo, trùng dẫm hoặc bỏ sót nhiệm vụ. Đồng thời, phân cấp mạnh cho địa phương những nội dung thuộc về thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân để các công việc của công dân được giải quyết tại chỗ thuận lợi và nhanh chóng.

THU HẰNG