Cháy rừng ở Mỹ: Khởi đầu của thảm họa khí hậu phức tạp

Lửa cháy rừng bùng phát dữ dội, thiêu rụi nhiều ngôi nhà ở khu vực Pacific Palisades, Los Angeles (Mỹ) ngày 7/1/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo trang The Guardian (Anh), nguyên nhân chính của các đám cháy rừng tại khu vực Los Angeles bao gồm sức gió gần bằng bão và tình trạng hạn hán kéo dài. Điều này báo hiệu một kỷ nguyên mới của những hiện tượng thời tiết phức hợp, khi các yếu tố thiên nhiên cùng lúc xảy ra vào những thời điểm không ngờ tới trong năm, tạo ra các tình huống vượt ngoài khả năng ứng phó của con người.

Ngày 8/1, Tổng thống Joe Biden đã cam kết hỗ trợ Bộ Quốc phòng nhằm tăng cường khả năng ứng phó với cháy rừng của chính quyền bang và địa phương. Đây là động thái hiếm hoi cho thấy mức độ nghiêm trọng của các vụ cháy đã vượt khỏi khả năng kiểm soát.

Tính đến tối cùng ngày, các vụ cháy tại Palisades và Eaton đã thiêu rụi hơn 4.000 hecta rừng và vẫn chưa được dập tắt hoàn toàn. Khoảng 1/3 các hộ gia đình và doanh nghiệp tại vùng đô thị rộng lớn ở Nam California đã bị cắt điện.

Lửa cháy rừng bùng phát dữ dội, thiêu rụi nhiều ngôi nhà ở khu vực Pacific Palisades, Los Angeles (Mỹ) ngày 7/1. Ảnh: THX/TTXVN

Đám cháy Palisades hiện được xếp hạng là đám cháy có mức tàn phá nghiêm trọng nhất trong lịch sử Los Angeles, với hàng trăm ngôi nhà, các công trình bị phá hủy và thiệt hại lớn đến mức làm cạn kiệt nguồn cung nước của thành phố. Tại Pacific Palisades, những cư dân giàu có đã vội vã sơ tán, bỏ lại những chiếc xe hơi đắt đỏ giữa những khu phố bị tắc nghẽn. Tại Pasadena, đám cháy lan nhanh đã khiến người dân phải sơ tán xa đến tận khu đô thị.

Ước tính ban đầu cho thấy tác động kinh tế của các vụ cháy này có thể lên tới hàng chục tỷ USD, khiến nó trở thành vụ cháy rừng gây thiệt hại lớn nhất trong lịch sử Mỹ, vượt qua cả vụ cháy Camp ở Paradise, California năm 2018.

Trực thăng phun nước dập lửa cháy rừng tại Malibu, California, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Lực lượng cứu hỏa đã phải đối mặt với đêm thứ hai có gió mạnh ở địa hình hiểm trở, trong điều kiện hạn hán vô cùng hiếm gặp ở Nam California vào tháng 1, thời điểm vốn là giữa mùa mưa. Các vụ cháy rừng này xuất hiện muộn hơn nhiều tuần so với các vụ cháy rừng khác trong lịch sử.

Giới chuyên gia cảnh báo những ngày sắp tới sẽ là thử thách lớn. Những cơn gió mạnh, khô kéo dài đến đầu tuần tới sẽ duy trì khả năng hình thành thêm các đám cháy có quy mô tương tự. Trong trường hợp xấu nhất, nếu không thể kiểm soát các vụ cháy Palisades và Eaton, chúng có thể lan rộng vào trung tâm Los Angeles. Hơn nữa, các đám cháy mới có thể bùng phát và lan nhanh không tưởng, lan sang các khu dân cư khác và gây cản trở công tác cứu hỏa và sơ tán. Trong điều kiện đó, việc kiểm soát các đám cháy do gió thổi là điều gần như không thể.

Thách thức từ biến đổi khí hậu

Cháy rừng tại Los Angeles, bang California, Mỹ ngày 7/1/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Những vụ cháy này không chỉ là thảm họa đối với cư dân Los Angeles, mà còn đánh dấu khởi đầu của kỷ nguyên biến đổi khí hậu phức tạp. Cần nhấn mạnh rằng, cháy rừng vào tháng 1 ở Los Angeles là hiện tượng chưa từng xảy ra trong lịch sử.

Nguyên nhân là do khí thải nhà kính do con người gây ra, thúc đẩy cuộc khủng hoảng khí hậu, làm các vụ cháy rừng trở nên phổ biến hơn tại California. Khi bầu quyển ấm lên, không khí nóng hơn sẽ khiến nước bốc hơi nhanh và tình trạng hạn hán càng nghiêm trọng hơn.

Băng tan tại Bắc Cực cũng gây ra những thay đổi trong hoạt động của luồng gió xoáy, làm tăng khả năng xảy ra các vụ cháy rừng do gió tại California. Các nghiên cứu gần đây cho thấy trong những tháng mùa đông, hiện tượng gió Santa Ana có thể ít thường xuyên hơn nhưng mạnh mẽ hơn do tác động của biến đổi khí hậu. Santa Ana là những cơn gió khô và mạnh từ sa mạc rộng lớn phía Tây của Mỹ thổi vào miền Nam California.

Tình hình càng phức tạp hơn khi các nhà khoa học cảnh báo về “thảm họa khí hậu kép” – khi các hiện tượng khí hậu xảy ra cùng lúc, gây ra hậu quả lớn hơn nhiều so với khi diễn ra riêng lẻ. Khi cuộc khủng hoảng khí hậu ngày càng nghiêm trọng, các hệ thống khí quyển, đại dương và sinh thái tương tác với nhau, gây ra những thay đổi khó dự đoán. Đây cũng là trọng tâm của đánh giá khí hậu quốc gia năm 2023 do Chính quyền Tổng thống Biden đưa ra.

Video đám cháy dữ dội thiêu rụi ngôi nhà ở Los Angeles (Nguồn: The Guardian):

Chỉ trong 16 tháng qua, Los Angeles đã trải qua mùa hè nóng nhất trong lịch sử và chỉ nhận được 2% lượng mưa bình thường, trở thành một trong những thời kỳ khô hạn nhất trong lịch sử. Sau khi cơn bão nhiệt đới năm 2023 gây mưa lớn, các đám cỏ đã mọc lên. Những đám cỏ này, khi khô, trở thành vật liệu dễ bắt lửa, tạo điều kiện cho các vụ cháy rừng xảy ra sau đó.

Thêm vào đó, những cơn gió Santa Ana phá vỡ kỷ lục về tốc độ gió trên toàn khu vực vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, có lúc giật lên tới 160 km/h, đã trở thành “mồi lửa” lý tưởng cháy rừng, gây sức ép lớn lên lực lượng cứu hỏa.

Tất cả những yếu tố này đã tạo ra điều kiện lý tưởng gây cháy rừng, gây áp lực lớn lên các nguồn lực của tiểu bang, ngay cả khi mùa cháy rừng đạt đỉnh vào mùa hè. Huống chi là vào tháng 1, khi nhiều lính cứu hỏa đang nghỉ phép và thiết bị cứu hỏa đã được cất vào kho.

Thế giới đang tiến gần ngưỡng khủng hoảng

Lính cứu hỏa nỗ lực dập lửa cháy rừng tại Malibu, California, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

Không chỉ Los Angeles, các khu vực khác trên thế giới cũng đang phải đối mặt với những thảm họa tương tự. Mùa bão 2020 và 2021 đã chứng kiến bảy cơn bão lớn tấn công bờ biển Vịnh, Louisiana và Florida. Năm 2023, cháy rừng tại Canada đã phá kỷ lục trước đó, với khói bụi lan khắp lục địa, gây lo ngại về sức khỏe cho hàng triệu người.

Trong những tuần và tháng tới, Los Angeles sẽ tiếp tục đối mặt với nguy cơ lũ lụt nghiêm trọng do các trận mưa lớn trút xuống trên những khu vực vừa trải qua cháy rừng, một lần nữa làm trầm trọng thêm khó khăn cho người dân nơi đây.

Trong những tuần và tháng tới, Los Angeles sẽ tiếp tục phải đối mặt với nguy cơ lũ lụt nghiêm trọng, do các trận mưa lớn trút xuống trên những khu vực vừa trải qua cháy rừng như Palisades và Eaton. Các chuyên gia cảnh báo điều này sẽ gây thêm khó khăn và tổn thất cho người dân địa phương.

Hải Vân/Báo Tin tức