Châu Âu trong vòng xoáy lệ thuộc vào Mỹ

Quang cảnh cuộc họp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, các nhà lãnh đạo châu Âu và Tổng Thư ký NATO Mark Rutte tại Nhà Trắng ngày 18/8/2025. Ảnh: IRNA/TTXVN

Theo nhận định của Giáo sư Ashok Swain tại Đại học Uppsala (Thụy Điển) với trang tin châu Âu Euronews.com ngày 22/8, trong một động thái ngoại giao bất thường, hàng loạt các nhà lãnh đạo quyền lực nhất châu Âu đã cùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đến Phòng Bầu dục của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh Keir Starmer, và nhiều nhân vật chủ chốt khác đã xếp thành hình bán nguyệt, trong cuộc gặp ông Trump. Hình ảnh này không thể hiện một cuộc biểu dương sức mạnh, mà là sự phụ thuộc dai dẳng của châu Âu vào Mỹ, trong bối cảnh cuộc chiến tại Ukraine ngày càng căng thẳng.

Giáo sư Swain cho rằng, các nhà lãnh đạo châu Âu không đến Washington D.C. để đàm phán với tư cách đối tác ngang hàng. Mục đích chính của họ là kiềm chế sự khó lường của Tổng thống Trump, người chỉ vài ngày trước đó đã có cuộc gặp riêng với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska. Họ lo ngại ông có thể ký kết một thỏa thuận đơn phương về Ukraine, biến quốc gia này thành "vật hy sinh" trong các tính toán chính trị.

Mặc dù chuyến đi được coi là thành công trong việc ngăn chặn ông Trump đưa ra những lời chỉ trích công khai, những lời hứa của ông về "các đảm bảo an ninh kiểu Điều 5 của NATO" lại hết sức mơ hồ. Ai sẽ thực thi những đảm bảo đó? Quốc gia nào sẽ gửi quân và bảo vệ không phận của Ukraine? Những câu hỏi này vẫn còn bỏ ngỏ, cho thấy rõ sự thật rằng nếu không có sự can dự của Mỹ, EU không thể tự mình đảm bảo an ninh cho Ukraine.

"Tự chủ chiến lược" chỉ là khẩu hiệu?

Trong nhiều năm, các nhà lãnh đạo châu Âu, đặc biệt là Tổng thống Pháp Macron, đã nhiều lần hô hào về "quyền tự chủ chiến lược" để giảm bớt sự phụ thuộc vào Mỹ. Tuy nhiên, chuyến đi Washington D.C. vừa qua đã phơi bày một thực tế phũ phàng. EU thiếu kho vũ khí, sức nặng ngoại giao và sự thống nhất chính trị cần thiết để hành động độc lập.

Giáo sư Swain giải thích, dù châu Âu đã tăng cường viện trợ cho Ukraine từ năm 2022, nhưng về quy mô và tác động, nó vẫn chỉ đứng sau sự hỗ trợ của Mỹ. Ngay cả sự thay đổi quốc phòng lớn nhất của Đức cũng chưa mang lại hiệu quả răn đe tức thời. Một NATO không có Mỹ chỉ là một cái "vỏ rỗng", và ai cũng biết điều đó.

Sự phụ thuộc mang tính cấu trúc này đã trao cho ông Trump một đòn bẩy khổng lồ. Ông có thể đe dọa áp thuế, chế giễu các đồng minh, đối thoại với Nga, nhưng vẫn không bị phản ứng quá mức, đơn giản vì an ninh của châu Âu không nằm ở chiến lược hay thể chế, mà nằm ở "ý chí của một người quyền lực trong Phòng Bầu dục".

Một điểm đáng chú ý khác là những gì không được nói ra trong cuộc họp. Đã có nhiều thông tin cho rằng ông Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã thảo luận về việc "trao đổi lãnh thổ", trên thực tế là đóng băng việc Nga kiểm soát các khu vực tại Donbas, Kherson và Zaporizhzhia.

Mặc dù các cường quốc châu Âu đã nhiều lần khẳng định biên giới Ukraine không thể bị thay đổi bằng vũ lực, không ai dám trực tiếp thách thức ông Trump về vấn đề này. Thay vào đó, ông Trump lảng tránh bằng một câu nói đầy hàm ý: lãnh thổ "là vấn đề của Ukraine".

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc