Câu chuyện biến vật dụng thường ngày thành sản phẩm du lịch của già làng người Raglay

Nghệ nhân Mấu Hồng Thái biểu diễn nhạc cụ truyền thống của người Raglay cùng các bạn trẻ. Ảnh: H.L

Từ những vật dụng thông thường của người Raglay

Mặc dù đã ở vào cái tuổi “xưa nay hiếm”, nhưng hằng ngày già Mấu Hồng Thái vẫn mải miết vót từng sợi mây, chuốt từng thanh gỗ để làm gùi, làm nỏ, làm đàn… Trong ngôi nhà của mình, già Thái đang cẩn thận chọn những khúc lồ ô tầm 1 năm tuổi, đã phơi 25 - 30 cái nắng rồi tỉ mỉ đục lỗ, tạo bộ dây đàn trên thân lồ ô.

Theo già Thái, trước đây, đàn ông Raglay chỉ được xem đã trưởng thành khi biết đan cái gùi để đi rẫy, biết làm cái nỏ để đi săn, biết làm đàn, làm khèn để đi chơi. Người nào đan được cái gùi vừa đẹp vừa chắc, làm được cái nỏ, cái tên săn được nhiều thú rừng, làm cái đàn Chapi, khèn bầu có âm thanh hay thì càng được nhiều cô gái thầm thương trộm nhớ.

Để có thể làm ra những chiếc gùi, chiếc nỏ, cái đàn Chapi, việc khó nhất đối với già Thái là tìm được nguyên liệu vừa ý.

“Ngày trước, rừng còn nhiều nên việc tìm nguyên liệu để làm gùi, làm nỏ còn dễ. Nhưng hiện nay, muốn có nguyên liệu phải đặt hàng ở chỗ khác”, già Thái cho biết.

Ngoài làm đàn Chapi, già Thái còn biết làm khèn bầu, hay đan gùi, làm nỏ, mũi tên. Những nhạc cụ, sản phẩm thủ công mà già Thái làm ra vốn dĩ là những vật dụng trong sinh hoạt thường ngày của đồng bào Raglay, nhưng theo sự phát triển của xã hội, người Raglay bây giờ ít sử dụng. Số người biết làm những vật dụng này chủ yếu là người già, nhưng cũng còn lại rất ít.

Điều làm già Thái băn khoăn hiện nay, là còn rất ít người biết làm các sản phẩm thủ công truyền thống. Nên trong lòng già lúc nào cũng ấp ủ, làm sao để truyền nghề lại cho lớp trẻ.

“Con cháu trong nhà bây giờ đi làm Nhà nước hết, không có đứa nào chịu học nghề này. Còn thanh niên trong làng bây giờ có việc làm, thú vui khác nên không đứa nào chịu khó ngồi xem già làm chứ chưa nói đến chuyện học nghề. Nếu như lớp già như chúng tôi không còn thì nghề của cha ông sẽ mai một?”, già Thái bày tỏ.

Chính vì thế, ai có nhu cầu học cách làm đàn Chapi hay các sản phẩm truyền thống khác, già vui vẻ chỉ dạy. Già Thái chia sẻ: "Nhiều thanh niên được mình truyền dạy cách chế tác đàn Chapi cũng đã biết cách làm. Có mấy thanh niên khi làm được, mang đến cho mình xem, chơi thử, mình thấy vừa ý lắm".

Nghệ nhân Mấu Hồng Thái đan gùi. Ảnh: H.L

Đến sản phẩm truyền thống OCOP độc đáo

Du khách có dịp đến với Làng du lịch cộng đồng thôn Hòn Dung, thăm điểm bán hàng lưu niệm của gia đình già Mấu Hồng Thái trầm trồ khi nghe ông biểu diễn các loại nhạc cụ của người Raglay như: Đàn chapi, khèn bầu. Đây đều là loại nhạc cụ do già Thái tự tay làm ra. Ngoài 2 loại nhạc cụ này, già Thái còn làm nhiều sản phẩm thủ công truyền thống khác như: Gùi, bộ nỏ của người Raglay.

Già Thái khoe: Cả 4 sản phẩm thủ công truyền thống do già làm ra, gồm đàn chapi, khèn bầu, gùi, bộ nỏ mang tên Hồng Thái đều được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao.

“Trước đây, già chưa mặn mà việc đăng ký sản phẩm OCOP. Mỗi lần có đoàn khách ở dưới xuôi đến tham quan, mua những sản phẩm mình làm ra, già rất vui và nghĩ để khẳng định chất lượng sản phẩm phục vụ khách, mình phải mạnh dạn đăng ký sản phẩm OCOP. Nhờ đó, các sản phẩm truyền thống của người Raglay được biết đến nhiều hơn, có sức lan tỏa mạnh mẽ hơn trong cộng đồng”, già Thái chia sẻ.

Theo lời già Thái, mục đích ban đầu của việc già làm ra các loại công cụ, nhạc cụ chỉ là để giải trí và giữ lại nét văn hóa của cha ông. Mãi đến năm 2004, già mới chính thức làm những sản phẩm này dưới hình thức hàng hóa.

Vẫn với những cách làm thủ công bằng đôi bàn tay khéo léo, các sản phẩm của già Thái làm ra có sự đa dạng về mẫu mã, kích thước, chủng loại. Mỗi bộ bao gồm cả gùi, nỏ, đàn chapi tùy theo kích thước và mục đích sử dụng, có giá thành dao động từ 750.000 đồng đến 1,5 triệu đồng.

Ông Nguyễn Ngọc Hải, Phó Chủ tịch UBND xã Khánh Sơn cho biết: Hiện nay, địa phương có 9 sản phẩm OCOP, trong đó có 1 sản phẩm OCOP 4 sao và 8 sản phẩm OCOP 3 sao. Điều đặc biệt, 4 sản phẩm OCOP 3 sao mang tên Hồng Thái thuộc chủ thể là đồng bào dân tộc thiểu số.

Những sản phẩm này được đưa vào phục vụ du lịch tại Làng du lịch cộng đồng thôn Hòn Dung nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của đồng bào Raglay.

Lê Phương