Chiến dịch tinh gọn hỗn loạn của Elon Musk

Những nhân viên chịu trách nhiệm quản lý kho vũ khí hạt nhân của Mỹ, các nhà khoa học đang đối phó với dịch cúm gia cầm lây lan nghiêm trọng, và những quan chức có nhiệm vụ đảm bảo nguồn cung cấp điện đã bất ngờ bị sa thải trong nỗ lực cắt giảm nhân sự ồ ạt của Tổng thống Donald Trump.

Tuy nhiên, chỉ trong vài ngày, chính quyền Trump đang gấp rút tuyển dụng trở lại hàng trăm nhân sự, làm lộ rõ những thiếu sót và nguy cơ tiềm tàng trong việc cải tổ bộ máy chính phủ Mỹ.

Quá trình hỗn loạn

Theo Reuters, các chuyên gia quản trị và đại diện công đoàn cho rằng quy trình sa thải nhanh chóng này hoàn toàn bất hợp lý và gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Phó thư ký báo chí Nhà Trắng Anna Kelly khẳng định chính quyền đang tìm cách tinh giản bộ máy và cắt giảm chi tiêu lãng phí. "Bất kỳ vị trí quan trọng nào bị xóa bỏ một cách vô tình đều sẽ được đánh giá và khôi phục nhanh chóng".

Hiện tỷ phú công nghệ Elon Musk cùng đội ngũ trẻ tại Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) đang thực hiện một cuộc thu nhỏ bộ máy liên bang triệt để theo chỉ thị của ông Trump, người từng đánh giá chính phủ quá cồng kềnh và tham nhũng.

Elon Musk nhận chiếc cưa máy từ Tổng thống Argentina - biểu tượng cho việc cắt giảm bộ máy quan liêu của chính quyền liên bang. Ảnh: Reuters.

Các chuyên gia đánh giá Elon Musk đang áp dụng phương pháp mạnh tay, sa thải hàng loạt mà không đánh giá kỹ từng cá nhân và vai trò của họ, đồng thời thường tập trung vào nhóm nhân viên dễ bị sa thải hơn, như nhân viên đang trong thời gian thử việc.

Tuy nhiên, cách tiếp cận này dẫn đến nhiều sai lầm nghiêm trọng. Tại Cơ quan Quản lý An ninh Hạt nhân Quốc gia (NNSA), nơi quản lý kho vũ khí hạt nhân của Mỹ, 180 nhân viên đã bị sa thải trong vòng một tuần. Chỉ 24 giờ sau, 152 người đã được tuyển dụng trở lại.

Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Chris Wright thừa nhận quyết định sa thải nhân viên tại NNSA diễn ra quá nhanh. "An ninh quốc gia và răn đe hạt nhân là những yếu tố quan trọng, chúng tôi không hề xem nhẹ", ông nói.

Việc đảo ngược quyết định sa thải tại NASA diễn ra sau khi các quản lý nhận được email với nội dung "Dừng tất cả hành động sa thải", theo một bản sao tin nhắn mà Reuters thu thập được.

Dù vậy, hậu quả vẫn còn kéo dài khi tinh thần làm việc của nhân viên sụt giảm nghiêm trọng, nhiều việc không được hoàn thành vì mọi người vẫn còn sốc, từ một nguồn tin của Bộ Năng lượng.

Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) trong tuần trước cũng đã phải tái tuyển dụng 3 nhân viên bị sa thải hôm 14/2 khỏi một mạng lưới phòng thí nghiệm quan trọng trong việc đối phó với dịch cúm gia cầm. Thông tin này được Keith Poulsen, Giám đốc Phòng thí nghiệm Chẩn đoán Thú y Wisconsin, xác nhận với Reuters.

Những nhân viên này làm việc tại văn phòng chương trình thuộc Mạng lưới Phòng thí nghiệm Y tế Động vật Quốc gia (NAHLN), tổ chức giám sát hơn 60 phòng thí nghiệm trên toàn quốc. Nhiều phòng thí nghiệm trong số đó đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý các mẫu bệnh phẩm liên quan đến dịch cúm gia cầm.

Không chỉ USDA, Bộ Cựu chiến binh Mỹ (VA) cũng vừa sa thải 1.000 nhân viên trong giai đoạn thử việc. Tuy nhiên, cơ quan này đang nỗ lực tái tuyển dụng một số nhân sự làm việc tại Đường dây Hỗ trợ Khủng hoảng cho Cựu chiến binh, theo Thượng nghị sĩ Dân chủ Tammy Duckworth - một cựu quân nhân Mỹ.

“Sau khi tôi lên tiếng về vấn đề này với VA, rất may là một số nhân viên đã được gọi trở lại làm việc”, Duckworth chia sẻ trên mạng xã hội X.

Tại Cơ quan Quản lý Điện lực Bonneville (BPA) – tổ chức vận hành một trong những đập thủy điện lớn nhất khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương – khoảng 200 công nhân đã bị sa thải.

Tuy nhiên, trước làn sóng chỉ trích dữ dội về nguy cơ mất ổn định nguồn điện, khoảng 30 người đã được tái tuyển dụng, theo một trợ lý của Thượng nghị sĩ Dân chủ Patty Murray, bang Washington.

Tiềm ẩn đổ vỡ

Geraldine Richmond, cựu Thứ trưởng Bộ Năng lượng, cảnh báo trong phiên điều trần quốc hội rằng tốc độ cắt giảm nhân sự này có thể ảnh hưởng lâu dài đến an ninh quốc gia và tinh thần của đội ngũ làm việc với thông tin mật.

Bà cho biết các đợt cắt giảm trước đây phải mất gần hai năm để thực hiện trong khi chính quyền hiện tại đang thực hiện quá gấp rút.

Thực tế, tỷ phú Elon Musk, khi đứng bên cạnh Trump trong Phòng Bầu dục tuần trước, cũng thừa nhận với phóng viên: "Chúng tôi đang tiến nhanh nên sẽ có sai lầm, nhưng chúng tôi cũng sẽ sửa sai rất nhanh chóng".

Tỷ phú Elon Musk có mặt tại phòng Bầu dục với ông Trump hôm 11/2. Ảnh: Reuters.

Khi được hỏi về việc có lo ngại gì với tình trạng sa thải rồi tuyển lại không, ông Trump trả lời: "Không, hoàn toàn không". Ông ca ngợi công việc của DOGE là "tuyệt vời".

Trong bối cảnh cải tổ bộ máy chính quyền, các công đoàn đã khởi kiện để làm chậm lại quá trình này và đạt được một số thắng lợi ban đầu, nhưng cũng gặp không ít trở ngại.

Steve Lenkart, Giám đốc điều hành Liên đoàn Nhân viên Liên bang Quốc gia (NFFE) - đại diện cho 110.000 nhân viên chính phủ - cho rằng việc sa thải rồi tái tuyển dụng các nhân sự quan trọng đối với an toàn cộng đồng phản ánh sự xem nhẹ vai trò thiết yếu của chính phủ dưới thời ông Trump và Musk.

“Họ không đưa ra những quyết định có cơ sở khoa học, điều này đáng báo động đối với mọi công dân Mỹ”, Lenkart nhấn mạnh.

Giáo sư Don Moynihan từ trường Chính sách công Ford, Đại học Michigan, bình luận: "Điều này thể hiện sự thiếu năng lực hoàn toàn trong quy trình sa thải. Họ đang dùng 'cưa máy' để tinh gọn dịch vụ công mà không xem xét kỹ lưỡng ai bị đuổi việc và họ đang làm gì".

Everett Kelley, Chủ tịch Liên đoàn Nhân viên Chính phủ Mỹ (AFGE) - công đoàn lớn nhất của nhân viên liên bang với 800.000 thành viên - gọi các đợt cắt giảm nhân sự này là “vô trách nhiệm”.

Nick Bednar, phó giáo sư luật tại Đại học Minnesota, người theo dõi sát quá trình sa thải nhân sự của chính phủ, nhận định cách tiếp cận "mạnh tay" của Tổng thống Trump và Musk đang bộc lộ nhiều điểm yếu.

“Họ đã bắt đầu nhận ra rằng khi áp dụng biện pháp cứng rắn như vậy, mọi thứ có thể đổ vỡ rất nhanh”, Bednar cảnh báo.

Phương Linh