Châu Âu có 10.000 tỷ euro đang 'ngủ quên'

Biến tiền tiết kiệm đóng băng thành dòng chảy nuôi dưỡng kinh tế

Nền kinh tế châu Âu hiện như một cỗ máy khổng lồ đang thiếu nhiên liệu để vận hành hết công suất. Để khắc phục tình trạng này, Ủy ban châu Âu (EC) đã đề xuất một kế hoạch đầy tham vọng mang tên Liên minh Tiết kiệm và Đầu tư (SIU). Hình dung rằng, có một kho báu trị giá 10.000 tỷ euro đang "ngủ yên" trong các tài khoản tiết kiệm của người dân khắp châu Âu. EC mong muốn "đánh thức" kho báu này, biến những đồng tiền đang "nghỉ ngơi" thành dòng chảy năng lượng thúc đẩy đầu tư vào các lĩnh vực then chốt như công nghệ, cơ sở hạ tầng và năng lượng tái tạo.

Bà Christine Lagarde, Chủ tịch ECB, cảnh báo rằng EU cần một hệ thống giám sát hiệu quả để tránh nguy cơ SIU tạo ra tăng trưởng ngắn hạn nhưng gây bất ổn dài hạn.

Đề xuất này xuất phát từ một thực tế đáng lo ngại: châu Âu đang đối mặt với một thách thức kép - tăng trưởng kinh tế trì trệ và hệ thống tài chính kém hiệu quả. Trong khi Mỹ có một thị trường vốn phát triển mạnh mẽ, giúp doanh nghiệp dễ dàng huy động vốn qua cổ phiếu và trái phiếu, thì EU vẫn phụ thuộc quá nhiều vào hệ thống ngân hàng. Theo số liệu từ Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), khoảng 75% vốn vay doanh nghiệp tại EU đến từ ngân hàng, trong khi ở Mỹ, con số này chỉ là 25%. Sự mất cân bằng này khiến khả năng tiếp cận tài chính của doanh nghiệp EU gặp nhiều hạn chế, làm chậm tốc độ tăng trưởng và đổi mới.

SIU ra đời với mục tiêu tạo ra một thị trường vốn chung, nơi dòng tiền tiết kiệm của người dân có thể chảy vào các lĩnh vực đầu tư năng suất cao thay vì bị "đóng băng" trong tài khoản ngân hàng. Điều này đồng nghĩa với việc giảm thiểu rào cản đầu tư, tăng cường tính minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư, từ đó giúp thị trường tài chính châu Âu trở nên linh hoạt và cạnh tranh hơn trên quy mô toàn cầu. Bằng cách thúc đẩy dòng vốn chảy tự do hơn giữa 27 quốc gia thành viên, SIU không chỉ giúp các doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận nguồn tài chính, mà còn tạo động lực cho các sáng kiến xanh và quá trình chuyển đổi số.

Để hiện thực hóa tầm nhìn này, EC đã khởi xướng một cuộc tham vấn công khai, mời gọi ý kiến từ các bên liên quan nhằm định hình các chính sách phù hợp. Mục tiêu là tạo ra một hệ thống tài chính không chỉ mạnh mẽ mà còn linh hoạt, đáp ứng được nhu cầu của cả nhà đầu tư và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, con đường phía trước không hề bằng phẳng. Việc thuyết phục người dân chuyển đổi từ tiết kiệm truyền thống sang các hình thức đầu tư mới đòi hỏi sự tin tưởng và hiểu biết sâu sắc. Đồng thời, cần có những biện pháp bảo vệ nhà đầu tư hiệu quả để tránh những rủi ro tiềm ẩn. Nhưng nếu thành công, SIU hứa hẹn sẽ là động lực mạnh mẽ, thúc đẩy châu Âu tiến lên trong kỷ nguyên kinh tế mới.

SIU - bước ngoặt kinh tế hay con dao hai lưỡi?

Liên minh Tiết kiệm và Đầu tư (SIU) không chỉ là một kế hoạch tài chính mà còn là tham vọng chiến lược của EC nhằm tái định hình thị trường vốn EU. Nếu thành công, SIU sẽ giúp doanh nghiệp huy động vốn dễ dàng hơn từ thị trường chứng khoán thay vì phụ thuộc vào ngân hàng, nơi hiện cung cấp tới 75% vốn vay cho doanh nghiệp EU - tỷ lệ cao hơn nhiều so với Mỹ, theo ECB.

Dòng vốn được điều phối hiệu quả hơn sẽ thúc đẩy tăng trưởng bền vững, nâng cao năng suất lao động và khả năng cạnh tranh của EU. Khi tiết kiệm không còn "nằm yên" mà chảy vào công nghệ, năng lượng tái tạo và hạ tầng, nền kinh tế châu Âu có thể tạo ra hàng triệu việc làm mới, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ số và kinh tế xanh, theo thành viên Nghị viện châu Âu, ông Philippe Lamberts.

Bên cạnh việc thúc đẩy tăng trưởng nội khối, SIU cũng giúp EU giảm phụ thuộc vào dòng vốn từ Mỹ và Trung Quốc, đồng thời củng cố vị thế của đồng euro trong hệ thống tài chính toàn cầu. Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), nếu triển khai suôn sẻ, SIU có thể đưa đồng euro tiến gần hơn đến vai trò một đồng tiền dự trữ quan trọng, thu hẹp khoảng cách với USD - điều đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh EU muốn tăng cường tính tự chủ tài chính trước những bất ổn địa chính trị.

Bên cạnh đó, SIU có thể tạo cú hích cho chuỗi cung ứng toàn cầu khi dòng vốn chảy vào AI, năng lượng sạch và quốc phòng. Tác động của nó không chỉ giới hạn trong EU mà còn lan rộng đến nhiều nền kinh tế, đặc biệt là các đối tác thương mại và quốc gia đang phát triển. Nếu EU dẫn đầu về công nghệ và tiêu chuẩn xanh, các nước khác sẽ phải thích ứng, thúc đẩy cuộc đua đổi mới trên toàn cầu.

SIU hứa hẹn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế EU, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro. Nếu không được kiểm soát chặt chẽ, dòng vốn có thể chệch hướng vào đầu cơ thay vì sản xuất, dẫn đến bong bóng tài sản như khủng hoảng tài chính 2008. Ngoài rủi ro vĩ mô, SIU còn đặt ra thách thức cho nhà đầu tư cá nhân. Việc rút tiền tiết kiệm để đầu tư vào các quỹ rủi ro cao có thể khiến nhiều người mất trắng khi thị trường biến động, làm lung lay niềm tin vào hệ thống tài chính EU.

Hơn nữa, dù SIU muốn thu hút dòng vốn toàn cầu, nhưng thực tế Phố Wall (Mỹ) và London (Anh) vẫn đang nắm thế thượng phong nhờ vào tính thanh khoản cao, hệ thống tài chính minh bạch và sự tin cậy từ nhà đầu tư. Nếu EU không tạo dựng đủ lòng tin, dòng vốn có thể vẫn đổ vào các thị trường truyền thống, làm suy yếu tham vọng của SIU.

Nếu được triển khai đúng cách, SIU có thể giúp EU tăng trưởng và giảm phụ thuộc vào các nền kinh tế lớn. Tuy nhiên, nếu thiếu giám sát chặt chẽ, nó có thể gây mất ổn định tài chính và thất bại trong việc tái định hình hệ thống tài chính EU. Liệu SIU là bước đột phá hay chỉ là tham vọng khó thành hiện thực? Điều đó sẽ phụ thuộc vào cách EU kiểm soát và triển khai kế hoạch này trong những năm tới.

Tú Nguyễn