Cây cầu 120 tuổi trên sông Mã được xây và giữ gìn như thế nào?

Khi nói về cầu Hàm Rồng, ắt hẳn ai cũng nhớ đến vùng đất Thanh Hóa. Trải qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, dưới những làn mưa bom, bão đạn, bao lần phá rồi lại xây... đến nay cây cầu đã 120 tuổi.

Cầu Hàm Rồng - cây cầu huyền thoại và là biểu tượng lịch sử của quân dân Thanh Hóa.

Ngược dòng thời gian, từ những tư liệu lịch sử đang còn lưu giữ của ngành GTVT Thanh Hóa, cầu Hàm Rồng được biết đến là cầu đường sắt duy nhất trên "đường thiên lý Bắc - Nam" qua dòng sông Mã.

Năm 1901, thực dân Pháp xây dựng cầu Hàm Rồng với mục đích tạo tuyến đường sắt xuyên Việt, chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho việc khai thác xứ Đông Dương.

Cầu Hàm Rồng được xây dựng xong vào năm 1904, đánh dấu mốc quan trọng trong việc phát triển hạ tầng giao thông đường sắt xuyên Việt. (Ảnh TLLS).

Tuy nhiên, sau khi khảo sát địa chất, các kỹ sư Pháp, Đức, Ý đã không thể xây dựng được trụ cầu vì cấu tạo lòng sông phức tạp, độ chênh nước cao ở đoạn đầu Rồng, núi Ngọc khiến dòng chảy như thác lũ, mặt đá lòng sông nghiêng có độ dốc cao lại nhiều hang động nên khó thi công ngầm.

Cuối cùng, kỹ sư Đayđé và Pilé chọn kiểu cầu vòm - là loại cầu không có trụ giữa mà dùng chốt néo cầu. Và đến năm 1904, cầu Hàm Rồng với lối kiến trúc vòm thép không có trụ đã xây xong, hiện đại nhất Đông Dương thời bấy giờ.

Năm 1946, cầu bị phá hủy theo chủ trương "Tiêu thổ kháng chiến" của Việt Minh nhằm ngăn chặn bước tiến của quân xâm lược.

Mãi đến năm 1963, cầu được các chuyên gia Liên Xô và Trung Quốc giúp đỡ thiết kế và thi công khôi phục lại, trở thành cầu có trụ giữa như hiện nay, với chiều rộng 17m (gần gấp đôi cầu cũ là 9m), gồm 2 nhịp dầm thép, ở giữa là đường sắt, hai bên là đường ô tô và đường dành cho người đi bộ.

Cầu được khánh thành đúng dịp sinh nhật lần thứ 74 (19/5/1964) của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Dù nhiều lần bị giặc Mỹ đánh phá, cầu Hàm Rồng vẫn hiên ngang đứng vững, tựa vào núi Hàm Rồng, soi bóng trên dòng sông Mã, trở thành chứng tích lịch sử quan trọng cho ý chí kiên cường, bất khuất và lòng yêu nước của quân dân xứ Thanh.

Trao đổi với Báo Giao thông, ông Đinh Huy Vinh, Chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần đường sắt Thanh Hóa cho biết: "Cầu Hàm Rồng là một địa chỉ đỏ từ thời kỳ chiến tranh cho đến ngày nay.

Thời gian qua, chúng tôi luôn cắt cử cán bộ, nhân viên tuần kiểm, bảo dưỡng định kỳ trên đoạn tuyến đường sắt qua cầu Hàm Rồng. Khi phát hiện hư hỏng hay sự cố đều được xử lý ngay để những chuyến tàu chạy qua êm thuận".

Những hình ảnh cầu Hàm Rồng xưa và nay:

Sau khi nghiên cứu kỹ địa hình, kỹ sư Đayđé và Pilé thiết kế chọn kiểu cầu vòm - là loại cầu không có trụ giữa mà dùng chốt néo cầu hay còn gọi là cầu hình vành lược.

Năm 1946, cầu bị phá hủy theo chủ trương "Tiêu thổ kháng chiến" của Việt Minh nhằm ngăn chặn bước tiến của quân xâm lược. Mãi đến năm 1963, cầu được các chuyên gia Liên Xô và Trung Quốc giúp đỡ thiết kế và thi công khôi phục lại.

Đầu năm 1964, cầu được xây dựng lại và thông xe trong niềm vui của quân và nhân dân Thanh Hóa.

Trong cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân ra miền Bắc (1965-1973), đế quốc Mỹ đã tổ chức hơn 1.000 trận tập kích bằng không quân, ném xuống 70.600 tấn bom, bắn hàng nghìn quả tên lửa, rốc két... Năm 1972, Mỹ khi sử dụng loại bom thông minh laser đánh trúng làm tê liệt hoàn toàn cầu Hàm Rồng.

Trong suốt hơn 1.500 ngày đêm chiến đấu kiên cường bảo vệ cầu, quân và dân Hàm Rồng đã bắn rơi 117 máy bay, tiêu diệt và bắt sống nhiều giặc lái Mỹ; bảo vệ cây cầu, bảo đảm giao thông thông suốt, góp phần cùng quân dân cả nước đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đến thắng lợi hoàn toàn.

Đến năm 1973, nhờ các chuyên gia, kỹ sư hàng đầu, cầu Hàm Rồng được khôi phục lại vẫn giữ trụ giữa làm móng cột ống, tháo dỡ dầm thép cũ thay bằng 2 nhịp đơn giản.

Cầu Hàm Rồng nằm trên đoạn quốc lộ 1 cũ, bắc qua sông Mã nối phường Tào Xuyên và phường Hàm Rồng cách trung tâm TP Thanh Hóa khoảng 4km về phía Bắc.

Cầu được thiết kế có trụ giữa, 2 nhịp dầm liên kết bu lông cường độ cao với chiều rộng 17m. Mặt cầu gồm có 2 phần: Phần đường sắt và phần đường ô tô chạy 2 bên.

Năm 2018, do ảnh hưởng mưa lũ, hàng chục mét kè đê sông Mã bị sụt trượt. Đặc biệt, móng tứ nón mố nam cầu Hàm Rồng phía hạ lưu bị xói lở nặng, đe dọa tới an toàn đường sắt.

Hình ảnh sụt lún kè đê sông Mã và mố cầu Hàm Rồng năm 2018.

Đến năm 2019, sau nhiều nỗ lực khắc phục dòng chảy của sông Mã, lực lượng chức năng đã hoàn thành xong việc sửa chữa khu vực bị sụt lún, đảm bảo an toàn cho giao thông đi lại trên cầu Hàm Rồng.

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, cầu Hàm Rồng vẫn hiên ngang soi bóng trên dòng sông Mã.

Phúc Tuấn