Chỉ dẫn địa lý - niềm tin từ tên gọi quê hương

Một chùm nho Yamanashi ở Nhật, một chai nước mắm Phú Quốc ở Việt Nam, nhỏ bé thôi, nhưng chứa đựng cả câu chuyện về lao động, danh dự và niềm tin. Đó chính là sức mạnh của Chỉ dẫn địa lý (Geographical Indication - GI), thứ khiến một sản phẩm không chỉ có giá trị kinh tế, mà còn mang giá trị đạo đức và cảm xúc.

Buổi sáng ở Tokyo, trong khu chợ nhỏ, những chùm nho tím căng mọng được bày ngay ngắn trên kệ hàng. Trên mỗi túi nho có gắn nhãn nhỏ “Yamanashi - Nhật Bản”.

Một người phụ nữ trung niên dừng lại, cẩn thận chọn từng chùm. Người bán hàng hỏi: “Chị có muốn loại rẻ hơn không, cũng là nho, chỉ khác vùng trồng thôi?”.

Với thiên nhiên ưu đãi và trù phú, thành phố Fuefuki thuộc tỉnh Yamanashi được ví như “vườn địa đàng” hay “vương quốc trái cây” trong lòng nước Nhật. Nguồn: ITN

Chị mỉm cười: “Không đâu. Tôi chọn nho Yamanashi. Vì nơi đó, người trồng nho chăm từng giọt nước như chăm con”.

Câu trả lời giản dị ấy chứa đựng cả một niềm tin lớn, niềm tin vào vùng đất, vào bàn tay con người, và vào danh dự của nghề trồng nho truyền thống.

Đó chính là sức mạnh của Chỉ dẫn địa lý (Geographical Indication - GI), thứ khiến một sản phẩm không chỉ có giá trị kinh tế, mà còn mang giá trị đạo đức và cảm xúc.

Khi thế giới hiểu rằng tên gọ

i c

ũng là tài sản

Ở Nhật Bản, “nho Yamanashi”, “bò Kobe”, “trà Uji”, “táo Aomori”… không chỉ là sản phẩm. Đó là cam kết của một vùng đất với người tiêu dùng. Tên gọi ấy không ai được phép mượn tùy tiện, vì đằng sau nó là lịch sử, uy tín và lòng tự trọng.

Ở Pháp, ở Ý hay Thụy Sỹ cũng vậy. Một chai rượu vang chỉ được gọi là Champagne nếu nó đến từ vùng Champagne. Một miếng phô mai Parmigiano Reggiano chỉ được mang tên ấy nếu làm đúng quy trình ở vùng Parma.

Chỉ dẫn địa lý chính là ngôn ngữ của niềm tin, nơi người tiêu dùng không chỉ mua hàng hóa, mà mua sự an tâm và tôn trọng.

Ở nơi tên gọi gắn với đất và người, thương hiệu trở thành câu chuyện, chứ không chỉ là con tem dán lên bao bì.

Ở Việt Nam -

khi tê

n qu

ê hương chưa đủ sức nặng của niềm tin

Việt Nam có hơn 120 sản phẩm đã được cấp chỉ dẫn địa lý: Cà phê Buôn Ma Thuột, nước mắm Phú Quốc, vải thiều Lục Ngạn, chè Shan Tuyết Hà Giang, bưởi Phúc Trạch, xoài Cao Lãnh…

Nhưng nếu hỏi thật, có bao nhiêu người tiêu dùng trong nước chọn mua vì tin vào địa danh?. Phần đông vẫn chọn vì “rẻ hơn”, “quen chỗ hơn”, hay “tiện hơn”.

Thông qua việc bảo hộ Chỉ dẫn địa lý “Phú Quốc” cho sản phẩm nước mắm sẽ tạo đà cho phát triển thị trường xuất khẩu

Chúng ta tự hào về đặc sản quê hương, nhưng nhiều khi chưa bảo vệ nổi tên gọi của chính mình.

Nước mắm Phú Quốc bị nhái ở nơi khác, cà phê Buôn Ma Thuột xuất khẩu nhưng thương hiệu bị đăng ký mất ở nước ngoài.

Tên quê hương trở thành thương hiệu bị “mượn danh”, còn người nông dân vẫn chỉ là người làm thuê cho tên gọi của chính mình. Tên gọi quê hương là tài sản chung, nhưng nếu ai cũng dùng tùy tiện, nó dần trở thành con chữ rỗng.

Một số sản phẩm đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý

Vì sao chỉ dẫn địa lý gắn liền với tâm lý học hành vi

Theo tâm lý học hành vi, niềm tin của người tiêu dùng không hình thành trong ngày một ngày hai. Họ không chỉ chọn sản phẩm bằng lý trí, mà bằng ký ức và cảm xúc. Một khi họ tin vào một vùng đất, họ sẽ tiếp tục chọn sản phẩm từ vùng đó, không chỉ vì chất lượng, mà vì cảm giác thân thuộc và an toàn.

Chỉ dẫn địa lý cho Vải thiều Thanh Hà

Có ba cơ chế tâm lý hình thành niềm tin này:

Người tiêu dùng mua bằng tiền, nhưng chọn bằng cảm xúc. Chỉ dẫn địa lý vì vậy không chỉ bảo vệ sản phẩm, mà bảo vệ niềm tin, thứ quý giá hơn cả giá bán.

Khi người sản xuất hiểu rằng mình không chỉ bán hàng, mà đang bán danh dự

Một người làm nước mắm ở Phú Quốc, nếu biết rằng từng chai mắm của mình mang danh tiếng vùng đảo, chắc chắn sẽ không dám gian dối.

Một người trồng cà phê ở Đắk Lắk, nếu hiểu rằng từng hạt cà phê là hình ảnh của Tây Nguyên trong mắt thế giới, họ sẽ tự khắc làm tử tế hơn.

Chỉ dẫn địa lý là một trong những giải pháp để nâng cao giá trị, gia tăng năng lực cạnh tranh cho nông sản Việt Nam, là công cụ tiếp cận thị trường và là cơ sở pháp lý để giải quyết các tranh chấp thương mại. Nguồn: ITN

Khi người làm biết rằng mỗi sản phẩm là tấm danh thiếp của quê hương, họ sẽ tự nhiên giữ gìn danh dự của vùng đất.

Niềm tin không thể được ban hành bằng quy định, mà phải được gieo trồng bằng lương tâm nghề nghiệp.

Nước mắm Phú Quốc tăng giá từ 30-50% sau khi được bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Nguồn: ITN

Khi người tiêu d

ù

ng cũng trở thành người bảo vệ

qu

ê hương

Người mua hàng không chỉ là khách, mà cũng là người gìn giữ thương hiệu. Nếu người tiêu dùng Việt sẵn sàng trả thêm vài ngàn đồng để chọn đúng hàng thật, hàng quê mình, thì họ đang đầu tư cho danh dự chung của quốc gia.

Tâm lý học hành vi gọi đó là “niềm vui đạo đức”, cảm giác hạnh phúc khi biết mình đang làm điều đúng. Một xã hội có nhiều người tiêu dùng như vậy, sẽ tạo nên nền kinh tế không chỉ mạnh, mà còn tử tế.

Mỗi khi bạn chọn hàng thật, là bạn đang giữ gìn tên tuổi quê hương.

Để chỉ dẫn địa lý trở thành văn hóa niềm tin

Luật pháp có thể bảo vệ nhãn hiệu, nhưng chỉ văn hóa mới bảo vệ được niềm tin. Muốn vậy, cần làm cho chỉ dẫn địa lý không chỉ nằm trên bao bì, mà sống trong trái tim người làm - người bán - người mua.

Phải kể lại những câu chuyện thật của con người sau sản phẩm, phải dạy trẻ nhỏ rằng “ăn đúng nguồn gốc” cũng là cách yêu quê hương, phải khơi lại lòng tự hào của mỗi địa phương như cách người Nhật gìn giữ tên “Yamanashi”.

Niềm tin không thể in, chỉ có thể gieo.

Niềm tin là tài sản vô hình của một v

ù

ng đất

Một chùm nho Yamanashi ở Nhật, một chai nước mắm Phú Quốc ở Việt Nam, nhỏ bé thôi, nhưng chứa đựng cả câu chuyện về lao động, danh dự và niềm tin.

Nguồn: ITN

Nếu một ngày, thế giới nhắc đến “Phú Quốc” như nhắc đến Champagne, nhắc “Buôn Ma Thuột” như nhắc đến Yamanashi, thì đó không chỉ là chiến thắng thương mại, mà là chiến thắng của lòng tử tế Việt Nam.

Một sản phẩm có thể rẻ, nhưng niềm tin thì không thể mua.

Hãy để mỗi tên gọi quê hương của Việt Nam, không chỉ là dấu hiệu của hàng hóa, mà là dấu ấn của lòng trung thực và tự hào.

Chỉ dẫn địa lý, không chỉ là nhãn mác, mà là cam kết giữa người sản xuất và người tiêu dùng, giữa vùng đất và thế giới. Bởi cuối cùng, phát triển bền vững không bắt đầu từ vốn hay công nghệ, mà bắt đầu từ niềm tin con người dành cho nhau.

Lê Minh Hoan