Celine Dion: Những thiệt thòi làm nên diva hát giọng Pháp có kỹ thuật bậc thầy

Celine Dion từ lâu đã được biết đến là một diva lớn của nền âm nhạc thế giới. Cô được xếp vào bộ ba The Trinitry (cùng Whitney Houston và Mariah Carey) thống trị mảng Power Ballad của nhạc pop.

Tại Việt Nam, Celine Dion rất nổi tiếng, với nhiều bài hát ăn sâu vào ký ức nhiều thế hệ khán giả, ảnh hưởng tới nhiều nghệ sĩ.

Tuy nhiên, so với các diva đại chúng khác, Celine Dion có phần khác biệt hơn, vì cô không xuất thân là người Mỹ hay Anh quốc, một trong hai thị trường âm nhạc lớn nhất thế giới hiện đại, tiếng mẹ đẻ của cô cũng không phải là tiếng Anh.

Bản thân Celine Dion cũng không được sinh trưởng trong cái nôi của nền âm nhạc da màu (nền âm nhạc nuôi dưỡng các diva đại chúng) như Whitney Houston, Mariah Carey, Aretha Franklin, Beyonce, Toni Braxton…

Đó là những thiệt thòi không nhỏ đối với Celine, khiến cô nổi tiếng khá muộn ở tầm cỡ thế giới, dù đi hát và hoạt động nghệ thuật từ rất sớm.

Tuy nhiên, nhìn theo góc độ tích cực, thì những khác biệt này cũng góp phần không nhỏ tạo nên đặc trưng riêng có cho Celine.

Những đặc trưng riêng trong giọng hát

Celine là người gốc Pháp, sinh ra và lớn lên tại vùng Quebec, trong cộng đồng người nói tiếng Pháp ở Cannada. Vì thế, từ lúc bé đến khi trưởng thành, cô chỉ nói tiếng Pháp như tiếng mẹ đẻ của mình, không hề nói tiếng Anh.

Khác với mọi ngôn ngữ khác trên thế giới, tiếng Pháp có đặc trưng phát âm rất đặc biệt, đó là rất nhiều âm mũi (un bon vin blanc) "m, n, ng, nh..." và một số âm được phát âm kì lạ, như "r" được phát âm thành "g", "u", "uy".

Chính điều này làm cho giọng hát của người Pháp thường bị nhỏ, nhẹ kí, hẹp, đặc biệt là tính chất ngả mũi hay còn gọi là giọng mũi (nasal voice), hoàn toàn khác với cách hát vang, to, khỏe, đầu đặn trong tiếng Anh Mỹ.

Đương nhiên, là một người nói tiếng Pháp từ bé, Celine Dion không những chịu ảnh hưởng từ tính chất nasal voice của nó, mà còn là ca sĩ mang đậm đặc trưng giọng Pháp nhất.

Việc dùng nasal voice vừa là hạn chế, lại vừa mang đến một số ích lợi khi ca hát, gần giống như một thủ thuật thanh nhạc vậy. Nasal voice giúp làm giảm áp xuất không khí bên dưới dây thanh âm, giúp cân bằng việc hỗ trợ hơi thở và giúp lên note cao một cách dễ dàng hơn (khi lên note cao, chúng ta cần đến nhiều hỗ trợ hơi thở hơn).

Đó là lí do vì sao Celine tuy chỉ là một giọng lirico soprano, nhưng lại có thể mixed voice lên A5, B5, thậm chí là C6.

Việc sử dụng nasal voice để lên high note khiến các note cao của Celine rất khó phân định được giữa head voice và mixed voice.

Cũng chính việc dùng nasal voice giúp lên cao một cách dễ dàng, mất ít sức hơn là một trong những yếu tố giúp Celine giữ giọng lâu dài như vậy dù thường xuyên phải belting note cao.

Nhiều người cho rằng việc dùng nasal voice làm cho giọng hát trở nên thiếu tự nhiên, tạo ra những âm thanh không đẹp, nhưng chúng ta phải thừa nhận rằng, chìa khóa của ca hát là hơi thở, ai có thể điều khiển hơi thở của mình tốt thì người đó làm chủ được thanh nhạc, mà một trong những lợi ích của nasal voice là giúp cân bằng hỗ trợ hơi thở.

Hơn nữa, Celine vốn có âm sắc giọng đẹp bẩm sinh nên việc dùng nasal voice không làm cho giọng hát của cô bị xấu đi quá nhiều, chỉ như hổ mất vài sợi lông mà thôi.

Và trên thực tế, Celine chính là người sử dụng nasal voice tốt nhất nền âm nhạc đại chúng, nasal voice của Celine không hề làm giọng cô yếu đi như những ca sĩ khác, mà ngày một to khỏe, mượt mà hơn. Celine Dion là giọng trữ tình hiếm hoi hát chung với bất cứ ca sĩ nào cũng nổi bật, không hề bị mờ nhạt.

Ngoài nasal voice, tiếng Pháp có nhiều ưu điểm mà các ngôn ngữ khác ít có, đó là tính legato cao, tạo ra âm thanh chính xác, ít phải dùng đến portamento trừ khi phải trượt những quãng rộng.

Điểm đặc biệt của giọng Pháp là nhả chữ rất bay bổng, thanh lịch, cổ điển và lãng mạn đúng chất châu Âu. Đây cũng là ưu điểm riêng trong giọng hát của Celine, mà khó có thể tìm thấy ở các giọng Anh, Mỹ khác.

Một sự trùng hợp đặc biệt ở Celine là tính chất trữ tình đặc trưng trong loại giọng lirico soprano của cô vô tình lại hợp với cái thanh lịch của giọng Pháp, giúp cô có thể phát huy hết vẻ đẹp trong giọng hát Pháp trời phú để đưa vào nhạc pop đại chúng.

Nói cách khác, chính yếu tố sắc tộc, văn hóa, địa lí đã tạo thành những tiền giả định bách khoa ăn sâu vào mỗi ca sĩ để in dấu vào sản phẩm nghệ thuật của họ.

Ở những người nghệ sĩ biết cách phát huy những đặc trưng riêng đó, họ có thể đưa sự nghiệp của mình lên đỉnh cao nhất, tạo ra một phong cách riêng không lẫn với ai, mà điển hình là Celine Dion.

Có thể khái quát rằng, Celine sở hữu một giọng hát với âm sắc đẹp, mượt mà và sang trọng kiểu cổ điển châu Âu cùng những kĩ thuật thanh nhạc chắc chắn, giúp cô có thể hát trữ tình, ngọt ngào nhưng cũng vô cùng bão tố, dữ dội, tạo nên nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau.

Còn theo Stephen Holden của tờ The New York Times thì, "Celine Dion là một ca sĩ xuất sắc với một giọng nữ cao mỏng, hơi một chút âm mũi, hầu như không rung và được hỗ trợ tốt bởi kĩ thuật hát. Cô ấy có thể thực hiện những quãng ngân và luyến láy phức tạp, tạo ra những đoạn thanh đầy sức biểu cảm và duy trì các nốt dài mà không hề suy suyển âm điệu".

Kỹ thuật điêu luyện của một diva nhạc pop

Một trong những sở trường của các lirico soprano và các giọng hát Pháp là legato (kỹ thuật hát liền note), Celine Dion có lẽ là người có legato tốt nhất trong ba diva nhạc pop.

Tuy là một lirico soprano, nhưng kĩ thuật tốt giúp cô có được những quãng belting ở trung và cận cao rất dày, khỏe, tạo ra những long notes dài mà không hề bị suy giảm âm điệu.

Nói về sự trữ tình, mềm mại, sang trọng kiểu châu Âu cổ điển trong tiếng hát của Celine, có thể nghe ca khúc The prayer song ca với nam danh ca Andrea Bocelli để thấy được điều này.

Cô hát nhẹ nhàng, ngọt ngào với những legato mượt mà, thêm một chút nasal voice vừa đủ để tạo ra một không khí rất cổ kính, xa xưa của những bản nhạc bán cổ điển.

Hay như ca khúc Immotarlity, Celine Dion hát với những chỗ luyến hơi mũi rất nhẹ nhàng, bay bổng, tự nhiên, khoe được hết vẻ đẹp đậm chất trữ tình, sang trọng kiểu Pháp của mình. Đã rất lâu rồi kể từ những năm hoàng kim của Barbra Streisand, mới lại có một nữ ca sĩ có thể kết hợp ăn ý và thành công với nhóm Bee Gees như vậy.

Những kĩ thuật thanh nhạc chắc chắn và sự tinh tế trong cảm nhận giai điệu giúp Celine Dion trở thành lựa chọn hàng đầu cho các bản song ca ballad. Trên thực tế, cô đã từng song ca với nhiều ca sĩ lớn, và đều cho ra đời những sản phẩm âm nhạc bất hủ, mang đậm chất cổ điển châu Âu.

Đối với các giọng nam, Celine càng tỏ ra nhịp nhàng hơn, chẳng hạn như ca khúc nhạc phim Beauty and the Beast song ca với Peabo Bryson, cô hát rất tình cảm với những quãng chuyển âm lượng to nhỏ khá mượt mà.

Việc ít hát quãng trầm khiến nhiều người cho rằng Celine không hát được quãng trầm, nhưng thực tế cô có đầy đủ kĩ thuật để hát quãng trầm rất tốt.

Một trong những kĩ năng thanh nhạc tốt nhất mà Celine có được là đặt đúng vị trí thanh quản và hát đúng âm vực của mình. Celine gần như giữ được trọn vẹn giọng hát của mình trong suốt hơn 30 năm ca hát trường kì, nhờ giữ đúng vị trí thanh quản.

Nếu Whitney man dại, dữ dội, Mariah bay bổng, cao vút, thì Celine lại sang trọng, đằm thắm, chuẩn mực như một người phụ nữ quý tộc bước vào nền âm nhạc đại chúng, đem đến một không khí đầy thanh tịnh, ngọt ngào.

Long Phạm