Cảnh giác với dấu hiệu dự báo nguy cơ đột quỵ bị bỏ sót ở người trẻ

1. Tiếp nhận mẫu bệnh phẩm

huyết thanh đục trắng như sữa

và chỉ số xét nghiệm bất thường

Thời gian gần đây, Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh - Cơ sở 3 đã tiếp nhận một trường hợp bệnh nhân nam, 29 tuổi, chưa ghi nhận tiền sử bệnh lý trước đây, vừa được phát hiện có huyết thanh đục trắng như sữa trong một lần khám sức khỏe định kỳ tại bệnh viện.

Kết quả xét nghiệm sinh hóa cho thấy nồng độ triglyceride trong máu đạt mức 2.250 mg/dL cao vượt ngưỡng bình thường gần 15 lần. Mặc dù không có biểu hiện lâm sàng, nhưng người bệnh đang ở trong tình trạng rối loạn lipid máu nặng, tiềm ẩn nguy cơ viêm tụy cấp và đột quỵ thiếu máu não.

Phát hiện nêu trên là minh chứng cụ thể cho sự gia tăng của các rối loạn chuyển hóa âm thầm ở nhóm dân số trẻ tuổi, thường bị bỏ qua do không có biểu hiện triệu chứng rõ rệt.

Hình ảnh huyết thanh đục như sữa của người bệnh, là nguy cơ tiềm ẩn gây viêm tụy và đột quỵ thiếu máu não.

Trường hợp trên được phát hiện trong đợt khám sức khỏe định kỳ theo chương trình chăm sóc sức khỏe doanh nghiệp. Trên hồ sơ thăm khám và chẩn đoán chưa cho thấy bất thường khi tiếp nhận ban đầu. Tuy nhiên, trong quá trình xử lý mẫu máu, dấu hiệu bất thường đã xuất hiện rõ qua quan sát hình ảnh huyết thanh.

Cụ thể, huyết thanh sau ly tâm có màu trắng đục, không còn trong vàng như bình thường. Tính chất huyết thanh đục này là chỉ dấu cho nhiều loại rối loạn, trong trường hợp của người bệnh này là tình trạng tăng mỡ máu nặng, chủ yếu là triglyceride cao trong huyết tương với triglyceride 2.250 mg/dL, cholesterol toàn phần 321 mg/dL.

Đây là trường hợp đặc trưng cho nhóm bệnh nhân trẻ tuổi nhưng mang yếu tố nguy cơ chuyển hóa đáng lo ngại. Nguyên nhân do mức triglyceride >1000 mg/dL đã được coi là nguy cơ rất cao gây viêm tụy cấp. Khi triglyceride vượt trên khoảng >2000 mg/dL, nguy cơ không chỉ dừng lại ở tụy mà còn liên quan rõ rệt đến bệnh lý mạch máu lớn như đột quỵ thiếu máu não và bệnh mạch vành.

Theo cơ chế bệnh sinh, triglyceride cao làm tăng độ nhớt máu, ảnh hưởng đến tuần hoàn vi mô, gây tổn thương lớp nội mô mạch máu. Sự hình thành các mảng xơ vữa từ phản ứng viêm mạn tính sẽ làm hẹp lòng mạch. Khi các mảng này bị vỡ, huyết khối có thể hình thành, gây tắc nghẽn mạch máu não hoặc động mạch vành.

Ngoài ra, triglyceride tăng cao nếu đi kèm với tình trạng giảm HDL-C (cholesterol tốt), làm mất đi cơ chế bảo vệ thành mạch tự nhiên. Với trường hợp người bệnh này không có triệu chứng lâm sàng, nhưng nếu không được phát hiện qua tầm soát định kỳ, nguy cơ xảy ra biến cố cấp tính như đột quỵ hoặc viêm tụy cấp trong tương lai là hoàn toàn có thể xảy ra.

Hình ảnh huyết thanh bình thường (ảnh to) và huyết thanh đục như sữa (ảnh nhỏ) ở người bệnh.

2. Đột quỵ không còn là bệnh lý của người cao tuổi

Số liệu thống kê gần đây tại các bệnh viện đa khoa tuyến cuối ghi nhận xu hướng đột quỵ ngày càng trẻ hóa, trong đó nhóm tuổi từ 30 -40 chiếm tỷ lệ đáng kể.

Các yếu tố nguy cơ thường thấy bao gồm:

Rối loạn lipid máu, đặc biệt là triglyceride tăng cao.
Béo bụng, ít vận động.
Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, thực phẩm siêu chế biến.
Tăng huyết áp, đái tháo đường type 2 không triệu chứng.

Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là nhiều người trẻ vẫn chủ quan với sức khỏe vì không có biểu hiện rõ ràng. Trong khi đó, tổn thương mạch máu và quá trình xơ vữa diễn ra âm thầm từ nhiều năm trước khi xuất hiện biến cố nguy hiểm.

3. Cách nhận biết và khuyến nghị phòng bệnh, theo dõi sức khỏe chuyển hóa ở người trẻ

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), phân loại nồng độ triglyceride máu như sau:

Bình thường: <150 mg/dL
Cận cao: 150–199 mg/dL
Cao: 200–499 mg/dL
Rất cao: ≥500 mg/dL

Với mức 2.250 mg/dL, người bệnh trong trường hợp nêu trên thuộc nhóm nguy cơ rất cao xảy ra viêm tụy cấp hoặc các biến chứng tim mạch khác, có chỉ định điều trị tích cực bao gồm thay đổi lối sống kết hợp điều trị hạ lipid bằng thuốc.

Để kiểm soát mỡ máu, đột quỵ hiệu quả, cần duy trì song song ba nhóm biện pháp:

- Dinh dưỡng hợp lý: Giảm mỡ bão hòa, đường tinh luyện, tránh đồ chiên xào nhiều dầu; ưu tiên thực phẩm tươi, giàu chất xơ, cá biển, ngũ cốc nguyên hạt.
- Thay đổi lối sống: Tăng vận động thể lực (ít nhất 150 phút mỗi tuần), không bỏ bữa sáng, ngủ đủ giấc, hạn chế rượu bia và ngừng hút thuốc lá.
- Xét nghiệm định kỳ: Khuyến cáo thực hiện xét nghiệm lipid máu ít nhất mỗi 12 tháng với người trưởng thành, đặc biệt nhóm nguy cơ như người làm việc văn phòng, béo bụng, ít vận động, hoặc có tiền sử gia đình bệnh tim mạch sớm.

Mời bạn xem tiếp video:

SKĐS | Chuyên gia cảnh báo đột quỵ đang gia tăng ở giới trẻ

TS BS. Kiều Xuân Thy (Phó Trưởng Cơ sở 3), CN. Nguyễn Thị Nhã An