Chiến dịch Huế - Đà Nẵng: Một trong ba chiến dịch lớn trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975

Thành phố Huế đổi thay từng ngày. Ảnh: Ngọc Hòa

Giành nhiều thắng lợi trên các mặt trận

50 năm nhìn lại, Chiến dịch Huế - Đà Nẵng là một trong ba trận quyết định thắng lợi của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975. Đây là trận then chốt thứ hai đại thắng (sau Tây Nguyên), đã làm sụp đổ hoàn toàn hệ thống phòng ngự chiến lược của địch ở miền Trung, xóa bỏ Quân khu I, phá tan co cụm chiến lược của chúng, không để cho lực lượng đối phương rút về tăng cường phòng thủ quanh Sài Gòn, kịp thời đẩy chúng vào tình trạng tuyệt vọng, tạo điều kiện thuận lợi cho trận quyết chiến lược cuối cùng toàn thắng: Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.

Cuối năm 1974 và đầu năm 1975, ta đã giành được nhiều thắng lợi trên các mặt trận: Quân sự, chính trị, ngoại giao..., nội bộ chính quyền Sài Gòn lục đục, so sánh tương quan lực lượng thay đổi có lợi cho cách mang nước ta. Trước tình hình đó, Bộ Chính đã tổ chức Hội nghị Bộ Chính trị (từ 30/9 - 7/10/1974) và Hội nghị Bộ Chính trị mở rộng (từ 18/12/1974 - 8/1/1975), bàn kế hoạch và đưa ra quyết tâm giải phóng miền Nam trong hai năm 1975 - 1976. Đồng thời, dự kiến một phương án quan trọng khác: Nếu thời cơ đến vào đầu hay cuối năm 1975 thì lập tức giải phóng miền Nam trong năm 1975.

Khi quân ta trên đà đi đến thắng lợi hoàn toàn ở Tây Nguyên, ngày 18/3/1975, Bộ Chính trị Trung ương Đảng họp, thống nhất quyết tâm giải phóng miền Nam ngay trong năm 1975.

Bước vào giai đoạn cuối chiến dịch Tây Nguyên, khi phát hiện địch chuẩn bị rút lui bỏ tuyến phòng thủ Quảng Trị và có khả năng rút bỏ cả Huế, co cụm lực lượng về giữ Đà Nẵng, Quân ủy Trung ương chỉ thị cho Quân khu Trị - Thiên và Quân đoàn II nhanh chóng giải phóng Trị Thiên - Huế sớm hơn dự kiến. Đêm 19/3/1975, Thường vụ Khu ủy và Quân Khu ủy ra quyết định phương án giải phóng Thừa Thiên Huế: “Tranh thủ thời cơ dốc toàn bộ lực lượng giải phóng Thừa Thiên Huế bằng một cuộc tấn công và nổi dậy tổng hợp, toàn diện, lấy chia cắt và bao vây chiến dịch kết hợp với các mũi thọc sâu của chủ lực làm biện pháp then chốt. Đồng thời, sử dụng lực lượng vũ trang địa phương trực tiếp tiến công địch, hỗ trợ và vận động quần chúng nổi dậy giành dân và giữ dân, đưa chiến dịch đến thắng lợi”[1].

Vào lúc 5 giờ sáng 21/3/1975, Quân đoàn II đồng loạt nổ súng tấn công hệ thống phòng ngự của địch ở phía nam Thừa Thiên Huế, chính thức mở màn chiến dịch Huế - Đà Nẵng.

Trung đoàn 6 và Trung đoàn 271 bộ binh Quân khu đánh địch ở đường 12, được lệnh hành quân cấp tốc tiến thẳng về Huế. Ngày 24/3/1975, hai trung đoàn đã vượt qua tuyến phòng thủ của địch, đánh chiếm hai làng Đình Môn, Kim Ngọc và chuẩn bị vượt sông Hương thì gặp địch phản kích lẻ tẻ phải dừng lại chiến đấu, đến tối 25/3/1975 mới vượt được sông Hương. Ngày 26/3/1975, hai trung đoàn tiến vào các mục tiêu ở khu Tam giác và phía đông thành phố Huế[2]. Trước sự tấn công mãnh liệt của quân và dân ta, Sư đoàn I của địch ở Huế bị tiêu diệt và tan rã.

Tạo thế uy hiếp từ hướng bắc đối với quân địch

Sáng 26/3/1975, lá cờ Mặt trận Dân tộc giải phóng đã tung bay trên đỉnh Ngọ Môn, đánh dấu mốc lịch sử thành phố Huế và toàn bộ tỉnh Thừa Thiên Huế hoàn toàn được giải phóng. Thắng lợi đó đã tạo thế uy hiếp từ hướng bắc đối với quân địch ở Đà Nẵng.

Ngay sau khi giải phóng Huế, với tinh thần “kịp thời, nhanh chóng nhất, táo bạo nhất và lực lượng có thể chuyển tới sớm nhất”, Quân ủy Trung ương đã quyết định mở cuộc tiến công địch ở Đà Nẵng. Thực hiện chủ trương của Quân ủy Trung ương, ngày 28/3, Quân đoàn II- Binh đoàn Hương Giang cùng với các lực lượng của Quân khu V đã chia 5 cánh đồng loạt tiến vào Đà Nẵng. Kết hợp với sự tiến công và nổi dậy của các lực lượng vũ trang và chính trị của quần chúng bên trong thành phố, quân ta đã đánh chiếm được các mục tiêu quan trọng: Bộ Tư lệnh Quân đoàn I, Tòa thị chính, sân bay, quân cảng... Đến 15 giờ ngày 29/3/1975, Đà Nẵng - một căn cứ quân sự liên hợp lớn nhất của chính quyền Sài Gòn bị quân ta tiêu diệt, thành phố lớn thứ hai ở miền Nam hoàn toàn được giải phóng.

Trên đà thắng lợi, những ngày đầu tháng Tư, các binh đoàn chủ lực của ta phát triển cuộc tiến công vào các tỉnh Nam Trung Bộ, cùng với lực lượng tại chỗ ở các địa phương đã tiến công và nổi dậy giải phóng tỉnh Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa, kết thúc Chiến dịch Huế - Đà Nẵng toàn thắng.

Chỉ trong một thời gian ngắn, Chiến dịch Huế - Đà Nẵng đã giành được thắng lợi vẻ vang, góp sức mạnh thần tốc giải phóng miền Nam.

Với những thành tích to lớn đạt được trong công cuộc giải phóng quê hương, quân và dân Thừa Thiên Huế (nay là thành phố Huế) đã được Đảng và Chính phủ gửi điện khen ngợi: “Việc đánh chiếm và giải phóng hoàn toàn Thừa Thiên Huế là thắng lợi có ý chiến lược về chính trị rất lớn. Chiến công đó đã làm cho Nhân dân cả nước ta nức lòng phấn khởi, làm cho địch suy yếu thêm một bước rất nghiêm trọng. Các đồng chí đã góp phần làm rạng rỡ truyền thống anh dũng kiên cường của quân dân cả nước”[3].

Tình thần “Tấn công, nổi dậy, anh dũng, kiên cường” trong kháng chiến là niềm tự hào của Đảng bộ và Nhân dân Huế. Phát huy truyền thống anh hùng cách mạng quật cường của quê hương, toàn Đảng, toàn quân và toàn dân đang ra sức nỗ lực xây dựng thành phố Huế - thành phố trực thuộc Trung ương ngày càng phát triển, để cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

[1] Đảng ủy - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thừa Thiên Huế (2005), Trung đoàn 6 (đoàn Phú Xuân) 1965 - 2005, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.253.

[2] Đảng ủy - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thừa Thiên Huế (1999), Thừa Thiên Huế kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.354.

[3]Ban Chấp hành Đảng bộ Thừa Thiên Huế (1995), Lịch sử Đảng bộ Thừa Thiên Huế, tập II (1954 - 1975), Nxb Chính trị Quốc Gia, Hà Nội, tr.263 - 264.

Lê Hà