Chiến dịch chống ma túy gây tranh cãi của cựu Tổng thống Duterte

Cựu tổng thống Philippines Rodrigo Duterte phát biểu trong cuộc mít tinh tuyên bố ứng cử viên thượng nghị sĩ của đảng chính trị PDP-Laban trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, tại Club Filipino ở San Juan, Metro Manila, Philippines, ngày 13/2/2025. Ảnh: Reuters.

Đất nước Philippines đã đối diện với tình trạng lạm dụng ma túy trong nhiều thập kỷ và shabu (methamphetamine) đã trở thành loại chất kích thích phổ biến nhất. Nguyên nhân chính khiến tội phạm ma túy lan rộng bao gồm nghèo đói, thất nghiệp, và thiếu cơ hội giáo dục.

Trước khi ông Duterte lên nắm quyền, các chính quyền tiền nhiệm đã thực hiện nhiều biện pháp đối phó với vấn đề này, từ các cuộc trấn áp tội phạm đến chương trình cai nghiện. Tuy nhiên, những nỗ lực này thường không mang lại kết quả mong muốn do nạn tham nhũng trong lực lượng thực thi pháp luật và thiếu kinh phí cho các chương trình điều trị.

Cho đến năm 2016, ngay sau khi nhậm chức, ông Rodrigo Duterte tuyên bố sẽ "quyết diệt" tội phạm ma túy. Dưới sự chỉ đạo của ông, lực lượng cảnh sát và cơ quan phòng chống ma túy (PDEA) đã tiến hành hàng nghìn cuộc truy quét, thu giữ một lượng lớn ma túy trái phép và bắt giữ hàng trăm nghìn nghi phạm, bao gồm các nhân vật “đầu sỏ” trong giới buôn lậu.

Dù được đánh giá là biện pháp cần thiết để giảm tội phạm và đem lại an toàn cho người dân, chiến dịch nhanh chóng bị chỉ trích với cáo buộc về việc vi phạm nhân quyền.

Cuốn hồi ký được ra mắt năm 2023 của nhà báo Patricia Evangelista. Ảnh: Amazon.

Theo tác phẩm Some People Need Killing của nhà báo Patricia Evangelista, chiến dịch chống ma túy có những biểu hiện rõ ràng của một cuộc "diệt chủng" khi chính ông Duterte so sánh hành động của mình với tội ác của Hitler: "Hitler tàn sát ba triệu người Do Thái... Giờ đây, chúng ta có ba triệu người nghiện ma túy…”, nhà báo Evangelista viết trong cuốn hồi ký Some People Need Killing.

Việc cảnh sát được trao quyền nổ súng mà không cần xét xử đã làm suy yếu nguyên tắc pháp quyền, tạo ra một tiền lệ nguy hiểm cho các chính quyền tương lai. Các tổ chức nhân quyền cảnh báo rằng điều này có thể dẫn đến sự lạm quyền, làm suy giảm niềm tin của người dân vào hệ thống tư pháp.

Mặt khác, theo cuốn sách Contesting the Philippines (được xuất bản bởi Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, năm 2024), những gia đình có người thân thiệt mạng trong chiến dịch này phải đối mặt với nhiều khó khăn về tinh thần.

Việc Interpol ra lệnh bắt Duterte có thể mở ra khả năng xét xử ông tại Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC). Tuy nhiên, tiến trình này sẽ gặp nhiều trở ngại do Philippines đã rút khỏi ICC vào năm 2019. Mặc dù ICC vẫn có quyền điều tra các tội ác xảy ra khi Philippines còn là thành viên, nhưng việc dẫn độ cựu Tổng thống Duterte ra xét xử sẽ phụ thuộc vào sự hợp tác của chính phủ đương nhiệm.

Hiện tại, giới chức Philippines chưa đưa ra bình luận chính thức về vụ việc.

Đức Huy