Cấp phép lái tàu, nên quy định trong luật hay phân cấp cho Bộ trưởng Bộ Xây dựng?

Sáng 10/3, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).

Tờ trình do Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy trình bày cho biết, việc xây dựng, ban hành Luật Đường sắt (sửa đổi) là cần thiết nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng, tạo đột phá về thể chế cho phát triển đường sắt tại Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia...; đồng thời khắc phục tồn tại trong quá trình thi hành Luật Đường sắt năm 2017.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy trình bày tờ trình.

Dự thảo luật sửa đổi đã lược bỏ quy định 20% số lượng thủ tục hành chính và 33% điều kiện kinh doanh so với luật hiện hành, đáp ứng yêu cầu đơn giản hóa, cắt giảm thủ tục hành chính và điều kiện kinh doanh.

Về đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, lần sửa đổi này đã bổ sung quy định để huy động tối đa nguồn lực của địa phương, các thành phần kinh tế khác tham gia đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt. Trong đó, có quy định về việc khuyến khích tất cả các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt thông qua nhiều hình thức hợp đồng (BT, BOT, BTO...).

Về quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt, Thứ trưởng Bộ Xây dựng thông tin, dự thảo đã sửa đổi, bổ sung quy định về phân loại hệ thống đường sắt Việt Nam, bao gồm đường sắt quốc gia, đường sắt địa phương và đường sắt chuyên dùng. Quy định này nhằm giải quyết yêu cầu thực tiễn của các địa phương như Bình Dương, Tây Ninh, Thanh Hóa... có nhu cầu đầu tư đường sắt thông thường (không phải đường sắt đô thị).

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng thảo luận tại phiên họp.

Lần sửa đổi này cũng bổ sung quy định về phân loại ga đường sắt cho phù hợp với thực tế, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho vận tải liên vận bằng đường sắt, góp phần giảm chi phí logistic trong cấu thành giá, tăng sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam; bổ sung quy định để khai thác hiệu quả các khu ga thông qua việc cho phép mở rộng tối đa các loại hình kinh doanh dịch vụ thương mại trong khu ga.

Về hoạt động vận tải đường sắt, Cơ quan soạn thảo sửa đổi quy định về điều kiện cấp giấy phép lái tàu theo hướng không quy định cụ thể nội dung này trong dự thảo luật mà giao Bộ trưởng Bộ Xây dựng quy định chi tiết.

Thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho rằng, ông đồng tình với tinh thần phân cấp, phân quyền, nhưng không phải vấn đề nào cũng phân cấp hết cho Bộ trưởng được. "Cấp phép lái tàu là ngành nghề kinh doanh có điều kiện thì phải theo Luật Đầu tư, điều kiện kinh doanh phải quy định trong luật, chứ không thể phân công cho Bộ trưởng. Cần đảm bảo tính đồng bộ với các luật có liên quan", ông lưu ý.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng đánh giá, dự thảo luật chưa làm nổi bật được cơ chế, chính sách đặc thù cho đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và đường sắt đô thị, trong khi hai loại hình đường sắt đặc thù này đang được điều chỉnh, cần có chính sách để tập trung đầu tư phát triển, quản lý...

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải bày tỏ trăn trở khi đề cập đến Điều 8, quy định về các hành vi bị nghiêm cấm, trong đó có việc cấm lấn chiếm hành lang giao thông đường sắt. Lấy ví dụ đối với những công trình đang hiện hữu, đơn cử như cách Nhà Quốc hội khoảng 1km có hẳn "phố đường tàu" kinh doanh dịch vụ du lịch rất nhộn nhịp, bà cho rằng: "Đây là công trình hiện hữu, phải có nguồn tiền lớn di dời các hộ dân. Hay cả dọc đường Giải Phóng, nhà san sát cạnh đường tàu. Đối với công trình hiện hữu như vậy, chúng ta có cách nào bố trí tái định cư cho họ không?". Chưa nói tới đường đi lối mở tự phát, nhiều nơi kinh doanh, check-in nổi tiếng hiện nay cũng đang vi phạm luật...

Quang cảnh phiên họp.

Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh tinh thần sửa luật làm sao có sự phân cấp, phân quyền mạnh hơn cho địa phương về quản lý đường sắt, đảm bảo tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành. Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề, vì sao đã có luật nhưng đường sắt Việt Nam vẫn chậm phát triển? Do chúng ta chưa quan tâm đúng mức, chưa có nguồn kinh phí đầu tư, hay chỉ chú ý tới giao thông đường bộ, hàng không? Hà Nội có đường sắt Cát Linh - Hà Đông nhưng phải làm 10 năm, còn TP Hồ Chí Minh mới khánh thành tuyến metro, cũng rất chậm. Phải chăng do tầm nhìn, tư duy, tiền đầu tư không đủ nên "cứ làm chắp vá"?

Từ đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần nghiên cứu, sửa luật sao cho gọn và hiệu quả, để bứt phá, đưa đất nước phát triển. "Phát triển đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị cần quy định thành chương riêng, với cơ chế ưu tiên về nguồn lực, công nghệ và đào tạo nhân lực chuyên sâu, học hỏi kinh nghiệm quốc tế. Ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong quản lý, vận hành đường sắt", Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ. Cùng với đó, thúc đẩy mô hình đô thị, định hướng giao thông để phát triển hiệu quả quỹ đất quanh ga đường sắt, gắn với phát triển đô thị thông minh, bền vững...

Quỳnh Vinh