Chiến lược sống còn cho sự cân bằng phát triển

Các đô thị đang phải gánh chịu áp lực quá tải như ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và các vấn đề an sinh xã hội. Ảnh minh họa: Sông Lam

Theo Tổng cục Thống kê, quý II năm 2025, lực lượng lao động trên cả nước có việc làm đạt 52 triệu người, trong đó, khu vực nông thôn chiếm 31,8 triệu, nhưng tỷ lệ thất nghiệp ngầm và thiếu việc làm ổn định ở nông thôn vẫn ở mức cao. Đây không chỉ là câu chuyện về mưu sinh cá nhân mà còn là biểu hiện của sự mất cân bằng phát triển giữa nông thôn và đô thị, ảnh hưởng đến mục tiêu xây dựng nông thôn mới mà Đảng và Nhà nước đã đặt ra.

Nguyên nhân cốt lõi nằm ở sự phụ thuộc quá mức vào đồng ruộng truyền thống. Ở nhiều vùng nông thôn, đặc biệt miền núi và đồng bằng sông Cửu Long, thu nhập của nông dân chủ yếu từ trồng lúa, chăn nuôi nhỏ lẻ, dễ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, giá cả thị trường biến động và dịch bệnh. Dữ liệu từ Bộ Nội vụ cho thấy, đến nay, di cư nông thôn - đô thị vẫn chiếm tỷ lệ đáng kể, nhưng xu hướng này vẫn tiếp diễn do thiếu nghề phụ tại chỗ.

Kết quả là, các đô thị phải gánh chịu áp lực quá tải như ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và các vấn đề an sinh xã hội như lao động nhập cư sống tạm bợ, thiếu bảo hiểm y tế. Hơn nữa, nông thôn bị “chảy máu” chất xám, tay nghề trẻ, dẫn đến già hóa dân số lao động, làm suy yếu tiềm năng phát triển kinh tế địa phương. Nếu không hành động quyết liệt, sự chênh lệch này sẽ cản trở mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Tuy nhiên, giải pháp không nằm ở việc ngăn cản di cư mà ở việc tạo động lực để lao động nông thôn “ly nông bất ly hương” - rời bỏ nông nghiệp thuần túy nhưng vẫn gắn bó với quê hương. Các chuyên gia kinh tế nhấn mạnh rằng, khai thác ngành nghề tại chỗ là chìa khóa và điều này đã được cụ thể hóa qua các chính sách gần đây. Chiến lược phát triển ngành nghề nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn 2045, được Thủ tướng phê duyệt, tập trung vào việc hỗ trợ trồng trọt, chăn nuôi, nghề rừng, nuôi trồng thủy sản, chế biến nông lâm thủy sản và nghề muối, đặc biệt ở vùng nghèo, vùng đặc biệt khó khăn.

Chiến lược này đề xuất tám giải pháp then chốt, gồm hoàn thiện thể chế chính sách, tổ chức lại sản xuất, bảo vệ môi trường gắn với du lịch, ứng dụng khoa học công nghệ và đào tạo lao động để chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, ứng phó biến đổi khí hậu. Đến nay, nhiều địa phương đã triển khai hiệu quả với chương trình hỗ trợ làng nghề, cung cấp kinh phí cho ứng dụng công nghệ và phát triển sản phẩm OCOP (Mỗi xã một sản phẩm)...

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, đã huy động khoảng 3,7 triệu tỷ đồng, giúp 80% xã đạt chuẩn nông thôn mới đến năm 2030. Hà Nội dẫn đầu cả nước, với dự kiến thu nhập bình quân nông thôn đạt trên 80 triệu đồng/người/năm vào cuối năm 2025. Những con số này không chỉ là thống kê khô khan mà là minh chứng sống động cho hiệu quả của việc đầu tư vào ngành nghề địa phương, trong đó, có tác dụng tạo ra xu hướng “di cư ngược”: Lao động trẻ từ đô thị về nông thôn, nhờ các mô hình nông nghiệp sinh thái và du lịch cộng đồng.

Đã đến lúc rất cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền trung ương và địa phương, với trọng tâm là đào tạo nghề và hỗ trợ vốn cho khu vực nông thôn. Chính phủ nên tăng cường quỹ hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn thông qua các chính sách thuế ưu đãi, đồng thời tích hợp công nghệ số để kết nối sản phẩm với thị trường toàn cầu. Nếu triển khai hiệu quả, không chỉ giải quyết tình trạng “nhàn cư” cho hàng triệu nông dân mà còn giảm gánh nặng đô thị, góp phần vào mục tiêu nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.

Tóm lại, “ly nông bất ly hương” chính là chiến lược sống còn cho sự cân bằng phát triển. Cần hành động ngay, để mỗi thửa ruộng không chỉ là nguồn sống mà còn là nền tảng thịnh vượng cho người dân ở nông thôn.

Xây Dựng