Câu hỏi khó trong đối thoại Mỹ - Iran

Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araqchi ngày 26-6 cho biết như trên.

Tiến trình đàm phán này đã bị gián đoạn sau khi Israel và Mỹ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran. Ông Araqchi cho biết thiệt hại đối với các cơ sở hạt nhân là "không nhỏ" và Tehran đang đưa việc yêu cầu bồi thường thiệt hại vì cuộc xung đột vào danh sách những vấn đề ngoại giao ưu tiên hàng đầu.

Phát biểu của ông Araqchi được đưa ra một ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Washington dự định tiến hành đàm phán với Tehran vào tuần tới. Hai bên đã tiến hành được 5 vòng đàm phán trước khi tiến trình này đình trệ.

Trong nỗ lực thuyết phục Iran trở lại bàn đàm phán, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã thảo luận về khả năng hỗ trợ nước này tiếp cận tới 30 tỉ USD để xây dựng một chương trình hạt nhân phục vụ mục đích dân sự, nới lỏng các lệnh trừng phạt và giải phóng hàng tỉ USD tài sản bị phong tỏa của Tehran.

Một hình ảnh vệ tinh do Công ty Maxar Technologies (Mỹ) cung cấp cho thấy thiệt hại tại cơ sở làm giàu uranium Fordow sau các cuộc không kích ở Iran ngày 24-6. Ảnh: AP

Theo đài CNN ngày 26-6, giới chức Mỹ cho biết các đề xuất vẫn đang ở giai đoạn sơ bộ và có thể thay đổi nhưng có một điều kiện kiên quyết không thể thương lượng: Iran phải chấm dứt hoàn toàn việc làm giàu uranium - điều mà Tehran từ lâu khẳng định là cần thiết cho nhu cầu của mình.

Một số chi tiết đã được thảo luận trong một cuộc họp bí mật kéo dài nhiều giờ giữa đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff và các đối tác vùng Vịnh tại Nhà Trắng ngày 20-6.

Trong số các điều khoản được thảo luận có khoản đầu tư ước tính 20-30 tỉ USD vào một chương trình hạt nhân mới của Iran không liên quan đến làm giàu uranium, nhằm phục vụ mục đích năng lượng dân sự. Mỹ muốn các đối tác Ả Rập chi trả khoản tiền này.

Các ưu đãi khác bao gồm khả năng dỡ bỏ một số lệnh trừng phạt đối với Iran và cho phép Tehran tiếp cận 6 tỉ USD đang bị phong tỏa trong các tài khoản ngân hàng nước ngoài.

Một ý tưởng khác là để các đồng minh được Mỹ hậu thuẫn tại vùng Vịnh chi tiền cho việc thay thế cơ sở hạt nhân Fordow bằng chương trình hạt nhân phi làm giàu uranium. Giới chức Mỹ nhấn mạnh tất cả đề xuất đều nhằm ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân.

Trong khi đó, Tehran lâu nay khẳng định chương trình hạt nhân của mình hoàn toàn phục vụ mục đích dân sự.

Washington từng tuyên bố rằng Iran có thể có chương trình như thế nhưng không được phép tự làm giàu uranium cho chương trình đó. Thay vào đó, Mỹ gợi ý Tehran có thể nhập khẩu uranium đã được làm giàu.

Trả lời phỏng vấn đài CNBC ngày 25-6, ông Witkoff cho rằng cuộc thảo luận với Iran giờ đây sẽ xoay quanh câu hỏi làm thế nào để xây dựng lại một chương trình hạt nhân dân sự tốt hơn mà không được tự làm giàu uranium.

Hoàng Phương